Մասնակից:Մարիամ Քահվջյան/Ավազարկղ1

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մեծ Չոսոն դինաստիայի միջնախավը։

Կորեական ֆոլկլորի մաս կազմող պատմություններն ու սովորույթները, գոյություն ունեն արդեն մի քանի հազար տարի: Այս պատմություններն բխում են տարբեր ծագումից, ներառյալ շամանությունից, կոնֆուցիականությունից, բուդդայականությունից և այս շարքին ավելի վերջերս ավելացված քրիստոնեությունից:

Շատ ժողովրդական ավանդույթներ զարգանում են գյուղական տարածքներում, ինչպիսիք են գյուղերը: Նրանք հաճախ առնչվում են կենցաղների և հողագործության հետ, ամրապնդում են ընտանեկան և համայնքային կապերը: Ժողովրդական հեքիաթների ներկայացումը արտացոլում է սա, երբ դերասանները հաճախ խրախուսում և ներգրավում են հանդիսատեսին: Ավանդույթներն ու պատմությունները փոխանցվել են բանավոր, թեև հինգերորդ դարից ի վեր հայտնել են գրավոր տարբերակները։

Թեև շատ ավանդույթներ ավելի քիչ են կիրառվել կամ արդիականացվել են, բայց Ֆոլկլորը շարունակում է մնալ խորապես արմատեցված կորեական հասարակության մեջ՝ շարունակելով ազդել այնպիսի ոլորտների վրա, ինչպիսիք են կրոնը, պատմությունները, արվեստը և սովորույթները:

Ֆոլկլորի տեսակները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորեական մշակույթում կան ժողովրդական բանահյուսության բազմաթիվ տեսակներ, ներառյալ իմուլդամը (이물담), որը կենտրոնացած է գերբնական էակների վրա, ինչպիսիք են հրեշները, գոբլինները և ուրվականները: Ամենատարածված էակները դոկեբիներն (도깨비) են, որոնք համարվում են գոբլինների կորեական տարբերակները: Սակայն, այս տերմինը տարբերվում է եվրոպական հայեցակարգից նրանով, որ նրանք չունեն չար կամ դևային հատկանիշներ: Փոխարենը, նրանք գերբնական ուժերով արարածներ են, որոնք ձգտում են մարդկանց բերել և´ ուրախություն, և´ դժբախտություն։ Այս արարածները մարդկանց հանդեպ կա´մ ընկերական, կա´մ նյարդայնացնող վարքագիծ են ցուցաբերում: Այս արարածների ներկայությունը համարվում է կապված ինչպես դժվարությունների, այնպես էլ կյանքի հաճույքների հետ[1]:

Մեր ժամանակների պատմություններն բխում են տարբեր ծագումից, ներառյալ շամանությունից, կոնֆուցիականությունից, բուդդայականությունից և այս շարքին ավելի վերջերս ավելացված քրիստոնեությունից[2]: Կորեական ֆոլկլորի կազմավորելը սկսեց Ջո Ջի Հունի (조지훈) բանահյուսական դասախոսություններից ի վեր[3]:

Ժողովրդական կրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տե՛ս նաև՝ Հարավային Կորեա

Կորեական ժողովրդական կրոնը (민속신앙) մնում է, որպես ժամանակակից կորեացիների կյանքի մի մաս։ Կորեայի ժողովրդական կրոնները ստեղծվել են կորեական շամանության և օտար կրոնների, օրինակ՝ բուդդայականության, հիման վրա: Կորեայի ժողովրդական կրոնները փոխել են իրենց բնույթը և բնութագրերը՝ պայմանավորված օտար կրոնների Կորեա ներմուծման պատճառով մշակութային ներթափանցման հետ, և ժողովրդական կրոններն աստիճանաբար զարգացել են որպես օտար կրոնների և բնիկ հավատալիքների խառնուրդ[4]։ Կորեական ժողովրդական կրոնները անհատական համոզմունքներ չեն, այլ արտահայտվում են համայնքի միջոցով, քանի որ զագացել են տեղական գյուղերում և տներում: Կորեական շամանները ներգրավված են կենցաղային աստվածությունների(տան իրերի, սենյակների) պաշտամունքի և գյուղերի հովանավոր աստվածներին նվիրված ծեսերի մեջ[5]։

Կորեական ֆոլկլորում տները սուրբ վայրեր են, որոնք լցված են ընտանիքի անդամների և նախնիների ավանդույթներով: Ենթադրվում է, որ տան ամեն անկյունում պահապան աստվածություն կա, և նրանք ընտանիքին լավ բախտ են շնորհում: Օրինակ՝ կա մի աստված, որը ղեկավարում է տունը և օգնում է այդտեղ հարստություն բերել, իսկ գլխավոր ննջասենյակում՝ աստվածուհի, որն օգնում է երեխաներ ծնել և սերունդներին պաշտպանել: Չար ոգիները տան դրսում անհանգստություն և վախ են առաջացնում՝ խանգարելով մարդկանց տուն մտնել: Այսպիսով, կա չար ոգիներին խոչընդոտելու սովորություն` դարպասի վրա փշոտ ծառեր կախելու կամ ծիսական թելեր դնելու, որպեսզի նրանք չմտնեն տուն։ Տան աստվածները դիմակայում են այս չար ոգիներին և ծառայում են որպես տան պահապաններ[5]։

Գյուղի պաշտամունքը կենցաղային աստվածների պաշտամունքի ընդարձակումն է։ Գյուղը ընտանիքի ընդարձակ տարբերակն է և մի վայր, որտեղ ապրում են բարեկաներ, թեև գյուղերում կարող են լինել նաև մարդիկ, որոնք չեն զբաղվում հովանավոր աստվածների պաշտամունքով: Գյուղի աղանդներիի աստվածները տարբերվում են՝ կախված գյուղի առանձնահատկություններից։ Գյուղի աղանդները հիմնականում սահմանափակվում են մեկ գյուղով, բայց երբեմն դրանք տարածվում են գյուղից դուրս՝ մի քանի գյուղերի միջև գյուղատնտեսական կամ համայնքային ծեսեր անցկացնելու համար: Գյուղերի մեծ մասը ծառայում է մեկ գլխավոր աստծուն, որին ուղեկցում է Ջանգսընգը (장승, տոտեմական սյուն) կամ այլ փոքր ստորադաս աստվածներ[5]։

Կորեական շամանությունը արհամարհվել է այլ կրոնների հետևորդների կողմից, սակայն ժամանակի ընթացքում ներառել և կրկնօրինակել է օտար կրոնների, օրինակ՝ բուդդայականության և կոնֆուցիականության ձևն ու դասավորվածությունը:Օտար կրոններն էլ իրենց հերթին կլանել են շամանության տարրերը։ Շամանությունը նաև զարգացրել է փոխլրացնող հարաբերություններ կոնֆուցիականության հետ։ Շամանությունը զբաղվում է տարօրինակ և անկանոն խնդիրներով, մինչդեռ կոնֆուցիականության հավատմունքը զբաղվում է կանոնավոր և առօրյա խնդիրներով: Կորեական շամանության մեջ ներառվում են ծեսեր, որոնք օգտագործվում են դառնացած հոգիներին զայրույթից ազատելու և վատ բախտը տներից հեռացնելու համար[5]։

Ժողովրդական գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժողովրդական գրականություն խորը կապեր ունի կորեական մշակույթի հետ։ Գրականության մեծ մասը փոխանցվել է բանավոր և պտտվում է Կորեայի ժողովրդի կյանքի և սովորույթների շուրջ։ Այս գրականության մի մասն են կազմում շամանական երգերը, առասպելները, պատմվածքները և ժողովրդական հեքիաթները: Այս պատումներում կան փոփոխություններ, որոնք արտացոլում են պատմության այն ժամանակաշրջանները, որոնցում դրանք ձևավորվել են: Շատերն ունեն նաև համայնքային մշակութային բնույթ և սերտորեն կապված են արտադրության մշակույթի հետ: Գրականության մի մասը գրված է չափածո տարբերակով, իսկ մյուս մասը՝ արձակ[6]։ Կորեական ժողովրդական գրականության հատվածային գրավոր ապացույցներ կարելի է գտնել դեռևս 5-րդ դարից, մինչդեռ գրավոր կերպով պահպանված ամբողջական պատմություններ մեզ են հասել 12-րդ և 13-րդ դարերից բուդդայական վանական Իլյոնի (일연) «Սամգուգ Յուսայի» (삼국유사) համառոտագրությունը[7]:

Արքայադուստր Բարին հարության ծաղիկը ձեռքին, տասնութերորդ դարի կար շամանական ծեսերի համար։

Շամանական երգերը բաղկացած են ինչպես աստվածների մասին պատմողական բովանդակությամբ երգերից, որոնք հնչեցվում են ծիսական նպատակներով, այնպես էլ ոչ պատմողական օրհներգերից՝ ուղղված կամ նվիրված աստվածներին։ Երկուսն էլ ավանդաբար փոխանցվում են շամանից շաման[7]։ Առաջինի ամենահայտնի օրինակներից մեկը արքայադուստր Բարիի պատմությունն է: Այդ պատմության տարբերակներից շատերը պատմում են կորեացի արքայադստեր մասին, որին ծնողները լքել են որդի չունեցող թագավորի յոթերորդ դուստրը լինելու համար: Երկար տարիներ անց ծնողները հիվանդանում են, և միակ բուժումը լինում է Արևմտյան դրախտի բուժիչ ջուրը: Լքված արքայադուստրը նորից հայտնաբերվում է և համաձայնվում է օգնել իր ծնողներին, երբ մյուս դուստրերը չեն օգնում: Նա ճանապարհորդում է դեպի հանդերձյալ աշխարհ, որտեղ ամուսնանում է բուժիչ ջրի պահապանի հետ և նրանից (հաճախ յոթ) որդիներ է ունենում։ Սովորաբար վերադառնում է ծնողների հուղարկավորության ժամանակ, նրանց վերակենդանացնում հանդերձյալ աշխարհից հավաքած հարության ծաղիկներով և ջրով բուժում: Սովորաբար պատմության ավարտին նա դառնում է ողջերին և մեռյալներին կապող աստվածություն[8]։ Արքայադուստր Բարիի պատմությունը հնչեցվում է միայն թաղման արարողությունների ժամանակ[9]։ Առասպելն ընդհանուր առմամբ ընկալվում է որպես կոնֆուցիական Հայրիշխանության և մեծերին ամեն հարցում լսելու ուսմունքների կործանումը կոնֆուցիական որդիական բարեպաշտության արժեքների միջոցով. ոչ թե ավագ որդուն, այլ կրտսեր աղջկան է հաջողվում փրկել ծնողներին[10]:

Սոցիալական ժողովրդական սովորույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորեայի ժողովրդական սովորույթները կորեական մշակույթի զգալի մասն են կազմում։ Դրանց մեջ են մտնում ամուր հավատ դեպի ընտանիքի, համայնքի և հասարակության կարևորությունը[11]։ Այս համոզմունքներն արտահայտվում են սոցիալական սովորույթների ժամանակ, ինչպիսիք են ընտանեկան հավաքույթները և հարսանիքները: Արևմտյան որոշ մշակույթներում մարդու կյանքի ծեսերը դասակարգվում են որպես ծնունդ, չափահասության արարողություն, հարսանեկան արարողություն և թաղման արարողություն: Բայց, կորեական սովորույթներում շեշտվում են ընտանեկան համայնքի և հասարակության անդամների դերերը․ մարդու կյանքում կարևոր դեր է խաղում թաղումից հետո որդիական բարեպաշտությունը, իսկ ծնունդը համարվում է ավելի անկարևոր[12]։

Չորս ծիսական առիթները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արևելյան Ասիայի սովորույթները հետևում են անտիկ չինական «Ծեսերի գրքին»։ Կան չորս ծեսեր, որոնք տեղի են ունենում անհատի ամբողջ կյանքի ընթացքում՝  գլխարկադրման արարողությունը, որը նշում է չափահաս դառնալը, հարսանիքը, հուղարկավորությունը և նախնիների ծեսերը:Այս իրադարձությունները ներկայացնում են անհատի սոցիալական դիրքի փոփոխությունները ողջ կյանքի ընթացքում: Ծնվելուց և ծնողների կողմից խնամք ստանալուց հետո նրանք չափահաս են դառնում, ամուսնանում և խնամում ընտանիքի անդամներին: Երբ նրանք ծերանում են, նրանց մասին հոգում են որպես հարգված երեցներ և մահանում: Արևելյան Ասիայում այս չորս ծեսերը խմբավորվել են որպես «Չորս ծիսական առիթներ»՝ ընդգծելով կյանքում փոփոխությունների նշանակությունը և նվազացնելով դրանց հետ եկող խառնաշփոթը[12]։

Ավանդական կորեական սեղան Ջեսայի (제사) համար:

Գլխարկադրման արարողությունը չափահաս դառնալու արարողակարգն է, որը խորհրդանշում է մանկությունից դեպի մեծահասակների աշխարհ անցը։ Մարդիկ ճանաչվել են որպես հասարակության լիարժեք անդամ այն արարողակարգը անցնելուց հետո։ Այս միջոցառման ժամանակ ավանդույթ էր գլխարկի մեջ մազերը խուրձ հավաքել[13]։ Երկրորդ կարևոր առիթը ամուսնությունն էր։ Կային ծեսեր՝ ամուսնության քննարկման, նվերների և նամակների փոխանակման համար։ Ամուսնությունները բխում էին ոչ թե սիրուց, այլ դրանք պայմանավորված էին ընտանիքների կողմից[14]։ Հուղարկավորությունները ներառում էին սգո զգեստների խիստ համակարգ, և կար դրանք հագնելու և ծնողների գերեզմանի կողքին երեք տարի բնակվելու կանոնակարգը, որը կրկին հիմնված էր չինական արմատների վրա: Կոնֆուցիական ոճով թաղումը և բուդդայական ոճով դիակիզումը գոյակցել են և շարունակում են գոյակցել[15]։ Կոնֆուցիական հաղորդակարգի համաձայն՝ նախնիների ծեսերը, որոնք կատարվել են հանգուցյալների հիշատակին նվիրված մահվան տարելիցներին և մեծ տոներին, անցկացվել են նախանախապապերի և պապերի համար, որոնք նախնիների ամենահին սերունդն էին, որոնց անկասկած ինչ-որ մեկը կարող էր անձամբ ճանաչել: Արևելյան Ասիայի սովորույթներում ազգականի հետ ամուսնությունը իրավասու չէր եթե ունեին նույն նախանախապապը[16]։

Այս չորս առիթների ընթացքում ընտանիքի ու գյուղի անդամները ակտիվորեն համագործակցում էին, ուստի խթանում էին համայնքային կապերը: Այնուամենայնիվ, գլխարկադրման արարողությունը աստիճանաբար վերացավ, երբ Կորեան գտնվում էր Ճապոնիայի տիրապետության տակ: Ընտանեկան ավանդական ծեսերը աստիճանաբար սկեսեցին միայն գյուղական վայրերում կազմակերպել, իսկ քաղաքներում իրադարձությունները դարձան ավելի պարզ: Ճապոնիայի գաղութատիրությունից Կորեայի ազատագրվելուց հետո, ավանդական ընտանեկան համակարգը, որը գնահատում էր նախնիների պաշտամունքը, փլուզվեց՝ ավելի մեծ նշանակություն տալով ողջերի համար նախատեսված հարսանիքներին և վաթսունամյակի տոնակատարություններին, քան մահացած նախնիների ծեսերին: 1960-ական թվականներին, երբ արդյունաբերականացումը և քաղաքակենտրոնացումը խթանվեցին, ստեղծվեցին մասնագիտական բիզնեսները, օրինակ՝ հարսանյաց և թաղման սրահներ, և ծեսերը սկսեցին անցկացնել տնից դուրս: Տնտեսական զարգացման հետ զուգընթաց հատկապես հարսանիքները, վաթսունամյակները և հուղարկավորությունները դարձան շատ շքեղ և ծախսատար, ինչը կորեացիներից շատերը համարում են սոցիալական հիվանդություն[17]։

Սոցիալ-ժողովրդական սովորույթները առօրյա կյանքում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբեմնի գերիշխող կոնֆուցիական մշակույթը, որը շեշտում է նախնիների, տարիքի և ավագության հանդեպ հարգանքը, ազդել է Հարավային Կորեայի տան և աշխատավայրի սովորույթների, և սոցիալական կյանքի վրա: հավելյալ այլ գործոնների, ինչպիսիք են տնտեսական և բիզնես մակարդակի կարգավիճակները, տարիքը և ամուսնության առկայությունը նույնպես դեր են խաղում սոցիալական կարգավիճակի որոշման հարցում: Այս գործոնները, հատկապես տարիքը, ազդում են ծանոթների հարաբերությունների վրա[18]: Ընտանիքի կամ հողագործության հետ կապված ժողովրդական սովորույթները ձևափոխվել կամ աստիճանաբար վերացել են արդյունաբերացման ընթացքում[19]։

Ջեսան (제사) դեռ կարևոր սովորույթ է կորեացիների համար: Կորեացիները Ջեսան նշում են իրենց նախնիների մահվան օրը, Կորեական Նոր տարվա ժամանակ և Չուսոկին (추석, Աշնան նախօրե): Ընտանեկան համայնքի միասնությունն ամրապնդվում է, քանի որ բոլոր ընտանիքները պետք է հավաքվեն միասին՝ նախապատրաստելու և կազմակերպելու միջոցառումներ Ջեսայի ժամանակ[19]։

Սննդի հետ կապված սովորույթներից մեկը քիմջան(김장) է: Շատ կորեացիներ մեծ քանակությամբ կիմչի են պատրաստում, երբ աշնան վերջին ժամանակաշրջանում ջերմաստիճանը իջնում է: Գարնանը յուրաքանչյուր ընտանիք աղով խմորում է ծովամթերքները, ինչպիսիք են ծովախեցգետինն ու անչոուսը: Ամռանը հազար օրվա աղ են գնում, որն օգտագործվում է սննդամթերքը երկու-երեք տարի պահելու համար, մինչև դրա դառը համը վերանա։ Ամռան վերջում կարմիր պղպեղը չորացնում են և փոշու վերածում: Աշնան վերջում տնային տնտեսուհիները, մասամբ հաշվի առնելով եղանակը որոշում են կիմչին պատրաստելու ճիշտ օրը: Նորարարական մեթոդներ և ստեղծագործական գաղափարները տարածվում և կուտակվում են պատրաստելուց հետո կիմչին տանը ուտելու սովորույթի միջոցով: Այս սովորույթը նպաստում է համայնքային կապերի ամրապնդմանը, քանի որ ընտանիքի և գյուղի անդամները միասին հավաքվում են՝ կիմչի պատրաստելու համար[20]։

Ժողովրդական արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորեական ժողովրդական արվեստները հաճախ փոխանցվել են կորեական հասարակության մեջ: Կորեայի ժողովրդական արվեստին բնորոշ են երգիծական բազմաթիվ ստեղծագործություններ վերին խավի և բարձր հասարակության վերաբերյալ։

Մինհվա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաչաղակը և վագրը, անհայտ Հեղինակ, Մեծ Չոսոն դինաստիա

Մինհվան, կամ ժողովրդական նկարները տարածված նկարչական ժանր է, որը հայտնի է հստակ տեսանկյան բացակայության և սահուն ոճ ունենալու համար։ Դրանք հակադրվում են պրոֆեսիոնալ նկարիչների ստեղծած նկարների ոճերին[21]: Նկարներ՝ վատ ուրվականներին քշելու և իրենց կյանքում ուրախ առիթ ունենալու հանրության ցանկության մասին, նկարներ՝ տան ներսի և դրսի ձևավորման համար, և նկարներ` առօրյա կյանքի հետ անմիջական առնչություն ունեցող, ինչպիսիք են ծալվող էկրանները, մագաղաթները և որմնանկարները, կազմում էին ժողովրդական նկարչության հիմնական մասը[22]:

Մեծ Չոսոն դինաստիայի ժամանակ` Մինհվան օգտագործվում էր ապրելավայրի և ծիսական տարածքների մասնավոր ընկերությունները զարդարելու համար։ Ուշ Մեծ Չոսոն դինաստիայից հետո` տնտեսական աճի շնորհիվ շուկայականություն ապահովվեց, այնուհետև 20-րդ դարի սկզբին այն տարածվեց շուկայի միջոցով: Քանի որ Մինհվան առաջացել է պալատական նկարների և այլ բարձրակարգ խավերի պահանջարկի նմանակումից, բույսերի պատկերների մեծամասնությունը համադրելի ոճով է նկարվել: Ավանդական կորեական նկարները պատկերում են պատմական և մշակութային նշանակություն ունեցող պատմություններ կամ իրադարձություններ՝ մեզ հաղորդելով հայտնի փոխաբերություններ և խորհրդանիշներ։ Տարածված թեմաների մեջ են մտնում չարիքի հաղթահարումը, բնանկարները և դիմանկարները: Մինհվան հայտնի էր նաև այս թեմաներին անդրադառնալու համար, կտավներով որոնք ընդգրկում էին չարը վանելուց մինչև սենտիմենտալ թեմաներ, ինչպիսին են բնանկարչությունը, բնութագրական և բուսաբանական նկարչությունը, ինչպես նաև հին պատմությունների ու առասպելների պատկերումը[23]:

Մինհվան նկարները ու նկարչական ոճերը տարբերվում են՝ կախված պատվերից, պահանջարկից և նկարի նպատակից: Մասնավոր պահանջարկով պատկերները նկարվել են բուդդայական վանականների կամ թափառական նկարիչների կողմից՝ օգտագործելով մասնավոր ընկերությունից հեշտությամբ գտնվող նյութեր, և կան բազմաթիվ նկարներ, որոնք ունեն ուժեղ անհատականություն, քանի որ դրանք որոշակի կանոնների և ձևերի հետևելու փոխարեն բացահայտում էին նկարի թեման, կամ մասնավոր ընկերությունում տարածված նկարչական ոճով էին: Միգուցե Մինհվան արհեստավարժորեն նկարված չէր, բայց նկարների հետ միասին նաև փոխանցվել են դրանց թեմաներով պատմություններ , և ինչ-որ թեմայի արտահայտումը գեղարվեստական ոճից ավելի կարևոր էր[23]:

Փանսորի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Փանսորի

Փանսորին (판소리, «փան» (판) նշանակում է «մի վայր, որտեղ շատ մարդ է հավաքվում», իսկ «սորի» (소리) նշանակում է «ձայն») երաժշտության միջոցով պատմություններ պատմելու ձև է, որն առաջացել է հարավ-արևմտյան Կորեայում: Բնութագրական գծերի մեջ ներառվում են արտահայտիչ երգեցողություն, ոճավորված խոսք և ժեստեր: Երգիչին ուղեցում է թմբկահարը։ Ժամանակի ընթացքում այս ձևով պատմվող պատմությունները դարձել են բազմազան, ինչը շնորհիվ այս ձևաչափը տարածվել է բարձր դասի սոցիալական խմբերի շրջանում։ Ավանդաբար ինքնաբուխ, այն դարձել է ավելի մեխանիկական, քանի որ բանավոր պատմվածքը փոխարինվել է գրավոր գրականությամբ։[24] Իմպրովիզացիայի միտումը հնարավորություն է տալիս հանդիսատեսին ներգրավվել ներկայացման մեջ, և հաջող ներկայացման գործոններից մեկը հանդիսատեսի լավ մասնակցությունն է: Հանդիսատեսի մասնակցությունն այնքան կարևոր է, որ երբեմն միտումնավոր ավելացվում է փանսորիի ներկայացումներին, հետագայում ստուդիաներում ձայնագրվելով:  Փանսորիների անհատական պատմությունների ծագումն պարզ չէ, թեև ենթադրվում է, որ գոյություն ունեցող պատմվածքները հարմարեցրել են երգի[25]:

Ժողովրդական պարարվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժողովրդական պարերը բազմազան են։ Ինչպես տարածված է մյուս կորեական մշակութային ավանդույթներում, շատերը կապված են գյուղական շրջանների հետ: Ավանդաբար այս գյուղական ներկայացումները տեղի են ունեցել կա‘մ շուկայում, կա‘մ հողագործների դաշտերում: Որոշները հեգնում են պատմական հասարակության վերին և էլիտար խավերին: Այլ ծագումների մեջ ներառվում են շամանական ծիսական և որոշակի առարկաների հետ կապված պարեր[26]:

Թալչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոնգսան Թալչում, <Հարսնացուն և Վանականը>:

Թալչումը (탈춤) դրամա է, որի մի մասն է կազմում ավանդական դիմակներով պարն և երգը: Պարերը բաղկացած են մի քանի գործողություններից, թեև այդ գործողությունները կարող են ներկայացնել տարբեր, իրարից անջատ պատմություններ։ Երգիծանքը պատմվածքի տարածված ձև է և օգտագործվում է ազնվականությանը, թյուր կրոնական անձանց և հայրիշխանությանը քննադատելու համար: Թեև տերմինը ի սկզբանե եղել է տարածաշրջանային, այն ամբողջ Կորեայի տարածաշրջանում կապակցվել է դիմակավորված պարերի հետ: Հվանգհե (황해도) նահանգից դուրս, որտեղ առաջացել է տերմինը, նմանատիպ պարային ձևերի համար այլ շրջաններ ունեն իրենց անունները: Գործիքային նվագակցությունները տարբերվում են ըստ տարածաշրջանի[27]: Ներկայացումները բեմ չեն պահանջում, և այդ պատճառով հաճախ ցուցադրվում են դրսում:  Հանդիսատեսի մասնակցությունը տարածվաշ և խրախուսվող ներկայացման մասն է կազմում, և բեմադրության ընթացքում  պարողները ջանք են գործադրում, որպեսզի շփվեն հանդիսատեսի հետ: Չնայած բազմաթիվ ներկայացումներում տեղ գտած լուրջ թեմաներին, դրանք ընդհատվում են հումորով և սովորաբար ունենում են լավ ավարտ[28]։ Պարի տասներկու տարբեր ձևեր կոչվել են «Կորեայի կարևոր ոչ նյութական մշակութային ունեցվածքներ», ներառյալ պարերը, որոնք ծագել են այնտեղ, որտեղ ներկայիս և՛ Հյուսիսային, և՛ Հարավային Կորեաներն են[27]։ Պարերի ուրիշ ձևերը ավելի են դասակարգվել որպես որոշակի գավառների ոչ նյութական մշակութային ժառանգություն[28]։

Թալչումն սկզբում կապակցված էր բնության նմանակման, հողագործության, սեռական գործունեության կամ ուրվականներին հաղթելու հավատի հետ: Այն աստիճանաբար մշակվել է, որպիսի ներառի տարբեր թեմաների շուրջ կարծիքներ արտահայտող խորհրդանշական շարժումներ, իսկ գեղարվեստական արտահայտությունները վերածվել են տարածված էսթետիկայի։ Կառուցվածքային բնութագրերը և դրանց հետ կապված ժեստերը տարբերվում են` կախված տարածաշրջանից[29]:

Կանայք կորեական ֆոլկլորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորեական բանահյուսության մեջ կան մի քանի լեգենդներ, որոնք շոշափում են ֆեմինիզմի գաղափարը և կնոջ դերը այդ պատմություններում:

Արանի լեգենդը (Մեծ Չոսոն դարաշրջան): Արանի լեգենդը (아랑) պատմում է դատավորի դստեր մասին, որի դայակը  խարդախություն միջոցով նրան հորդորել է գիշերը դուրս գալ փողոց, ինչից հետո բռնաբարել և սպանել են նրան: Նրա ուրվականը հանգիստ չէր տալիս ապագա դատավորներին՝ սպանելով նրանց շոկից, մինչև մեկը ողջ է մնում և ուրվականի օգնությամբ բացահայտում է Արանի սպանողին[30]։

Քումիհո: Քումիհոն (구미호, 구` ինը, 미՝ պոչ, 호՝ աղվես) ինը պոչով աղվես է, որը հանդիպում է կորեական տարբեր ժողովրդական հեքիաթներում: Երբ այս աղվեսը վերածվում է մարդու, նա դառնում է կին: Այս կնոջ նշանավոր գծերից մեկը նրա չար բնավորությունն է՝ վաստակելով թագավորի սերը նա այդ ուժը օգտագործում է չար արարքներ կատարելու համար: Եվ նրա ճակատագրական մահը երեք ոտանի շան ձեռքով ներկայացնում է դրախտի մերժումը այն թագավորության, որը նա իր ձեռքն էր վերցրել, և, հավանաբար, ստեղծվել էր պատմության ինչ-որ հատվածում թագավորին գահընկեց անելը արդարացնելու համար: Այս կանանց շարժառիթը բարձր էակ դառնալն է: Ասվում է, որ եթե նրանք կլանեն բավականաչափ հոգիներ կամ խուսափեն մարդկային լյարդ ուտելուց, կարող են դառնալ ավելի բարձր էակ, որը շատ դեպքերում մարդ արարածն է:Կան պատմություններ, որտեղ այս կանայք սիրահարվում և դադարում են ուտել, որպեսզի կարողանան մարդ դառնալ և լինել իրենց սիրելիի հետ[31]։

Կա կորեական ֆոլկլորի մի ժանր այն կանանց վերաբերյալ, որոնք տիրապետում են խորաթափանցության գերմարդկային ուժի: Օրինակ, մի լեգենդ պատմում է ուժեղ կամքի տեր կնոջ մասին, որը ջանգիի (장기) կամ կորեական շախմատի վարպետ էր: Նա պնդում էր, որ ամուսնուն դասավանդի ջանգի, մինչև ամուսինը հայտնի դարձավ որպես ողջ Սեուլի լավագույն խաղացողը: Մի օր մի հարուստ մարդ իր ողջ կարողությամբ գրազ է գալիս, որ կարող է հաղթել ամուսնուն։ Կինը ամուսնու հետ գնում է խաղին և անընդհատ խորհուրդներ է տալիս, մինչև ամուսինը հաղթում է։ Այնուհետև նա վաճառում է ողջ կարողությունը՝ զրահ ու զենք գնելու համար: Շուտով ճապոնացիները ներխուժում են, բայց կնոջ ընտանիքը կարողանում է հաղթել նրանց այն զենքերով, որոնք կինը գնել էր  որպես պատրաստություն[32]։

Ստորև բերված են հերոսուհիներով ժողովրդական հեքիաթների ժողովածու, որոնք ընդգծում են կանանց կարևորությունը կորեական մշակույթում և շամանիստական ծեսերում:

Լեդի Մյոնվոլը (명월) «Արևի և լուսնի երգից»

Այս ընտանեկան հեքիաթը ցույց է տալիս ամուսնական կյանքի դժվարությունները: Ամուսինը հիմար որոշումներ է կայացնում, որոնք դժվարություններ են առաջացնում զույգի համար, բայց իմաստուն կինը լուծում է նրանց խնդիրները, որպեսզի նրանք մինչև մահ մնան միասին: Մահից հետո նրանք դառնում են արևի աստվածը և լուսնի աստվածուհին: Այս հեքիաթը, ինչպես շատ շամանական հեքիաթներ, ցույց է տալիս, որ իգական սեռը խելացի և հմուտ է, իսկ արականը՝ հիմար և անհմուտ[33][34]։

Դանգըմեգին ( 당금애기) «Կույս Դանգըմեգի առասպելից»

Ազնվական ընտանիքից մի աղջկա պատմություն է, որը հղիացել է վանականից և ծնել եռյակ, որոնք դառնում են Ջեսեոկի երեք աստվածները: Նրա մահից հետո նա դառնում է պտղաբերության և գյուղատնտեսության, ինչպես նաև գյուղերի պաշտպան աստվածուհի[33][35]։

Ջաչեոնբի (자청비) «Ջաչեոնբի գյուղատնտեսության աստվածուհուց»

Երկրի աստվածուհու՝ Ջաչեոնբիի ստեղծման հերոսական հեքիաթը ցույց է տալիս հողագործության ծագումը, սեռերի հակամարտությունը և ինչպես է տղամարդու և կնոջ համատեղումը հանգեցնում բարգավաճության և պտղաբերության: Ջաչեոնբին գնում է դրախտ՝ գտնելու իր սիրեցյալին, և փորձություններ անցնելուց հետո նա կարող է ամուսնանալ նրա հետ: Նա դադարեցնում է խռովությունը և պարգևատրվում հինգ սերմեր: Նա և իր ամուսինը վերադառնում են երկիր և նա դառնում է աստվածուհի[33]։

Բարիդեգին (바리데기) (Բարին՝ յոթերորդ արքայադուստրը) «Աստվածուհին, որը առաջնորդում է մահացած հոգիներին դեպի անդրաշխարհից»

Այս հեքիաթը շամանական աստվածուհու ծագման մասին է, որը մահացածներին առաջնորդում է դեպի անդրաշխարհ: Նրա ծնողները դեռ նորածին ժամանակ նրան վտարում են, բայց երբ տարիներ անց ծնողները հիվանդանում են, նա լինում է միակ զավակը, որը կարողանում է բուժել նրանց[33][36]։

Չիլսոն (칠성) աստվածուհին «Օձ աստվածուհին գաղթումը է Ջեջու կղզի» հեքիաթից

Չիլսոնի ծիսական հեքիաթը. պաշտպանում են սերմերը՝ մարդկանց հարստացնելու համար: Հեքիաթը սկսվում է նրանից, որ ազնվական ընտանիքի աղջկան վտարում են ամուսնությունից առաջ հղիանալու համար: Այնուհետև նրան դնում են տակառի մեջ և նետում ջուր, և այդպես նա հասնում է Ջեջուի ափ: Վերածվում է օձի և ծնում է յոթ օձ դուստրեր, յոթերորդ դուստրը թաքնվում է բակի չիլսոնգ դարպասի (칠성문) տակ և դառնում դրսի օձ աստվածուհի, իսկ մայրը՝ ներսի օձ աստվածուհի։ Նրանք սերմերի պաշտպաններն են [33]։

Ժամանակակից վերածնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորեական ֆոլկլորը կենդանի պահելու վերջին ձեռքբերումները ներառում են 150 մասից բաղկացած «Մուլտիպլիացիոն կորեական ֆոլկլոր» (애니멘터리 한국설화) մուլտսերիալը, որը հին պատմությունները պատմում է ավանդական 2D կորեական ոճի անիմացիայի միջոցով ։ «Անիմացիա կորեական ֆոլկլորը» կորեական ժողովրդական գրականության վրա հիմնված անիմացիա է, որը ստեղծվել է հեքիաթների պատմողական կառուցվածքին հավատարմորեն հետևելով: «Ընբիի և Քաբիի ժուկով ժամանակովը»(은비 까비의 옛날 옛적에) նույնպես կորեական ֆոլկլորի ներկայացուցչական մուլտֆիլմերից է։ Այն հիմնված էր կորեական ժողովրդական գրականության վրա նույնպես։ Ի տարբերություն «Անիմացիա կորեական ֆոլկլորի»՝ այն ավելացրել է բացատրական կերպարներ՝ օգնելու գործողություններին[37]:

«Աստվածների հետ միասին. Երկու աշխարհներ» ֆիլմը հիմնված էր կորեական ժողովրդական կրոնի և գրականության վրա: Ֆիլմը ցույց է տալիս, թե ինչպես է մի մարդ անդրաշխարհում հանդիպում իրավաբանի հետ և անցնում յոթ փորձությունների միջով։ Այն պատկերում է անդրաշխարհը, որը նկարագրվում է կորեական շամանիզմում։ Քանի որ ֆիլմի բնօրինակ մուլտֆիլմը մեծ հաջողություն ունեցավ, Կորեայում շատ ստեղծագործողներ հետաքրքրություն են ցուցաբերել կորեական ֆոլկլորի նկատմամբ:[38]

Տե՛ս նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ bibimgirl (2016-12-15). «Korean Folklore – Goblins and Other Beings». Sageuk: Korean Historical Dramas. Արխիվացված օրիգինալից 2019-03-30-ին. Վերցված է 2020-06-05-ին.
  2. ↑ Bibimgirl (2016-12-16). «Korean Folklore – Goblins and Other Beings». Sageuk: Korean Historical Dramas (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019-02-24-ին. Վերցված է 2020-06-05-ին.
  3. ↑ The Academy of Korean Studies (2012). «Korean Folklore». Encyclopedia of Korean Culture (կորեերեն). Վերցված է 2020-04-24-ին.
  4. ↑ «Evolution of Korean Folk Religion - From Nature worship to Faith in the Spiritual World». Culturing (կորեերեն). 2020-05-21. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-06-16-ին. Վերցված է 2020-06-16-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 The Academy of Korean Studies (2012). «Korean Folk Religion». Encyclopedia of Korean Culture (կորեերեն). Վերցված է 2020-05-21-ին.
  6. ↑ Korean Association of Literary Critics (2006). A Dictionary of Literary Criticism Terms (կորեերեն). KOOKHAK. էջ 740. ISBN 9788956282015.
  7. ↑ 7,0 7,1 The National Folk Museum of Korea (2014). Encyclopedia of Korean Folk Literature. The National Folk Museum of Korea. էջեր 15–17, 24–26. ISBN 978-89-289-0084-8.
  8. ↑ 홍, 태한 (2016). Han'guk seosa muga-ui yuhyeong-byeol jonjae yangsang-gwa yeonhaeng wolli 한국 서사무가의 유형별 존재양상과 연행원리 [Forms per type and principles of performances in Korean shamanic narratives]. Seoul: Minsogwon. էջեր 33–59. ISBN 978-89-285-0881-5.
  9. ↑ 홍, 태한 (2016). Han'guk seosa muga-ui yuhyeong-byeol jonjae yangsang-gwa yeonhaeng wolli 한국 서사무가의 유형별 존재양상과 연행원리 [Forms per type and principles of performances in Korean shamanic narratives]. Seoul: Minsogwon. էջեր 143–145. ISBN 978-89-285-0881-5.
  10. ↑ 홍, 태한 (2016). Han'guk seosa muga-ui yuhyeong-byeol jonjae yangsang-gwa yeonhaeng wolli 한국 서사무가의 유형별 존재양상과 연행원리 [Forms per type and principles of performances in Korean shamanic narratives]. Seoul: Minsogwon. էջեր 243–246. ISBN 978-89-285-0881-5.
  11. ↑ Bright Hub Education (2011-07-11). «Korean Traditions and Customs - From Food to Family». Bright Hub Education (անգլերեն). Վերցված է 2020-05-01-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Kim, Si duck (2014). «The Four Ceremonial Occasions». Encyclopedia of Korean Folk Culture (կորեերեն). Վերցված է 2020-05-22-ին.
  13. ↑ Kim, Si-hwang (2014). «Capping Ceremony». Encyclopedia of Korean Folk Culture (կորեերեն). Վերցված է 2020-07-25-ին.
  14. ↑ Park, Hye-in (2014). «Marriage Ceremony». Encyclopedia of Korean Folk Culture (կորեերեն). Վերցված է 2020-07-25-ին.
  15. ↑ Jeong, Jong-su (2014). «Funeral Ceremony». Encyclopedia of Korean Folk Culture (կորեերեն). Վերցված է 2020-07-25-ին.
  16. ↑ Bae, Yeong-dong (2014). «Ancestral Worship to the Fourth Generation». Encyclopedia of Korean Folk Culture (կորեերեն). Վերցված է 2020-07-25-ին.
  17. ↑ National Acrchives of Korea (2011). «The Four Ceremonial Occasions». National Acrchives of Korea (կորեերեն). Վերցված է 2020-05-22-ին.
  18. ↑ Yu, Woo Ik (2020-06-04). «South Korea - Daily life and social customs». Encyclopedia Britannica (անգլերեն). Վերցված է 2020-04-24-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 The Academy of Korean Studies (2012). «Seasonal Customs». Encyclopedia of Korean Culture. Վերցված է 2020-06-06-ին.
  20. ↑ Cultural Heritage Administration, UNESCO (2012). «Gimjang, The Culture of Making and Sharing Kimchi». UNESCO World Heritage (կորեերեն). Վերցված է 2020-05-22-ին.
  21. ↑ Shim, Woo Hyun (2018-07-19). «Minhwa, unsung paintings waiting for reassessment». The Korea Herald (անգլերեն). Վերցված է 2020-05-01-ին.
  22. ↑ The Academy of Korean Studies (2012). «Minhwa». Encyclopedia of Korean Culture. Վերցված է 2020-05-01-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 Kim, Yoon Jeong (2016). «Minhwa». Encyclopedia of Korean Folk Culture (կորեերեն). Վերցված է 2020-05-22-ին.
  24. ↑ Seoul Tourism Organization (2012-12-11). «Traditional Music: Listen to or Learn Pansori, Samulnori». VISITSEOUL.NET (անգլերեն). Վերցված է 2020-07-22-ին.
  25. ↑ Pansori society (2013). «Pansori». Pansori Society. Վերցված է 2020-07-22-ին.
  26. ↑ Korean Culture and Information Service, KOCIS. «Traditional Arts». Korea.net. Վերցված է 2020-06-02-ին.
  27. ↑ 27,0 27,1 «Masks & the Mask Dance». Korea.net. 2014-09-16. Վերցված է 2020-07-22-ին.
  28. ↑ 28,0 28,1 Song, Seung-hyun (2020-04-01). «South Korea applies for Korean mask dance drama talchum's UNESCO listing». The Korea Herald (անգլերեն). Վերցված է 2020-07-22-ին.
  29. ↑ Lee, Byung Ok (2016). «Talchum». Encyclopedia of Korean Folk Culture. Վերցված է 2020-05-21-ին.
  30. ↑ «Arang Shrine». National Folk Museum of Korea. Վերցված է 26 July 2020-ին.
  31. ↑ Sim, Woo Jang (2012). «Three-Legged Dog». Encyclopedia of Korean Folk Culture. Վերցված է 2020-06-05-ին.
  32. ↑ Sim, Woo Jang (2014). «The woman hero who vanquished the Japanese». Encyclopedia of Korean Folk Culture. Վերցված է 2020-07-25-ին.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 33,4 Ch'oe, Wŏn-o. (2008). An illustrated guide to Korean mythology. Folkestone: Global Oriental. ISBN 9781905246601.
  34. ↑ Seo, D.S. «Song of Sun and Moon». Encyclopedia of Korean Folk Culture. Վերցված է 6 May 2021-ին.
  35. ↑ Seo, D.S. «Myth of Maiden Danggeum». Encyclopedia of Korean Folk Culture. Վերցված է 6 May 2021-ին.
  36. ↑ Jwa, HK. «Origin of Farming». Encyclopedia of Korean Folk Culture. Վերցված է 6 May 2021-ին.
  37. ↑ Lim, Yong Sub (2018). Animation Viewed by Cultural Original Form. Communication Books. էջեր 142–145. ISBN 9791128810664.
  38. ↑ «The Cultural Original Form: An Afterlife Trip Game vs Along with the Gods». CultureContent.com (կորեերեն). Վերցված է 2020-06-04-ին.

External links[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Մարիամ_Քահվջյան/Ավազարկղ1&oldid=9563374» էջից