Մասնակից:Mari9019/Ավազարկղ
| Mari9019/Ավազարկղ |
|---|
Մուտ, հայտնի է նաև որպես Մաուտ և Մոուտ, մայր աստվածուհի էր, ում երկրպագում էին Հին Եգիպտոսում: Նրա անունը բառացիորեն նշանակում է մայր հին եգիպտերենում [1]:Մուտն ուներ բազմաթիվ կերպարանքներ և հատկանիշներ, որոնք փոփոխվել և զարգացել են հին եգիպտական մշակույթի հազարամյակների ընթացքում:
Նա համարվում էր նախնական աստվածություն, որը կապված էր Նունի նախնադարյան ջրերի հետ, որից ծնունդ է առել ամեն ինչ: Երբեմն ասվում էր, որ Մուտն ծնունդ է տվել աշխարհին կուսածնության միջոցով, բայց ավելի հաճախ ասվում էր, որ նա ունեցել է ամուսին՝ արևի աստված Ամոնը: Չնայած նրա հետևորդները հավատում էին, որ Մուտն աշխարհում գոյություն ունեցող ամեն ինչի մայրն է, նա մասնավորապես կապված էր, որպես լուսնային երեխա- աստծու՝ Խոնսուի մայր:Եգիպտոսի մայրաքաղաքի՝ Թեբե քաղաքի, Կարնակի տաճարում,Ամուն-Ռայի, Մուտի և Խոնսուի ընտանիքը միասին երկրպագվում էր որպես Թեբանական տրիադ:
Արվեստում նա պատկերվում էր որպես մի կին, ով կրում էր եգիպտական արքաների կրկնակի թագը՝ ներկայացնելով իր իշխանությունը երկրի ամբողջ տարածքի վրա:
Մուտի պաշտամունքի բարձրակետի ժամանակ եգիպտոսի տիրակալներն աջակցում էին նրա երկրպագությունը իրենց սեփական ձևերով՝ ընդգծելով իրենց սեփական իշխանությունը և իշխելու իրավունքը՝ Մուտի հետ միավորվելու միջոցով:Մուտը ներգրավված էր շատ հնագույն եգիպտական փառատոներում, ինչպիսիք են Օփեթ փառատոնը և հովտիի գեղեցիկ փառատոնը: Նրա ամենամեծ տաճարը գտնվում էր Թեբե քաղաքի Կառնակում:
Մուտի բազմաթիվ տիտղոսներից մի քանիսը ներառում են՝ Աշխարհ-մայր, Ռայի աչք, Աստվածուհիների թագուհի,Երկնքի տիրուհի, Աստվածների մայր և Նա, ով ծննունդ է տալիս, բայց նա ինքը ծնունդ չի առել ոչ ոքից:
Առասպելաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մուտը համարվում են Ամոնի՝ փարավոնների հովանավոր աստվածության կինը, Միջին թագավորության (մ.թ.ա. 2055–1650 ) և Նոր թագավորության (մ.թ.ա.1550–1070) ընթացքում: Ամունեթը և Վոսրեթը հավանաբեր եղել են Ամոնի կանայք վաղ Եգիպտոսի պատմության մեջ, սակայն Մուտն, ով տեքստերում և արվեստում չի հայտնվել մինչև ուշ Միջին թագավորությունը, փոխարինել է նրանց: Նոր թագավորությունում, Ամոնը և Մուտը համարվում էին Թեբեի՝ խոշոր քաղաք Վերին Եգիպտեսում, հովանավոր աստվածությունները և ձևավորեցին կրոնական եռամիասնություն իրենց որդու՝ Խոնսուի հետ միասին: Նրա մյուս հիմնական դերը եղել է որպես էգ առյուծի աստվածություն, որը Ստորին Եգիպտոսի զարհուրելի աստվածուհի՝ Սեխմետի, երկնմանակն էր Վերին Եգիպտոսում [2]:
Պատկերներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արվեստում՝ Մուտը պատկերված էր, որպես անգղի թևերով կին, որը պահում էր իր ձեռքում անխ, կրում էր Վերին և Ստորին Եգիպտոսի միավորվածթագը և հագին ուներ վառ կարմիր և կապույտ զգեստ՝ Մաատ աստվածուհու փետուրը իր ոտքերի մոտ: Բայցի այդ, Մուտը ՝առնմանման արդյունքում, պատկերվում է որպես կոբրա, կատու, կով, էգ առյուծ, ինչպես նաև անգղ:
Նախքան Նոր Թագավորության ավարտը, Վերին և Ստորին Եգիպտոսի կրկնակի թագը կրող կանացի կերպարանքերի բոլոր պատկերները Մուտ աստվածուհու պատկերներն էին,որոնք անվանվում էին «Երկնքի տիկին, բոլոր աստվածների սիրուհի»: Այս էջի վերջին պատկերը ցուցադրում է աստվածուհու դիմագծերը, որոնք մատնանշում են, որ այս աշխատանքը կատարվել է XVIII դինաստիայի ուշ և Ռամզես II (մ.թ.ա. 1279–1213)գահակալության համեմատաբար վաղ ինչ-որ մի շրջանում [3]:
Կարնակում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կան տաճարներ նվիրած Մուտին, որոնք դեռ կանգուն են մերօրյա Եգիպտոսում և Սուդանում՝ արտացոլելով նրա համատարած երկրպագությունը: Նրա պաշտամունքի կենտրոնը Սուդանում դարձել է Մուտի տաճարը,Ջեբել Բարկալում , իսկ Եգիպտոսում՝ մի տաճաչ Կարնակում: Այդ տաճարը ուներ արձան, որը համարվում էր նրա իրական հոգու կոնցեպցիայի մարմնավորում: Նրա նվիրաբերությունները ներառում էին ամենօրյա ծիսակարգեր,որոնք իրականացնում էին փարավոնն և նրա քրմուհիները: Ներքին ցայտաքանդակները պատկերում են քրմուհիներիերի տեսարաններ, ներկայումս Հին Եգիպտոսի միակ հայտնի մնացած երկրպագության օրինակը, որը բացառապես ղեկավարվում էր կանանց կոզմից:
Սովորաբար թագուհին, ով միշտ կրում էր արքայական ծագում Եգիպտոսի տիրակալների շրջանում, ծառայում էր որպես գլխավոր քրմուհի տաճարի ծիսակարգերում: Փարավոնը նույնպես մասնակցում էր և մահվանից հետո պետք է դասնար աստավածություն:Այն դեպքում, երբ փարավոնը իգական սեռի էր, մեկ օրինակի արձանագրույունը ցույց է տալիս, որ նրա դուստրը ծառայել է իր փոխարեն, որպես քրմապետուհի: Հաճախ քրմերը ծառայում էին տաճարների և մարգարեների կառավարման գործերոմ,որտեղ քրմուհիները իրականացնում էին ավանդական կրոնական ծեսեր:Այս ծեսերնիրենց մեջ ներառում էին երաժշտություն և խմիչք:
Հետշեպսուտ փարավոնը ուներ հնագույն տաճար նվիրված Մուտին, Կարնակում, որը վերակառուցվեց նրա գահակալության՝ Ութերորդերորդ դինաստիայի ընթացքում: Նախորդ պեղումներ կատարողները կարծում էին, որ Ամանհոտեպ III-ն է կառուցել տաճարը, քանի որ այնտեղ գտնված հարյուրավոր արձանները կրում էին նրա անունը: Այնուամենայնիվ, Հետշեպսուտ, ով ավարտին էր հասցրել հսկայական թվով տաճարներ և հասարակական շենքեր, ավարտել էր հասցրել աշխատանքը յոթանասունհինգ տարի առաջ: Նրանից էր սկսվել, Մուտին Վերին և Ստորին Եգիպտոսի թագով պատկերելու սովորույթը: Համրվում է, որ Ամանհոտեպ III-ը վերացրել է Հետշեպսուտի նշաններից շատերը՝ միաժամանակ ստանձելով նրա կառուցած նախագծերի համբավը:
Հետշեպսուտ փարավոնը այն փարավոնն էր, ով բերեց Մուտին was a pharaoh who brought Mut to the fore again in the Egyptian pantheon, identifying strongly with the goddess. She stated that she was a descendant of Mut. She also associated herself with the image of Sekhmet, as the more aggressive aspect of the goddess, having served as a very successful warrior during the early portion of her reign as pharaoh.
Later in the same dynasty, Akhenaten suppressed the worship of Mut as well as the other deities when he promoted the monotheistic worship of his sun god, Aten. Tutankhamun later re-established her worship and his successors continued to associate themselves with Mut afterward.
Ramesses II added more work on the Mut temple during the nineteenth dynasty, as well as rebuilding an earlier temple in the same area, rededicating it to Amun and himself. He placed it so that people would have to pass his temple on their way to that of Mut.
Kushite pharaohs expanded the Mut temple and modified the Ramesses temple for use as the shrine of the celebrated birth of Amun and Khonsu, trying to integrate themselves into divine succession. They also installed their own priestesses among the ranks of the priestesses who officiated at the temple of Mut.
The Greek Ptolemaic dynasty added its own decorations and priestesses at the temple as well and used the authority of Mut to emphasize their own interests.
Later, the Roman emperor Tiberius rebuilt the site after a severe flood and his successors supported the temple until it fell into disuse, sometime around the third century AD. Later Roman officials used the stones from the temple for their own building projects, often without altering the images carved upon them.
Personal piety[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
In the wake of Akhenaten's revolution, and the subsequent restoration of traditional beliefs and practices, the emphasis in personal piety moved towards greater reliance on divine, rather than human, protection for the individual. During the reign of Rameses II a follower of the goddess Mut donated all his property to her temple and recorded in his tomb:
And he [Kiki] found Mut at the head of the gods, Fate and fortune in her hand, Lifetime and breath of life are hers to command ... I have not chosen a protector among men. I have not sought myself a protector among the great ... My heart is filled with my mistress. I have no fear of anyone. I spend the night in quiet sleep, because I have a protector.[4]
Further reading[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Hays, Christopher B. "The Egyptian Goddess Mut in Iron Age Palestine: Further Data From Amulets and Onomastics." Journal of Near Eastern Studies 71, no. 2 (2012): 299-314. Accessed June 16, 2020. doi:10.1086/666652.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ te Velde, Herman (2002), "Mut", in Redford, D. B. (ed.), The Ancient Gods Speak: A Guide to Egyptian Religion, New York: Oxford University Press, p. 238
- ↑ Wilkinson, Richard H. (2003). The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt. Thames & Hudson. pp. 153–155, 169
- ↑ "Relief of the Goddess Mut". Brooklyn Museum. Archived from the original on 7 March 2016. Retrieved 17 June 2014.
- ↑ Assmann, Jan (2008). Of God and Gods: Egypt, Israel, and the Rise of Monotheism. University of Wisconsin Press. էջեր 83–84. ISBN 0-299-22554-2.