Մասնակից:Hayk28/Ավազարկղ

Սա Hayk28 մասնակցի սևագրության էջն է՝ «ավազարկղը», և մասնակցի էջի ենթաէջերից մեկն է։ Այն ծառայում է որպես սևագիր և փորձարկումների վայր։ Սա հանրագիտարանային հոդված չէ։

Ձեր անձնական ավազարկղը ստեղծելու համար սեղմեք այստեղ։

Այլ ավազարկղեր՝ Ընդհանուր ավազարկղ

Էլեկտրոնների սառը արտահոսք (էմիսիա), Ավտոէլեկտրոնային հոսք (էմիսիա), Թունելային էմիսիա, Դաշտի էլեկտրոնների էմիսիա (անգլ.՝ Field electron emission), մետաղներում ազատ էլեկտրոնների առաքումը` էլեկտրաստատիկ դաշտի ազդեցությամբ` առանց նախապես էլեկտրոնները գրգռելու և էլեկտրոնների վրա ելքի աշխատանք ծախսելու: Էլեկտրոնների սառը արտահոսքի ամենատարածված ձևը էլեկտրոնների առաքումն է պինդ մետաղական մակերևույթից վակուում, կամ այլ դիէլեկտրիկական միջավայր: Այնուհանդերձ, հնարավոր է նաև էլեկտրոնների առաքումը հեղուկ մակերևույթներից: Էլեկտրաստատիկ դաշտի ազդեցության հետևանքով էլեկտրոնների անցումը կիսահաղորդչի վալենտականության գոտուց հաղորդականության գոտի նույնպես սառը արտահոսքի երևույթ է:

Էլեկտրոնների արտահոսքի երևույթը բացատրվում է թունելային երևույթի միջոցով, և չունի բացատրություն դասական ֆիզիկայի շրջանակներում: Ըստ դասական ֆիզիկայի` էլեկտրոնը մետաղից հեռացնելու համար անհրաժեշտ է կատարել ելքի աշխատանք (էլեկտրոնին հաղորդել ելքի աշխատանքին համապատասխան էներգիա), սակայն հայտնի է, որ քվանտային մեխանիկայում հնարավոր է մասնիկի անցումը վերջավոր լայնության պոտենցիալային արգելքի միջով` առանց արգելքը շրջանցելու համար լրացուցիչ էներգիա հաղորդելու: Մետաղի մակերևույթին ձևաորվում է պոտենցիալային արգելք, որը վակուումում ձգվում է մինչև անվերջություն, սակայն էլեկտրաստատիկ դաշտի կիրառման դեպքում արգելքը ձևափոխվում է, և դառնում վերջավոր լայնության արգելք, որի միջով հնարավոր է դառնում էլեկտրոնների թունելացումը մետաղից վակուում:

Երևույթի ֆիզիկական մեկնաբանությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մետաղում էլեկտրոնները զբաղեցնում են բոլոր էներգիական մակարդակները` մինչև $E_{F}$ Ֆերմիի էներգիա (նկարում պատկերված է մոխրագույն ստվերագծումով), իսկ մակերևույթի վրա (մետաղ-վակուում անցումում) ձևավորվում է $U_{0}$ բարձրությամբ արգելք ( $AOU_{0}B$ ), որն, ըստ էության, ձգվում է մինչև անվերջություն: Քանի որ վակուումում $U_{0}$ էներգիան ավելի մեծ է, քան մետաղում էլեկտրոնի $E$ էներգիան, ապա վակուումում հայտնվելու համար էլեկտրոնին պետք է հաղորդել $U_{0}-E$ էներգիա, որը կոչվում է ելքի աշխատանք: Արտաքին էլեկտրաստատիկ դաշտ կիրառելու դեպքում, փոխվում է արգելքի տեսքը: Մետաղի մակերևույթին ուղղահայաց` դեպի մակերևույթն ուղղված $\epsilon$ հաստատուն էլեկտրական դաշտի դեպքում արգելքը վերածվում է հետևյալին ( $AOU_{0}C$ )

U(x)={\begin{cases}U_{0}-e\epsilon x,&x>0\\0,&x<0\end{cases}}

Այսպիսի արգելքի դեպքում էլեկտրոնները կարող են հեռանալ մետաղի մակերևույթից առանց էլքի աշխատանքին հավասար էներգիա ստանալու. էլեկտրոնները կարող են թունելել արգելքի միջով:

Տաք շոկոլադ, ոչ ալկոհոլային ըմպելիք, որի բաղադրության մեջ պարտադիր կերպով մտնում է կա՛մ մանրեցված շոկոլադ, կա՛մ հալեցված շոկոլադ, կա՛մ կակաոյի փոշի: Ժամանակակից աշխարհում հանդիպում են տաք շոկոլադի երկու հիմնական տարատեսակ.

Տաք շոկոլադ՝ պատրաստված կաթի մեջ հալեցված շոկոլադի ձողիկներից կամ սալիկներից, որի վրա ավելացվում են շաքարավազ, վանիլին ու դարչին: Խառնուրդը հարվում է այնքան, մինչև փրփրի և մատուցվում է տաք վիճակում:
Պատրաստված ջրի մեջ լուծված կակաոյի փոշուց: Մատուցվում է ինչպես տաք, այնպես էլ սառը վիճակում: Այս տարատեսակն ավելի հայտնի է կակաո անվամբ:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մայաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըմպելի շոկոլադի մասին ամենահին տեղեկությունները գալիս են մայաներից: Մ.թ.ա. 460-480 թվականներին մայաների կողմից կառուցված դամբարաններից մեկում հայտաբերվել են փորագրություններ ըմպելի շոկոլադի մասին: Փորագրությունները մայաների հիերոգլիֆներով են արված: Հայտնի է, որ այդ ժամանակաշրջանում մայաները ընկղմում էին կակաոյի սերմերը կրեմի մեջ, լուծում ջրով և ավելացնում ալյուր, կծու պղպեղ և այլ համեմունքներ: Ստացված խառնուրդը լցնում էին բաժակի մեջ, հետո հետ լցնում ընդհանուր տարայի մեջ. այս գործողությունը կրկնում էին այնքան, մինչև մակերևույթին փրփուրի հայտնվելը: Ըմպելի շոկոլադը հասանելի էր մայաների բոլոր սոցիալական դասակարգերին: Այսպիսի շոկոլադը հիմնականում խմում էին սառը վիճակում:

Մուտքը Եվրոպա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսպանացի գեներալ Էռնան Կորտեսն առաջին եվրոպացին է, ով առնչվել է ըմպելի շոկոլադի հետ: Երբ 1519 թվականին նա մուտք գործեց Մեքսիկա, Մոնթեսումա 2-րդի ապարանքում նրանց խիտ խմիչք հյուրասիրեցին, որը պատրաստված էր կակաոյի հարած սերմերից` համեմված վանիլինով և կծու պղպեղով: Այդ խմիչքին ացտեկները «չոկոլաթլ» էին անվանում, որն ացտեկերենով նշանակում է փրփրած ջուր: Ենթադրվում է, որ հենց ացտեկերեն chocolatl բառից է առաջացածել շոկոլադ (chocolate) տերմինը: 1527 թվականին, վերադառնալով Եվրոպա, Կորտեսն իր հետ բերեց ինչպես կակաոյի սերմեր, այնպես էլ ըմպելի շոկոլադը պատրաստելու եղանակը^[1]: Շոկոլադը շատ արագ տարածում գտավ Իսպանիայում:

Եվրոպա ներմուծումից հետո ըմպելի շոկոլադը մեծ տարածում ձեռք բերեց Իսպանիայի կայսորության թագավոր Չարլզ 5-րդի կողմից պաշտոնապես ընդունվելուց հետո: Երբ Իսպանական արքայական ընտանիքից որևէ մեկն ամուսնանում էր եվրոպական այլ արիստոկրատի հետ, նրանց կակաոն որպես օժիտ էր տրվում^[2]: Այդ ժամանակաշրջանում շոկոլադը շատ թանկ էր Եվրոպայում, քանի որ կակաո աճեցվում էր հիմնականում հարավային Ամերիկայում^[3]:

Այնուհետև ստեղծվեց քաղցրահամ ըմպելի շոկոլադը, որը դարձավ մեծ շքեղություն 17-րդ դարի եվրոպական ազնվականության շրջանում: Նույնիսկ այն ժամանակ, երբ 1657 թվականին առաջին «շոկոլադի տունը» (ժամանակակից սրճարանին նմանվող կառույց) ստեղծվեց^[4]^[5] շոկոլադը շարունակեց թանկ մնալ: Այս ժամանակ շոկոլադի մեկ ֆունտը արժեր 50-75 պեննի^[6]:

17-րդ դարի վերջերին Բժիշկների արքայական միության նախագահ Հանս Սլոանը այցելեց Ջամայկա, որտեղ նա ճաշակեց շոկոլադ, որը նա զզվելի համարեց: Բայց հետո նա հայտնաբերեց, որ այդ խմիչքն ավելի ախորժելի է և խառնվում է կաթի հետ^[7]: Երբ նա վերադարձավ Անգլիա, իր հետ տարավ շոկոլադի պատրաստման բաղադրատոմսը, որով նա Եվրոպա ներմուծեց կաթով շոկոլադը^[7]:

1828 թվականին Կոենրաադ Յոհաննես վան Հոութենը Նիդերլանդներում ստեղծեց կակաոյի փոշի արտադրող առաջին մեքենան^[4]^[8]: Մեքենան առանձնացնում էր կակաոյի թանձր յուղը կակաոյի սերմերից, որի արդյունքում սերմերից մնում էր կակաոյի փոշին^[4]: Այս փոշին գրեթե նույնն էր ինչ ժամանակակից աշխարհում օգտագործվող կակաոյի փոշին: Այն ջրի կամ կաթի հետ խառնելն ավելի հեշտ էր: Այս մեքենայի ստեղծումից հետո սկիզբ դրվեց պինդ` ոչ ըմպելի, շոկոլադի արտադրությանը: Սկսեցին շոկոլադե սալիկների ու ձողիկների արտադրությունը: Սրանից հետո «շոկոլադ» տերմինը սկսեց վերաբերվել պինդ շոկոլադին, իսկ ըմպելի շոկոլադի համար մնաց «տաք շոկոլադ» տերմինը:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Don Cortes». Cadbury Trebor Bassett. 2008. Վերցված է June 27, 2008-ին. {{cite web}}: Check |archiveurl= value (օգնություն)
↑ «History of Hot Chocolate». Pelangie Studio Design. 2008. Վերցված է June 26, 2008-ին.
↑ Pearce, David (2008). «Cacao and Chocolate Timeline». David Pearce. Վերցված է June 27, 2008-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Burleigh, Robert (2002). Chocolate: Riches from the Rainforest. Harry N. Abrams, Ins., Publishers. ISBN 0-8109-5734-5.
↑ Earley, Diane (2001). The Official M&M's History of Chocolate. Charlesbridge Publishing. ISBN 1-57091-448-6.
↑ «Chocolate Houses». Cadbury Trebor Bassett. 2008. Արխիվացված է օրիգինալից October 28, 2007-ին. Վերցված է June 27, 2008-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 «The Sloane Herbarium». The Natural History Museum. 2008. Վերցված է June 27, 2008-ին.
↑ «Chocolate History». Middleborough Public Schools. 2008. Վերցված է June 26, 2008-ին.

[Cortes-1] «Don Cortes». Cadbury Trebor Bassett. 2008. Վերցված է June 27, 2008-ին. {{cite web}}: Check |archiveurl= value (օգնություն)

[2] «History of Hot Chocolate». Pelangie Studio Design. 2008. Վերցված է June 26, 2008-ին.

[3] Pearce, David (2008). «Cacao and Chocolate Timeline». David Pearce. Վերցված է June 27, 2008-ին.

[Riches-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Burleigh, Robert (2002). Chocolate: Riches from the Rainforest. Harry N. Abrams, Ins., Publishers. ISBN 0-8109-5734-5.

[M&M's-5] Earley, Diane (2001). The Official M&M's History of Chocolate. Charlesbridge Publishing. ISBN 1-57091-448-6.

[6] «Chocolate Houses». Cadbury Trebor Bassett. 2008. Արխիվացված է օրիգինալից October 28, 2007-ին. Վերցված է June 27, 2008-ին.

[Sloane-7] 7,0 ^7,1 «The Sloane Herbarium». The Natural History Museum. 2008. Վերցված է June 27, 2008-ին.

[8] «Chocolate History». Middleborough Public Schools. 2008. Վերցված է June 26, 2008-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]