Մասնակից:Վաչ Վարդանյան/Հյուսիսային Կանադա
Հյուսիսային Կանադա (անգլ.՝ Northern Canada) կամ Հյուսիս (անգլ.՝ the North), ընդհարձակ և ամենահյուսիսային կետը Կանադայում: Քաղաքականության նեսանկյունից, տերմինը վերաբերվում Կանադական մարզերի՝ Յուկոնին, Հյուսիսարևմտյան տարածքներին և Նունավուտին: Ինչպես նաև Ծայրամասային հյուսիսին կարելի է անվանել կանադական Արկտիկա, որը կազմում է կանադական հյուսիսի հատված:
Տարածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1925 թվականին Կանադան հայտարարեց Արտիկայի տարծքի վրա իր տիրապետության մասին 60°W և 141°W միջև [1] աշխարհագրական երկայնություն և հյուսիսից միչև Հյուսիսային բևեռը. այստեղի բոլոր տարածքները պատկանում են Կանդային: Տարածքային ճանաչման հարցը առաջացնում է տարաձայնություններ: Կանադան և ԽՍՀՄ/Ռուսաստանը վաղուց Արտիկան բաժանել են Հյուսիսային բևեռի հատվածով: Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները չի ընդհունում այպիսի բաժանում: Արտասահմանյան դատարանները, զինվորական եւ քաղաքացիական անձինք իրավունք ունեն խաղաղ անցման իրավունքով ափամերձ պետության տարածքային ջրերի միջոցով համաձայն ՄԱԿ-ի ծովային իրավունքի մասին կոնվենցիաի [2]: Սակայն այսպիսի խաղաղ անցումը արգելվում է պետության ներքին ջրերում:
Կանադական կառավարությունը արգելում է մուտքը իր տարածքի ներքին ջրեր քանի որ այն Կանադական արկտիկ արշիպելագն տարածքից հեռու է ընդհամենը 20 կմ, սակայն ԱՄՆ պնդում է, որ դրանք բաց ծովի ջրերն են: Սակայն մեր օրերում այս հարցը դառել է ոչ կարևոր քանի, որ այնտեղ ամբողջովին սառցակալել է և շատ ցածր ջերմաստիճան է, բայց գլոբալ տաքացումը կարող է Կանդական կառավարությանը բարդ վիճակում հայտնվել քանի, որ ջերմաստիճանի բարձրացման հետ հալում է նաև սառույցները: Հանսա կզղու համար նույնպես գնում են վեճեր (Դանիայի հետ), գտնվում է կղզուց արևմուտքում:
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտիկական ցածրադիր և Հուդզոնի ծոցի ցածրադիր վայրերը իրենց մեջ են կրում աշխարհագրական շրջանի հիմնական մասը,սակայն հաճախ դիտվում է ինչպես Կանադական վահան (in contrast to the sole geological area):Հողը հիմանկանում բաղկացած է հավերժական սառույցներից, ինչը շինարարությունը դարձնում է ավելի դժվար, հաճախ նաև վտանգավոր, իսկ գյուղատնտեսական աշխատանքները անհնար է:
Արտիկակն ջրաբաժանը հյուսիսային շրջաններից, ինչպիսիք են Մանիտոբան, Ալբերտան, Բրիտանական Կոլումբիան ջուր է հասցվում հյուսիս-արմտյան մասեր և Նունավուտա, ինչպես նաև ինչպես նաև Յուկոն մի քանի շրջան: Բացի Մակենզի գետից,որը ամենաերկարն գետն է Կանդայում, այս ջրանցքը հիդրոէներգետիկաի նկատառումներով չի օգտագործվում: Ջրանցքի համար առանցքային օբյեկտներ են համարվում Փիս և Աթաբասկա գետերը, ինչպես նաև Մեծ արջի և Ստրուկների մեծ լճերը (Կանդայի ամենամեծ երկու լճերը): Այս լճերից յուրաքանչյուրը կապված է Մակկենզի գետի հետ, որտեղ հավաքվում է Արտիկական ջրանցքի հոսանքի մեծամասնությունը:
Դեմոգրաֆիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շրջանը քիչ է բնակեցված: 2006 թվականի տվյալներով այտեղ ապրում էր 1001,310 մարդ [3], ովքեր ապրում են տարածքով ավելի մեծ շրջանում քան Արևմտյան Եվրոպան է: Տարածքը հարուստ է օգտակար հանածոներոց, սակայն դրանք արդյունհանումը եկամտաբեր չէ և կարող է վտանգել շրջապատը: Սակայն ՀՆԱ-ի տոկոսայնությունը մեկ շնչի հաշվով ավելի բարձր է քան Կանադաի մեկ ալյ շրջանում: Բանկչության 51 %-ը կազմում են հնդիկներ, ինուիտներ, մետիսները և այս շրջանում բնակած առաջին ազգերը: [4] Ինուիտները համարվում են տարածքի ամենամեծ ցեղը Հյուսիսային Կանադայում, այս ցեղերի 59 % ապրում է Կանադայի այս շրջանում:[4] Շրջանում ապրում են նաև մի քանի հնդկական ցեղեր խմբեր, և հիմնականում դրանք Chipewyan ցեղի ներկայացուցիչներ են: Այս շրջաններում ապրում են ավել շատ բնիկ ժողովուրդ քան Կանադաի մեկ ուրիշ շրջանում: Այստեղ նաև շատ են ներգաղթողները աշխարհի տարբեր մասերից, և յուրաքանչյուր մասում ապրում են մարդկանց խմբեր ովքեր ոչ մի կերպ կապված չէ այս տարածքի հետ:[5]
Իրավիճակը մեր օրերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մի քանի հարյուրանյակ այս շրջանը համարվել է ամենավայրի շրջանը աշխարհում: Սակայն վերջին 20 տարիների ընթացքում այս շրջանը տնտեսական վերելք է ապրում: Մի քանի քաղաքներում նկատվում է ցածր բնակչության աճ,որը չէր դիտվել վերջին տասնամյակի ընթանցքում: Յելոնայֆը դարձել է ալմաստի կենտրոնը: Քաղաքում հայտվել է հյուսիսի համար նոր երևույթներ, խոսքը գնում է երկնաքերերի մասին:
Ինչպես նաև ալմաստի կենտրոնի շնորհիվ շրջանում աճել է միջին հաշվով եկամուտը մեկ շնչի համար հասնելով $95,000:
Այդյունքում 2006 թվականին Կանադայում տեղի ունեցած մարդահամարի տվյալներով կազմում էր 100.000 մարդ [3] :
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ The Atlas of Canada — Territorial Evolution, 1927 Արխիվացված 2012-05-09 Wayback Machine
- ↑ United Nations Convention on the Law of the Sea
- ↑ 3,0 3,1 Population and dwelling counts, for Canada provinces and territories, 2006 and 2001 censuses — 100 % data
- ↑ 4,0 4,1 2001 Census Aboriginal Population Profiles
- ↑ Aboriginal Identity Population, Percentage Distribution, for Canada, Provinces and Territories — 20 % Sample Data from the 2001 Census