Ռաֆայիլ Բելկին

Ռաֆայիլ Բելկին;
Ծնվել է	հուլիսի 11, 1922
Ծննդավայր	Չեռնիգով, Ուկրաինական ԽՍՀ
Մահացել է	փետրվարի 3, 2001 (78 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Ռուսաստան
Մայրենի լեզու	ռուսերեն
Կրթություն	Red Army Military Law Academy?
Գիտական աստիճան	իրավաբանական գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն	գիտնական և իրավաբան
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; և

Ռաֆայիլ Սամույլովիչ Բելկին (ռուս.՝ Белкин Рафаил Самуилович, հուլիսի 11, 1922(1922-07-11), Չեռնիգով, Ուկրաինական ԽՍՀ - փետրվարի 3, 2001(2001-02-03), Մոսկվա, Ռուսաստան), խորհրդային և ռուս քրեագետ, իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր, ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1976), ոստիկանության գեներալ-մայոր, Ռուսաստանի ՆԳՆ կառավարման ակադեմիայի վաստակավոր պրոֆեսոր, ՀՀ պատվավոր ակադեմիկոս, Ռուսաստանի բնական գիտությունների ակադեմիայի, Բուլղարիայի գիտությունների ակադեմիայի, դատաբժիշկների և քրեագետների գիտական ընկերության պատվավոր անդամ, Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից^[1]։

Ռաֆայիլ Բելկինը իրավամբ համարվում էր «դատաբժշկական գիտության բնագավառի խոշորագույն մասնագետ, բացահայտման կազմակերպման տեսության և պրակտիկայի հետազոտող-հանրագիտակ, հանցագործությունների հետաքննության և կանխարգելման, քրեագիտության ժամանակակից ընդհանուր տեսության ստեղծողը, հայրենական դատաբժշկական գիտական գիտելիքների ընդհանուր ճանաչված առաջնորդը^[2]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1922 թվականի հուլիսի 11-ին Չեռնիգով քաղաքում (այժմ՝ Ուկրաինա) հրեական ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Սամուիլ Ռաֆայլովիչ Բելկինը (1885-1975), եղել է կանեփի և պարանների մասնագետ, հետագայում աշխատել է Թեթև արդյունաբերության ժողովրդական կոմիսարիատի համակարգում, մայրը՝ Բելկինա (Էսկինա) Իդա Հոնոնովնան (1896-1966) հետագայում աշխատել է Մոսկվայի «Борец» գործարանում։

1940 թվականից ԽՄԿԿ (բ) անդամն է։ Հետո զորակոչվել է Կարմիր բանակ, ծառայությունը սկսվել է Հեռավոր Արևելքում։ 1941 թվականի հոկտեմբերից նա եղել է 415-րդ հետևակային դիվիզիայի «Պատերազմ հայրենիքի համար» թերթի խմբագրի տեղակալը, որը կռվել է Մոսկվայի, Ռժևի, Սմոլենսկի, Կուրսկի բլրի և Դնեպրի մոտ։

Հաղթանակից հետո ծառայել է ГСОВГ-ում, իսկ 1946 թվականին գործուղվել Մոսկվա և ընդունվել Ռազմական իրավունքի ակադեմիա։ 1951 թվականին ոսկե մեդալով ավարտել է ակադեմիան և աշխատանքի է ուղարկվել Բաքվի ՀՕՊ շրջանի զինվորական դատախազության քննիչ, այնուհետև եղել է ավագ քննիչ և զինվորական դատախազի օգնական։

Միաժամանակ նյութեր է հավաքել գիտական աշխատանքների համար և 1954 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական թեզը՝ «Դեպքի վայրի զննություն. քրեադատավարական և դատաբժշկական ասպեկտները» թեմայով։

1955-ին անցել է գիտական և մանկավարժական աշխատանքի ԽՍՀՄ ՆԳՆ բարձրագույն դպրոցում (հետագայում՝ ԽՍՀՄ ՆԳՆ ակադեմիա, այժմ՝ ՆԳՆ կառավարման ակադեմիա), հաջորդաբար զբաղեցնելով քրեագիտության ամբիոնի ավագ գիտաշխատողի, այնուհետև գիտական քարտուղարի, ավագ դասախոսի, դոցենտի և պրոֆեսորի պաշտոնները։

Իր դոկտորական ատենախոսության հաջող պաշտպանությունից ընդամենը յոթ տարի անց Ռ. Ս. Բելկինը պատրաստեց իր դոկտորական ատենախոսությունը «Հետազոտության փորձարարական մեթոդը խորհրդային քրեական դատավարության և քրեագիտության մեջ» թեմայով և հաջողությամբ պաշտպանեց այն 1961 թվականին։

Ականատեսները նշեցին, որ ատենախոսության պաշտպանությունն ինքնին, չնայած ընդդիմախոսներից մեկի՝ ռուս հայտնի պրոցեդուրաիստ, պրոֆեսոր Մ.Ս. Ստրոգովիչի,ով դատապարտեց ատենախոսի առաջարկած մարտավարական մոտեցումը՝ մեղադրյալի և վկայի հետ մուտք գործելու վայր, իհարկե, հիանալի ստացվեց^[3]։

1963 թվականին Ռ. Ս. Բելկինին շնորհվել է պրոֆեսորի գիտական կոչում։ Ռուսաստանի ՆԳՆ կառավարման ակադեմիան պրոֆեսոր Բելկինին շնորհել է Ռուսաստանի ՆԳՆ կառավարման ակադեմիայի վաստակավոր պրոֆեսորի կոչում։ Ռուսաստանի բնական գիտությունների ակադեմիան Ռ. Ս. Բելկինին շնորհել է պատվավոր ակադեմիկոսի կոչում։ Պրոֆեսոր Բելկինը նաև Բուլղարիայի դատաբժիշկների և քրեագետների գիտական ընկերության պատվավոր անդամ էր և մի շարք այլ գիտական ընկերությունների անդամ։

Ավելի քան 20 տարի Ռ. Ս. Բելկինը ղեկավարել է ԽՍՀՄ ՆԳՆ բարձրագույն դպրոցի (Ռուսաստանի ՆԳՆ ակադեմիա) քրեագիտության բաժինը, որը ԽՍՀՄ-ում ամենամեծ և ամենահեղինակավորներից մեկն է։ 1973 թվականի վերջի դրությամբ ամբիոնի աշխատակիցների ընդհանուր թիվը կազմում էր մոտ 50 մարդ, այդ թվում՝ 27 ուսուցիչներ, որոնցից 6 դոկտոր և 19 իրավաբանական գիտությունների թեկնածուներ^[1]։

Պրոֆեսորի գիտական աշխատանքները լայն ճանաչում են գտել Խորհրդային Միությունում և դրանից դուրս, իսկ ավելի ուշ՝ Ռուսաստանում, ԱՊՀ երկրներում և օտար երկրներում՝ թարգմանված անգլերեն, գերմաներեն, սերբերեն, հունգարերեն, լեհերեն, չեխերեն, բուլղարերեն, ուկրաիներեն, ղազախերեն և այլ լեզուներով։

Պրոֆեսորն իրավամբ համարվում է խոշոր գիտական դպրոցի հիմնադիրը, որն ունի հարյուրից ավելի անմիջական ուսանողներ։ Իր կենդանության օրոք նա ստացել է «Ռուսաստանի դատաբժշկական գիտության պատրիարք» պատվավոր` ոչ պաշտոնական կոչումը։ Նրա անմիջական ղեկավարությամբ 120-ից ավելի թեկնածուներ և իրավագիտության դոկտորներ հաջողությամբ պատրաստել և պաշտպանել են ատենախոսություններ^[2]։

Ռաֆայիլ Սամույլովիչ Բելկինի գործի իրավահաջորդները համարվում են նրա զավակները. դուստրը հայտնի ռուս դատաբժշկական փորձագետ է, դատաբժշկական փորձաքննության ոլորտի մասնագետ, պրոֆեսոր Ելենա Ռաֆայլովնա Ռոսինսկայա, որդին հայտնի ռուս իրավաբան է, քրեական դատավարության և դատաբժշկական գիտության մասնագետ, պրոֆեսոր Անատոլի Ռաֆայլովիչ Բելկին, թոռը՝ քրեական դատավարության ոլորտի մասնագետ, պրոֆեսոր Սերգեյ Բորիսովիչ Ռոսինսկին։

Գիտական գործունեության հիմնական ուղղություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռաֆայիլ Սամուիլովիչ Բելկինը հայտնի է ոչ միայն որպես քրեագետ, այլ նաև որպես քրեական դատավարության և քննչական գործունեության ոլորտում հետազոտող։ Իր «Քննչական փորձի տեսություն և պրակտիկա» (1959) մենագրության մեջ նա իրականում ակնկալել է նոր քննչական գործողության ի հայտ գալը, որը օրինականացվել է մեկ տարի անց ՌԽՖՍՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքով (1960) և ուսումնասիրել է այն դատաբժշկական տեսակետից։

Այնուհետև «Փորձը քննչական դատական և փորձագիտական պրակտիկայի մեջ» (1964) մենագրության մեջ նա ուսումնասիրել է այս թեման` գիտելիքի ընդհանուր տեսության տեսանկյունից՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով ապացուցման խնդիրներին։

«Ապացույցների հավաքում, հետազոտություն և գնահատում. էությունը և մեթոդները» մենագրությունը (1966 ), հստակ ցույց տվեց կապը դատաբժշկական գիտության և քրեական դատավարության իրավունքի միջև և այդպիսով հիմք դրեց հայրենական դատաբժշկական գիտության մեթոդաբանությանը, որը մշակվել է «Դատական գիտություն և ապացույցներ» հաջորդ հիմնարար աշխատության մեջ (1969 թվական, պրոֆեսոր Վինբերգի հետ միասին)։

Պրոֆեսոր Ռ. Ս. Բելկինը հեղինակն է «արտացոլման»՝ որպես դատաբժշկական գիտության իմացաբանական հիմքի, այժմ ընդհանուր ընդունված հայեցակարգի, որն առաջ է քաշել իր «Լենինի արտացոլման տեսությունը և խորհրդային կրիմինալիստիկայի մեթոդական խնդիրները» աշխատությունում (1970)։

Սակայն Լենինի հեղինակությանը հղում կատարելն այդ օրերին անհրաժեշտ էր։ Այս գաղափարի կիրառումը հենց դատական գիտության առարկայի վրա թույլ տվեց Ռ. Ս. Բելկինին 1967 թվականին ձևակերպել նոր գաղափար այս թեմայի վերաբերյալ և առաջարկել դատաբժշկական գիտության ընդհանուր տեսության միասնական հայեցակարգ, որը հիմնված է արտացոլման փիլիսոփայական հայեցակարգի վրա։

«Խորհրդային կրիմինալիստիկայի դասընթաց» հիմնարար եռհատորյակում (1977-1979) կրիմինալիստիկայի այնպիսի բաժիններ, ինչպիսիք են կրիմինալիստիկայի մեթոդների, սիստեմատիկական և լեզվի ուսմունքը, նշանների ուսմունքը և այլն, ստացան իրենց հետագա զարգացումը։ Մանրամասն ուսումնասիրվում են որոշակի դատաբժշկական տեսություններ՝ պատճառականություն, որոնում, հանցագործության մեխանիզմ, դատաբժշկական գրանցում, դատաբժշկական կանխատեսում և այլն։ Ինքնին դատաբժշկական գիտության առարկայի «Բելկին» սահմանումը ընդունված է գիտական հանրության և վերջին ժամանակների դատաբժշկական գիտության գրեթե բոլոր դասագրքերի հեղինակների կողմից։

Մահացել է 2001 թվականի փետրվարի 3-ին Մոսկվայում։

Գիտական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պրոֆեսոր Ռ. Ս. Բելկինը բացահայտեց և նկարագրեց դատաբժշկական գիտության զարգացման օրենքները գիտական գիտելիքների զարգացման ընդհանուր օրենքների լույսի ներքո։ Մեծ նշանակություն ունեցավ նրա առաջ քաշած այն միտքը, որ դատաբժշկական գիտությունը ոչ միայն իրավական, այլ սինթետիկ գիտություն է՝ անքակտելիորեն կապված բազմաթիվ բնագիտական առարկաների հետ։ Նրա կողմից առաջարկվեց դատաբժշկական գիտության կառուցվածքը համալրելու մեկ այլ՝ չորրորդ, բաժնի՝ գիտության ընդհանուր տեսությամբ։

Նա հատուկ ուշադրություն է դարձրել դատաբժշկական մարտավարության, մասնավորապես՝ մարտավարության ու կոմբինացիաների, քննչական իրավիճակների, անակնկալի գործոնի հարցերին և այլն։ Միաժամանակ նա ուսումնասիրել է այդ հարցերի շրջանակը՝ կապված դատաբժշկական գիտության և ընդհանրապես քրեական արդարադատության էթիկական խնդիրների լուծման հետ։

Իրավաբանական էթիկայի և իրավական հոգեբանության վերաբերյալ իր աշխատություններում Ռ.Ս. Բելկինը բազմիցս բարձրացրել և ուսումնասիրել է խաբեության թույլատրելիության հարցը որպես մտավոր ազդեցության միջոց և ցույց տվել, որ խաբեության անբարոյականության գերակշռող պաշտոնական հայեցակարգը ճանաչվում է միայն բառերով, բայց պրակտիկանտներն ամենուր դիմել են դրա օգտագործմանը։

Ռ. Ս. Բելկինը հորդորեց բացահայտ ընդունել, որ իրավապահ ոլորտում խաբեությունը թույլատրելի է որոշակի սահմաններում, քանի որ ապատեղեկատվության, հանցագործների խաբեության վրա հիմնված օպերատիվ-որոնողական գործունեությունը օրինականացված է պետության կողմից, սակայն խաբեության սահմանները սահմանափակել է խիստ սահմանված սահմաններով։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Курс советской криминалистики» (1977—1979);
двухтомник «Криминалистика: проблемы, тенденции, перспективы» (1987—1988);
«Криминалистика: проблемы сегодняшнего дня» (2001);
«Курс криминалистики» (2001) и многие другие.
«Ведётся расследование» (1976),
«Не преступи черту» (1979),
«Сквозь завесу тайны» (1989),
«Равен самому себе» (1991, совместно с М. Я. Сегаем),
«Скучная криминалистика» (1993),
«Моя профессия — следователь» (1995),
«Репортаж из мастерской следователя» (1998),
«Профессия — следователь» (1998)
«Криминалистический букварь» (1997)

Պարգևներ և կոչումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1976 թ.)
Կարմիր աստղի երկու շքանշան (23.7.1944; 30.12.1956)
Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշան (1985
Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան (12.4.1945)
«Արիության համար» մեդալ (5.11.1943)
«Մարտական վաստակի համար» մեդալ (15.11.1950)
մեդալ «Մոսկվայի պաշտպանության համար» (1.5.1944)
մեդալ «Վարշավայի ազատագրման համար» (9.6.1945)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 [pomnipro.ru/memorypage5072/biography Белкин Рафаил Самуилович]
↑ ^2,0 ^2,1 Памяти Рафаила Самуиловича Белкина // Правоведение (журнал)|Правоведение. 2001. № 2. С. 253—254.
↑ Следствие в ученой степени: Правоведы развивают идеи выдающегося ученого-криминалиста Արխիվացված 2016-11-09 Wayback Machine // Российская газета, 11 июля 2012

[autogenerated1-1] 1,0 ^1,1 [pomnipro.ru/memorypage5072/biography Белкин Рафаил Самуилович]

[автоссылка1-2] 2,0 ^2,1 Памяти Рафаила Самуиловича Белкина // Правоведение (журнал)|Правоведение. 2001. № 2. С. 253—254.

[3] Следствие в ученой степени: Правоведы развивают идеи выдающегося ученого-криминалиста Արխիվացված 2016-11-09 Wayback Machine // Российская газета, 11 июля 2012

[1]

[2]

[3]