Մասնակից:Tatev99/Ավազարկղ7
 | ||
| Կոորդինատներ | ||
Պեչորայի ծովը (ռուս.՝ Печо́рское мо́ре, անգլ.՝ Pechorskoye More ) Արկտիկական ծով է Եվրոպական Ռուսաստանի հյուսիս-արևմուտքում, որը կազմում է Բարենցի ծովի հարավ-արևելյան մասը։ Արևմուտքից սահմանակից է Կոլգուև կղզուն, դեպի արևելք՝ Վայգաչ կղզուն արևմտյան ափերով և Յուգորսկի թերակղզով, իսկ հյուսիսում՝ Նոր Երկրի հարավային ծայրով։
Գտնվելով Արևելյան-Ատլանտյան թռիչքուղու կենտրոնում՝ ստորգետնյա կյանքի համար հարմար պայմաններով, Պեչորայի ծովն ապահովում է մոտ 600 տաքսոն[1] և Բարենցի ծովի ամենաբարձր ընդհանուր կենսազանգվածը: Այն Հյուսիսային Եվրոպայի ամենամեծ սաղմոնի պաշարներից մեկի տարեկան միգրացիայի վայրն է[1]։ Բարենցի ծովի մնացած մասի համեմատ Պեչորայի ծովը եզակի է իր ավելի մայրցամաքային կլիմայով, ավելի ցածր աղիությամբ, ծանծաղությամբ, բաց ծովից անջատվածությամբ և գետերից մեծ ներթափանցմամբ[2][1], ինչպես նաև պատմականորեն մարդկային միջամտության ցածր մակարդակով[3]։ Նրա բարեխառն բնութագրերը բնորոշ չեն Արկտիկայի համար[2]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատմականորեն, մինչ հարակից Բարենցի ծովը որպես այդպիսին կոչվելը, Պեչորայի ծովի սեփական անվանումն արդեն հաստատված էր: Ներկայիս Բարենցի ծովի մնացած մասը այն ժամանակ հայտնի էր որպես Մուրմանսկի ծով (Murmanskoye Morye):
Պեչորայի ծովը օգտագործվել է որպես արևելքում գտնվող այն ժամանակ անհայտ սառցե ծովերի հետազոտության մեկնարկային կետ: Ամենավաղ գրանցված ճանապարհորդությունը Պեչորայի ծովով Յուգորսկի նեղուցով կատարվել է վաղ ռուս հետախույզ Ուլեբի կողմից Նիժնի Նովգորոդից: Ուլեբի Կարա ծով անցնելը գրանցվել է 1032 թվականին։
Ռուսական Պոմորները՝ Սպիտակ ծովի ափերի ափամերձ բնակիչները, 11-րդ դարից ուսումնասիրել են ծովը և Նոր Երկրի ափերը։ Արկտիկայի առաջին նավային գիծը՝ Մեծ Մանգազեյա երթուղին, Սպիտակ ծովից մինչև Օբ գետ և Ենիսեյ ծոց, սկսեց գործել 16-րդ դարի վերջին: Այս գիծը ճանապարհ բացեց դեպի Սիբիրի հարստությունները և այն գործեց մինչև 1619 թվականը, երբ այն փակվեց ռազմական և քաղաքական պատճառներով՝ վախենալով եվրոպացիների կողմից Սիբիր հնարավոր ներթափանցումից։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պեչորայի ծովը փակված է լողացող սառույցով նոյեմբերից հունիս ամիսներին համեմատաբար կարճ ժամանակահատված:[3] Ծով մտնող գլխավոր գետը Պեչորան է: Ծովի աղիությունը տատանվում է 18-ից 34 ‰: Ծովի կենտրոնական մասում աղիությունը մնում է մոտ 34 ‰, իսկ ջերմաստիճանը տատանվում է[4]։
Բաթիմետրիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պեչորայի ծովի միջին խորությունը 6 մ է (20 ոտնաչափ), իսկ ամենախոր կետը հասնում է 210 մ-ի (690 ոտնաչափ)[5]։ Միջին խորությունը տատանվում է 11 մ (36 ոտնաչափ) ծոցում մինչև 190 մ (620 ֆուտ) Նոր Երկրից հարավ[6]։ Ատլանտյան օվկիանոսի ազդեցության տակ գտնվող Կոլգուևի հոսանքը, որն ազդում է ծովի կենտրոնական մասի ջերմաստիճանի և աղիության վրա, հոսում է դեպի արևելք[4]: Ափին մոտ կան մի քանի կղզիներ, որոնցից ամենամեծը Դոլգի կղզին է:
Ծովի ծանծաղությունը այն տարբերվում է Բարենցի ծովի մնացած մասից: Իր 205,607 կմ2 (79,385 քառակուսի մղոն) տարածքի վրա[1] ծովի միջին խորությունը մոտ 50 մ է (160 ոտնաչափ)[1]: Այս ծանծաղությունը կանխում է Ատլանտյան օվկիանոսից[1], սննդանյութերի բարձրացումը՝ նպաստելով ծովի ցածր պելագիկ արտադրողականությանը:
Ջրաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ինչպես և հարևան Կարա ծովում, Պեչորա ծովի հիդրոլոգիական իրավիճակը եզակի է գետերից իր մեծ ներհոսքով և մայրցամաքային մեծ արտահոսքով[2][1]: Միայն Պեչորա գետը մոտ 130 կիլոմետր խորանարդ (31 խմ) քաղցրահամ ջուր է թափում Պեչորա ծով՝ Պեչորա գետից՝ Պեչորա ծովի ներհոսքի հիմնական աղբյուրից, որը ծովը մատակարարում է տարեկան 6,1×106 տոննա (6,1×109 կգ, 1,34×1010 ֆունտ) ) նստվածքային բեռնվածություն[4]։
Համեմատած աշխարհի այլ ծովերի հետ՝ Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսի գետային հոսքի աղբյուրը նշանակալի է, ինչը Պեչորայի ծովին տալիս է ավելի քիչ Արկտիկայի բնութագրեր, քան ակնկալվում էր հասարակածից այդքան հեռու լայնություններում: Պեչորայի ծովը սահմանակից Կարա ծովի հետ (բաժանված է ռեակտիվ հոսքով) մայրցամաքային աղբյուրներից կազմում են Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսի ընդհանուր հոսքի ավելի քան մեկ երրորդը (ի տարբերություն հիմնականում աղի ջրերի, ինչպես օվկիանոսների մեծ մասը)[2]։ Գետերի այս բարձր ներդրումը Սառուցյալ օվկիանոսի այս տարածքը դարձնում է եզակի[2]։
Ջերմաստիճանը և աղիությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սառույցի ձևավորումը խթանում է ծովի ցածր աղիությունը: Սառույցի ձևավորումը խթանում է ծովի ցածր աղիությունը: Ջերմաստիճանը տատանվում է −1,0-ից մինչև 1,5 °C (30,2-ից 34,7 °F) 150 մ-ից ցածր մասերում (490 ոտնաչափ), 0,5-ից 2 °C (32,9-ից 35,6 °F) ծովի կենտրոնական մասում և 5-ից 8 °C (41-ից 46 °F) ամռանը և աշնանը ծովի հարավային մասում[4]։
Նրա աղիությունը ծոցում տատանվում է 8-ից 18 ‰, հարավային մասում՝ 18-ից 26 ‰ և կենտրոնական մասում՝ 34 ‰՝ [4] Պեչորա գետի գետաբերանից հեռավորության հետ ավելանալով[7]։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պեչորայի ծովն ունի խոնավ մայրցամաքային կլիմա։ Բևեռային արջերին և Ատլանտյան ծովացուլերին սպառնում է կլիմայի փոփոխությունը[1] որը բացառապես ծանրաբեռնում է Արկտիկան։
Ծովի մայրցամաքային դիրքին հակասում է Պեչորա գետով մատակարարվող սննդանյութերի ներհոսքը[1] որը ծովին տալիս է 4570 կմ3 (1100 խորանարդ մղոն) նստվածք և 12500 տոննա (12.500.000, 13.80 կիլոգրամ պակաս նյութ) այլ կասեցված նյութեր[1]։
Ծովի ցուրտ մայրցամաքային կլիման,[1] մայրցամաքի մեռյալ կենտրոնում գտնվելու պատճառով, բարենպաստ պայմաններ է ստեղծում սառույցի առաջացման համար[1]։ Այս մայրցամաքային դիրքի և սառույցի առատության արդյունքում ծովի ջրային սյունը շերտավորված է, նրա նստվածքը տարասեռ է [8] իսկ պելագիկ արտադրողականությունը՝ ցածր [1]։
Ծովային նստվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1 կմ (0,62 մղոն) լայնությամբ արագ սառույցը ծածկում է ծովի ափամերձ գոտու հատակը:
Կենսաաշխարհագրություն և էկոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այն նպաստում է եզակի ստորջրյա էկոհամակարգին: Պեչորա գետի կողմից ստեղծվող նպաստավոր ստորջրյա միջավայրը պարունակում է ավելի քան 600 կենդանատեսակ[1]։ Կարա և Յուգոր նեղուցներում ընդհանուր կենսազանգվածը կազմում է ավելի քան 500 մգ/մ2 (0,00010 ֆունտ/քառ. ֆուտ), որն ամենաբարձրն է Բարենցի ծովում: Սա նպաստում է բենթոսային օրգանիզմներին, ինչպիսիք են ծովացուլերը: Պեչորա գետը, որը Պեչորայի ծովի հիմնական աղբյուրն է, ունի տարեկան միջինում 130 կմ խորանարդ հոսք (31 խմ): Պեչորայի ծովն ունի 70 ձկնատեսակ[1], որոնցից ամենաշատը բևեռային փրփրաձկներն են[1]։ Այս տեսակը կարևոր է կրիոպելագիկ էկոհամակարգի համար։
Բարենցի ծովի ձկնորսությունը, մասնավորապես ձողաձկան ձկնորսությունը, մեծ նշանակություն ունեն ինչպես Նորվեգիայի, այնպես էլ Ռուսաստանի համար։ Պեչորայի ծովի հատակին կա բենթոսային կենդանական աշխարհի բազմազանություն[9]։ Բացի այդ, կա գենետիկորեն հստակ բևեռային արջի պոպուլյացիա, որը կապված է Բարենցի ծովի հետ[10]։ Բելուգա կետերի Կարսկայա խումբը ձմեռելու համար գաղթում է Պեչորայի ծով[11]։ Տարբեր տեսակների գոյությունը, ինչպիսիք են ծովացուլերը, վտանգված են հնարավոր աղտոտվածությունով[12][13]։
Բուսական և կենդանական աշխարհ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պեչորայի ծովում կա մոտ 600 տաքսոն[1]։ Ծովում բնակվում են զանազան անադրոմային ձկներ։ Ատլանտյան սաղմոնի հյուսիս-եվրոպական ամենամեծ պաշարներից մեկը (Salmo salar), ինչպես նաև հարակից տարածքների այլ ձկների պոպուլյացիաները ամեն աշուն գաղթում են Պեչորայի ծով ձվադրման համար, որը նրանք ավարտում են սառույցի տակ[1]։ Բացի այդ, Հյուսիսային Եվրոպայում Coregonus autumnalis-ի միակ պաշարը և տարածաշրջանի ամենամեծերից մեկը, ձվադրում է Պեչորայի գետաբերանում[1]։
Պեչորայի ծովը թագավորական այդերների հիմնական գտնվելու վայրն է։ Երկարապոչ բադերը և ջրային թռչունների այլ տեսակներ օգտագործում են ծովը որպես «կանգառ»[1]։
Կարա և Յուգոր նեղուցներում ընդհանուր կենսազանգվածը կազմում է ավելի քան 500 մգ/մ քառ. (0,00010 ֆունտ/քառ. ֆուտ), որն ամենաբարձրն է Բարենցի ծովում[1]։ Ամենաառատ տիպերն օղակավոր որդերը, խեցգետնանմանները, փշամորթները, փափկամարմինները[14]։
Աղտոտվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բարենցի ծովի մնացած մասի համեմատ Պեչորա ծովի ջրի որակը վատ է[15]։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նավթ և գազ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2023 թվականի դրությամբ Պեչորայի ծովը Արկտիկայի ամենազարգացած վայրերից մեկն է նավթի հետախուզման առումով[1]։
Ներկայումս Պեչորայի ծովում նավթի հորատումներ են կատարվում Դոլգինսկոյե և Պրիրազլոմնոյե նավթահանքերում։ Պեչորայի ծովի ափին նման արդյունաբերական շահագործման բացասական էկոլոգիական ազդեցությունը նշանակալի է[16]։ Համաձայն Գրինփիսի և Վայրի բնության համաշխարհային հիմնադրամի «Գազպրոմը» պատրաստ չէ պատշաճ կերպով զբաղվել նավթի արդյունահանման հետ կապված արտահոսքի հետ[17]։ Որպես այդպիսին, 2013 թվականի սեպտեմբերին Գրինփիսը առերես հանդիպում կազմակերպեց Ռուսաստանի առափնյա պահպանության հետ, որի ժամանակ Գրինփիսի ակտիվիստները մոտեցան և փորձեցին մեծացնել «Գազպրոմ» հորատման հարթակը:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 Convention on Biological Diversity, 2015
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Polyak, Stanovoy, էջ 1
- ↑ 3,0 3,1 Gebruk, Zalota, էջ 57
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Dahle, Denisenko, էջ 185
- ↑ Britannica, 1998
- ↑ Dahle, Denisenko, Table 2, էջ 187
- ↑ Polyak, Stanovoy, 'steady, declerating increase of salinities with distance from the estuaries', էջ 3
- ↑ Dahle, Denisenko
- ↑ S. Dahle, 2004
- ↑ C.M. Hogan, 2008
- ↑ Regional Environment Case Study - Barents and Kara Seas
- ↑ Pechora Sea pollution causes diseases of the Atlantic walruses
- ↑ Reeves R.R., Ewins J.P., Agbayani S., Blijleven J., 2013, Distribution of endemic cetaceans in relation to hydrocarbon development and commercial shipping in a warming Arctic, Marine Policy 44, pp.375-389, DOI: 10.1016/j.marpol.2013.10.005, Retrieved on 29 January 2017
- ↑ Dahle, Denisenko, էջ 187
- ↑ Politova, Kravchishina, Abstract
- ↑ S.A. Ogorodov, 2004
- ↑ «Environmentalists warn of risk of oil production in the Russian Arctic». The Washington Post. Associated Press. 14 August 2012. Արխիվացված է օրիգինալից 3 September 2019-ին. Վերցված է 15 August 2012-ին.
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Pechora Sea». Britannica.com. Encyclopaedia Britannica. 1998-07-20. Վերցված է 2023-09-18-ին.
- «Ecologically or Biologically Significant Areas: South-eastern Barents Sea (the Pechora Sea)». The Clearing-House Mechanism of the Convention on Biological Diversity: Information Submission Service. Convention on Biological Diversity. 2015-06-12. Վերցված է 2023-09-18-ին.
- Polyak, Leonid; Stanovoy, Vladimir; Lubinski, David J. (2003). «Stable isotopes in benthic foraminiferal calcite from a river-influenced Arctic marine environment, Kara and Pechora Seas». Paleoceanography. 18 (1): 1003. Bibcode:2003PalOc..18.1003P. doi:10.1029/2001PA000752. Վերցված է 2023-09-18-ին.
- Dahle, Salve; Denisenko, Stanislav G.; Denisenko, Nina V.; Cochrane, Sabine J. (1998-08-28). «Benthic fauna in the Pechora Sea» (PDF). Sarsia. Bergen. 83: 183–210. ISSN 0036-4827. Վերցված է 2023-09-18-ին.
- Makarevich, Pavel; Druzhkova, Elena; Larionov, Viktor (2012). «Chapter 16: Primary Producers of the Barents Sea» (PDF). In Ali, Mahamane (ed.). Diversity of Ecosystems. InTech. էջեր 367–392. ISBN 978-953-51-0572-5.
- Politova, N. V.; Kravchishina, N. D.; Novigatsky, A. N.; Lokhov, A. S. (2019). «Dispersed Sedimentary Matter of the Barents Sea». Oceanology. 59 (5): 697–714. Bibcode:2019Ocgy...59..697P. doi:10.1134/S0001437019050151. S2CID 211265306. Վերցված է 2023-09-18-ին.
- Gebruk, Anna; Zalota, Anna K.; Dgebuadze, Polina; Ermilova, Yulia; Spiridonov, Vassily A.; Shabalin, Nikolay; Henry, Lea-Anne; Henley, Sian F.; Mokievsky, Vadim O. (2021). «Trophic niches of benthic crustaceans in the Pechora Sea suggest that the invasive snow crab Chionoecetes opilio could be an important competitor». Polar Biology. 44: 57–71. doi:10.1007/s00300-020-02775-3. S2CID 230533350.
- Benthic fauna: [1]
- C. Michael Hogan (2008) Polar Bear: Ursus maritimus, Globaltwitcher.com, ed. Nicklas Stromberg
- Oil and Gas Resources in North-West Russia (2008) [2]
- S. A. Ogorodov (2004) Human impact on coastal stability in the Pechora Sea [3]
- Leonid Sverdlov, (Member of the Russian Geographic Society), RUSSIAN NAVAL OFFICERS AND GEOGRAPHIC EXPLORATION IN NORTHERN RUSSIA.
- C. Raymond Beazley, The Russian Expansion Towards Asia and the Arctic in the Middle Ages (to 1500). The American Historical Review