Մարկոս Աղաբեկյան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մարկոս Աղաբեկյան
արմտ. հայ.՝ Մարկոս Աղաբէգեան
Ծնվել է1830[1][2]
Իզմիր, Այդին, Օսմանյան կայսրություն[1][2]
Մահացել է1908[1][2]
Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն[2]
Ազգությունհայ
Մասնագիտությունհրապարակախոս, հասարակական գործիչ, խմբագիր և մանկավարժ
Հաստատություն(ներ)Կռունկ հայոց աշխարհին[1] և Ծիլն Ավարայրի[1]
Ալմա մատերՄեսրոպյան վարժարան[1] և Սամուել-Մուրատ վարժարան (1849)[1]

Մարկոս Աղաբեկյան (1830[1][2], Իզմիր, Այդին, Օսմանյան կայսրություն[1][2] - 1908[1][2], Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն[2]), հայ հրապարակագիր, պատմաբան, թարգմանիչ, հասարակական գործիչ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել Է Զմյուռնիայում։ Սկզբնական կրթությունն ստացել է տեղի Մեսրոպյան վարժարանում, 1843-1849 թվականներին սովորել է Փարիզի Մուրատյան վարժարանում։ 1851 թվականին Ս. Մամուրյանի հետ ծննդավայրում հիմնել է մասնավոր ուսումնարան։ 1860-1863 թվականներին Թիֆլիսում խմբագրել է «Կռունկ հայոց աշխարհին» կովկասահայ առաջին ամսագիրը[3][4][5][6]։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1866-1867 թվականներին Կոստանդնուպոլսում խմբագրել է «Ծիլն Ավարայրի» պարբերականը, հոդվածներ է տպագրել «Արևելյան մամուլ», «Լույս», «Բյուզսւնդիոն», «Ծաղիկ», «Լումա» հանդեսներում։ Իր հրատարակած ու խմբագրած պարբերականներում, ինչպես նաև առանձին աշխատություններում, նա արտահայտել է արևելահայ համքարությունների շահերը, պաշտպանել է 1860-ական թվականներին հայ ազատագրական շարժումները[7][8]։

Քննադատելով հայ եկեղեցու վարչական իրավունքները սահմանափակող ցարական «Պոլոժենիե»–ն՝ Աղաբեկյանը գտնում էր, որ այդ իրավունքները պետք է պաշտպանել «խաղաղ և օրինավոր» ճանապարհով։ Կողմնակից էր արևելահայ և արևմտահայ լեզուների «իրարամերձեցման» միջոցով միասնական լեզվի ստեղծմանը։ Թողել է «Տեղեկագիր Ամենայն հայոց կաթողիկոսության այժմյան վիճակի վրա» (1865), «Հայ ժողովրդի պատմություն» ծավալուն աշխատության 2 հատորներ (ձեռագիր, Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան) և այլն, ֆրանսերենից թարգմանել է Ֆ. Գիզոյի «Քաղաքակրթության պատմություն»-ը։

  • Տեղեկագիր Ամենայն հայոց կաթողիկոսութեան այժմեան վիճակին գրայ, 1865[9]։
  • Խնդիր կաթողիկոսութեան Ամենայն Հայոց ։ Քննութիւն 1836-ի սահմանադրութեան (Պալաժէնիայի)։ Կարգ եւ կանոն Հայաստանեայց եկեղեցւոյ կաթողիկոսական իշխանութեան։ Կ. Պօլիս ։ Տպագրութիւն Արամեան, 1865[10]։
  • Գարեգին Սրուանձտեայց։ Ազգային ողբերգութիւն չորս մասով։ Կ. Պոլիս։ տպ. Համբարձում Էնֆիաճյանցի, 1861[11]։
  • Մի քանի խոսք Հայաստանեայց Եկեղեցիոյ Զավակներուն ։ Քննութիւն Սահմանադրութեան
  • Գարեգին Սրուանձտեանց։ Ազգային ողբերգութիւն չորս մասով։ Հայկական թատր.: Կ. Պօլիս։ Տպագրութիւն Ռ. Յ. Քիւրքճեան, 1867[12]։
  • Թուղթ Մարկոսի Աղաբէգեան հայոց աշխարհի, ազգի եւ եկեղեցու ազգայնութեան մասին առ պատուականց պատուական Տէր Ներսէս Արքեպիսկոպոս Անւոյ եւ Պատրիարք Օսմանեան հայոց։ Կ. Պոլիս։ տպ. Արամեան, 1878[13]։
  • Գարեգին Սրուանձտեայց։ Ազգային ողբերգութիւն չորս մասով:Կ. Պոլիս։ տպ. Յ. Գ. Փալագաշեան, 1911[14]։
  • Հայ ժողովրդի պատմությիւն (երկհատոր աշխատություն, ձեռագիր, Մատենադարան)։
  • Ֆ. Ֆիզո, «Քաղաքակրթության պատմությունը» (թարգմանություն ֆրանսերենից)։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
  3. ↑ ««Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր առաջին, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007։». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 26-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 26-ին.
  4. ↑ «AV Production - Մարկոս Աղաբեկյան». avproduction.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 26-ին.
  5. ↑ «Վիեննայի մենաստանի մամուլի շտեմարան- ԿՌՈՒՆԿ ՀԱՅՈՑ ԱՇԽԱՐՀԻՆ». Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 11-ին.
  6. ↑ «Համահայկական թվանշային գրադարան».
  7. ↑ «Համահայկական թվանշային գրադարան».
  8. ↑ «Վիեննայի մենաստանի մամուլի շտեմարան- ԾԻԼՆ ԱՒԱՐԱՅՐԻ». Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 11-ին.
  9. ↑ Աղաբէգեան, Մարկոս (1865). Տեղեկագիր Ամենայն Հայոց կաթողիկոսութեան այժմեան վիճակին վրայ. Կ. Պոլիս: տպ. Արամեան.
  10. ↑ Աղաբէգեան, Մարկոս (1865). Խնդիր կաթողիկոսութեան Ամենայն Հայոց։ Քննութիւն 1836-ի սահմանադրութեան (Պալաժէնիայի)։ Կարգ եւ կանոն Հայաստանեայց եկեղեցւոյ կաթողիկոսական իշխանութեան. Կ. Պօլիս: Տպագրութիւն Արամեան.
  11. ↑ Աղաբէգեան, Մարկոս (1861). Գարեգին Սրուանձտեայց։ Ազգային ողբերգութիւն չորս մասով. Հայկական թատրոն. Կ. Պոլիս: տպ. Համբարձում Էնֆիաճյանցի.
  12. ↑ Աղաբէգեան, Մարկոս (1867). Գարեգին Սրուանձտեանց։ Ազգային ողբերգութիւն չորս մասով։ Հայկական թատր. Կ. Պօլիս: Տպագրութիւն Ռ. Յ. Քիւրքճեան.
  13. ↑ Աղաբէգեան, Մարկոս (1878). Թուղթ Մարկոսի Աղաբէգեան հայոց աշխարհի, ազգի եւ եկեղեցու ազգայնութեան մասին առ պատուականց պատուական Տէր Ներսէս Արքեպիսկոպոս Անւոյ եւ Պատրիարք Օսմանեան հայոց. Կ. Պոլիս: տպ. Արամեան.
  14. ↑ Աղաբէգեան, Մարկոս (1911). Գարեգին Սրուանձտեայց։ Ազգային ողբերգութիւն չորս մասով. Հայկական թատրոն (Գ. տպագր ed.). Կ. Պոլիս: տպ. Յ.Գ. Փալագաշեան.
Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարկոս Աղաբեկյան» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
ՀԳՀԳ: 10403 · SUDOC: 204241391 · VIAF: 127150747065016300870 · WorldCat VIAF: 127150747065016300870
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 239)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մարկոս_Աղաբեկյան&oldid=9433232» էջից