Չեխական հարցի վերջնական լուծում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
«Դրագանի լեռնաշխարհի 33 մունիցիպալիտետներից միգրացիայի կազմակերպման մասին» հրամանի չեխերեն տարբերակի տիտղոսաթերթը

Չեխական հարցի վերջնական լուծում (գերմ.՝ Endlösung der tschechischen Frage), Երրորդ Ռայխի նացիստական կառավարության կողմից մշակված պլան, որով նախատեսված էր չեխական տարածքների մտածված գերմանացում։ Հիմնական միջոցը չեխերին դեպի Սիբիր կամ էլ Վոլինի մարզ աքսորելն էր։ Պլանը մշակվել է Նացիստական Գերմանիայի ռասսայական և էթնիկական քաղաքականության համապատասխան։ Պլանը համընկել է սլավոնների ոչնչացման և տեղահանման պլանի հետ, որը նացիստական կառավարության կողմից ստացել է «Օսթ» գլխավոր պլան անվանումը։ «Չեխական հարցի վերջնական լուծման» նախապատրաստությունները սկսվել են 1939 թվականին՝ Չեխոսլովակիայի բռնակցումից անմիջապես հետո։ Սակայն պլանի իրականացումը անընդհատ հետաձգվել է՝ գերմանական զորքերի համար չեխական աշխատավորական ուժի կիրառման պատճառով։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին տեղահանվել էին չեխական առնվազն 100 համայնքներ (մոտ 50 000 մարդ)։

Չեխերի տեղահանման վերաբերյալ առաջին առաջարկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չեխերի տեղահանումների վերաբերյալ առաջին ծրագրերը առաջ են քաշվել Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո՝ սուդեթագերմանացի քաղաքական գործիչ, ազգայնական Լոգդման Ռուդոլֆ ֆոն Աուեն։ 1920 թվականին Լայպցիգում Տ. Վայխերի հրատարակչությունում տպագրվել է չեխերի տեղահանման պլանը։ «Չեխոսլովակիայի հարցը» վերնագրով գրքում (գերմ.՝ Die tschechoslowakische Frage) քննարկվում էր Բոհեմիայից չեխերի տեղահանումը Հռենոսից արևմուտք ընկած տարածքներ, իսկ Մորավիայի չեխերին՝ Պրուսիայից արևելք։

Ծրագրի իրականացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գերմանիայի կողմից չեխական հողերի բռնազավթումից և Բոհեմիայի ու Մորավիայի պրոտեկտորատի ստեղծումից հետո, ակտիվացվել են «չեխական հարցի վերջնական լուծմանն» ուղղված բոլոր նախագծերի նախապատրաստական աշխատանքները։ Ադոլֆ Հիտլերը, դեռևս մինչ իշխանության գալը, հայտարարել էր, որ իրենց նպատակը չեխական մարզերի և բնակչության գերմանացումն էր։ Արդեն 1939 թվականին գեներալ Է. Ֆրիդերիկը մշակել է «Չեխական խնդիր» նախագիծը։ Պլանով նախատեսվում էր ունեցվածք ունեցող չեխերի, չեխ և հրեա մտավորականների տեղահանում, ինչպես նաև գերմանական տնտեսության մեջ չեխ աշխատավորների օգտագործում։ 1939 թվականի հոկտեմբերի 7-ին Հիտլերը տվել է կարգադրություն Հենրիխ Հիմմլերին՝ «ստեղծել գերմանական նոր տարածքներ՝ Ռայխի գերմանացիների և գերմանական ծագում ունեցող քաղաքացիների վերաբնակեցման միջոցով»։ 1939 թվականի դեկտեմբերին մշակվել են Բոհեմիան և Մորավիան գերմանական գաղութներ դարձնելու մասին առաջին ծրագրեը։ Ընդորում, այդ ծրագրերը անընդհատ ճշգրտվել են։ Վերջիններս համալրվել են 1940 թվականին ամռանը Կոնրադ Հենլեյնի շտաբում։ Համաձայն պլանի, պրոտեկտորատի տարածքային միասնականությունը պետք է վերացվեր և այդ տարածքները պետք է միանային հարևան գերմանական վարչական շրջանների տարածքներին։

Չեխիայի գերմանացման հիմնական ծրագիրը հանդիսանում էր Կառլ Գերման Ֆրանկի հուշագիրը, որը հաստատվել է 1940 թվականի օգոստոսի 28-ին Հիմլերի և Ռեյնհարդ Հեյդրիխի կողմից։ Ֆրանկն այնտեղ ընդգծում էր.

«Բոհեմիայում և Մորավիայում ռայխի քաղաքականության նպատակը տարածաշրջանի և բնակչության ամբողջական գերմանացումն է։ Այդ նպատակին հասնելու համար կա երկու նպատակ.

  1. Բոհեմիայից և Մորավիայից չեխերի զանգվածային տեղահանում Ռայխի սահմաններից դուրս և գերմանացիների կողմից ազատված տարածքներում բնակեցում,
  2. Եթե չեխերի մեծ մասը մնա Բոհեմիայում և Մորավիայում, ապա անհրաժեշտ է միաժամանակ օգտագործել բոլոր անհրաժեշտ պլանները, որոնք հնարավորություն կտան 10 տարվա ընթացքում գերմանացնել տարածաշրջանը։ Գերմանացման այդ գործընթացը ներառում է՝
    • Չեխերի ազգության փոփոխություն, որն իրականացվում է ռասսայական քաղաքականության շրջանակներում,
    • Չեխերի, որոնք չեն համապատասխանում ռասսայական հարաբերություններին և մտավորականության, որոնք թշնամաբար են տրամադրված Ռայխի դեմ, տեղահանում, իսկ որտեղ տեղի է, նրանց համար հատուկ ռեժիմ։ Հատուկ ռեժիմ նաև ապակառուցողական մյուս տարրերի համար։
    • Գերմանական թարմ արյունով ազատագրված շրջանի բնակեցում»:

1941 թվականի հոկտեմբերի 2-ին Բոհեմիայի ու Մորավիայի պրոտեկտորատի նորանշանակ պրոտեկտոր Ռեյնհարդ Հեյդրիխը հանդես եկավ ճառով, որտեղ նշված էր, որ հաստատում է տարածքների գերմանացման ծրագրերի իրականացումը և ևս մեկ անգամ հաստատում, որ չեխերը պետք է գերմանացվեն[1]։ Բացի այդ նշված էր, որ՝

  • Չեխական տարածքները ամբողջությամբ պետք է գրանցվեն գերմանացիների կողմից,
  • Ռասսայական, ազգային իմաստով պետք է իրականացվի չեխերի մարդահամար,
  • «Լավ ռասսայի ներկայացուցիչ համարվող և լավ մտածող» չեխերը պետք է գերմանացվեին,
  • «Վատ ռասսայի ներկայացուցիչ համարվող և վատ մտածող» չեխերը կտեղահանվեն արևելք (դեպի Ուրալ և Սիբիր),
  • «Վատ ռասսայի լավ մտածող» չեխերը պետք է աշխատեն Երրորդ Ռայխում և չեն կարող ունենալ երեխաներ,
  • «Լավ ռասսայի վատ մտածող» չեխերն ամենավտանգավորն են գերմանացիների համար։ Նրանք անմիջապես պետք է գերմանացվեն, հակառակ դեպքում նրանք անմիջապես պետք է գնդակահարվեն, քանի որ կարող են դառնալ ոչ ձեռնտու զանգված։

Չեխական բնակչության տեղահանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չեխերի տեղահանման ծրագրերը իրականացումը սկսվել է 1940 թվականին, երբ ստեղծվեց, այսպես կոչված, գերմանական տարածքային կամուրջը, որը պետք է նպաստեր Լիտոմերժիցեից Պրահա ընկած տարածքների գերմանացմանը։ Հավանության էր արժանացել նաև գերմանական միջանցքի ստեղծման ծրագիրը, որն անցնելու էր Պրահայով, Բռնոով, Օլոմոուցով, ընդհուպ մինչև Օստրավա։ Մորավիայի հարավը պետք է բնակեցվեր, իսկ Բռնոյից հարավ ընկած տարածքները պետք է միանային Ավստրիային։ Չեխական ազգաբնակչությունը պետք է բաժանվեր փոքր խմբերի և ժամանակի ընթացքում գերմանական ասիմիլյացիայի ենթարկվեր։ Այդ քաղաքականության արդյունքում 1941 թվականին տեղահանության են ենթարկվել Վիշկովսկիի, Բոսկովիցայի և Բլանենսկի մարզերի 33 համայնքներ։ Իրենց տունը լքել է ավելի քան 18 000 մարդ։ Սկսած 1942 թվականից Բենեշովոյի, Նեվեկլովսկիի և Սեդչանսկի մարզերից տեղահանվել է ավելի քան 65 համայնք՝ 30 000 մարդ ընդհանուր հաշվարկով։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Չեխոսլովակիայի ազատագրման և Գերմանիայի պարտության արդյունքում վերջ դրվեցին Նացիստական Գերմանիայի կայսերական պլանների իրականացմանը։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Detlef Brandes. Die Tschechen unter deutschem Protektorat. Teil I. Besatzungspolitik, Kollaboration und Widerstand im Protektorat Böhmen und Mähren bis Heydrichs Tod (1939—1942). Oldenbourg, München / Wien 1969, ISBN 3-486-43041-6.
  • Detlef Brandes. Die Tschechen unter deutschem Protektorat. Teil II. Besatzungspolitik, Kollaboration und Widerstand im Protektorat Böhmen und Mähren von Heydrichs Tod bis zum Prager Aufstand (1942—1945). Oldenbourg, München / Wien 1975, ISBN 3-486-43861-1.
  • Boris Čelovský. Germanisierung und Genozid. Hitlers Endlösung der tschechischen Frage. Deutsche Dokumente 1933—1945. Mit einem Vorwort von Josef Becker. 352 S., ISBN 3-934038-39-5