Ծովային խոզեր
| Ծովային խոզեր | |
| |
| Դասակարգում | |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Կաթնասուն (Mammalia) |
| Վերնակարգ | Paraxonia |
| Կարգ | Երկսմբակավորներ (Artiodactyla) |
| Ենթակարգ | Whippomorpha |
| Ինֆրակարգ | Կետանմաններ (Cetacea) |
| Վերնաընտանիք | Delphinoidea |
| Ընտանիք | Ծովային խոզեր (Phocoenidae) Gray, 1825 |
Ծովային խոզեր, (լատին․՝ Phocoenidae), ծովային կաթնասուն, պատկանում է ատամնավոր կետերի ընտանիքին։ Ավելի վաղ դասակարգված էր դելֆինների ընտանիքում։
Ընդհանուր նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նրանք դելֆիններից տարբերվում են գանգի և ատամների կառուցվածքով, որոնք ունեն ոչ թե կոնաձև, այլ հարթեցված ատամնապսակ։ Ծովային խոզերը ավելի փոքր են, քան իսկական դելֆինները. մարմնի երկարությունը 1,5—2,5 մ է և կշռում է շուրջ 120 կգ, ավելի ամուր և ձիգ կառուցվածք ունեն։ Գլուխները շատ մեծ չեն, ժամանականից տեսակները տափակ են և զրկված են կտուցից։ (Semirostrum ceruttii վերացած ծովային խոզը ուներ զարգացած կտուց և արտահայտիչ առաջ եկած ներքին ծնոտ[1]): Մեջքի լողաթևը բացակայում է, կամ փոքր է և եռանկյունաձև. շատ ամուր են Phocoena dioptrica տեսակի արուները։ Առջևի լողաթևերը բանականին կարճ են` գլխին տեղակայված։ Առջևի լողաթևերը բավականին կարճ են, մոտեցած գլխին։ Պոչի լողաթևը գտնվում է մարմնի արանքում։ Մարմնի գունավորումը համահունչ է` սև, սպիտակ, մոխրագույն հատվածներով կամ միատոն։ Հանդիպում են լիարժեք և ոչ լիարժեք ալբինոսներ։
Ծովային խոզերի գանգը լայն է,հավասար մի փոքր ավելի կարճ, քան ուղեղի տուփը։ Ատամները բազմաթիվ են, փոքր, քանակը 30-ից 60, սովորական հարթեցված են և ունեն 2 կամ 3 բրգաձև ուռուցիկ ատամնապսակներ։ Տարիքի հետ ատամները կարող են մաշվել և անգամ թափվել։
Կյանքի պատկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նրանք հիմնականում բնակվում են Հյուսիսային կիսագնդի օվկիանոսների և ծովերի, ինչպես նաև Հարավային Ամերիկայի և հարավարևելյան Ասիայի ափերում։ Phocoena և Neophocaena սեռերի տեսակները նախընտրում են պահել ծոցերում, խորշերում, ֆյորդերում, գետաբերաններում։ Նրանք համեմատաբար դանդաղաշարժ են։ ճանապարհորդում են մինչև 6 անձով ստեղծված փոքր խմբերում (հազվադեպ՝ մինչև 20)։ Սպիտակ-թևավոր ծովային խոզերը հայտնաբերել են բաց ծովերում, հանդիպում են մի քանի հարյուր հազար մարդու գլուխներով. սրանք արագ և շարժական լողորդներ են ՝ զարգացնելով մինչև 55 կմ/ժամ արագություն (15մ/վ)։ Ունակ են էխոլոկացիայի. կապի համար օգտագործում են մի շարք կտտոցներ և սուլիչներ։ Ջրից ցատկելը շատ հազվադեպ է։ Սննդակարգը բաղկացած է հիմնականում ձկներից, ինչպես նաև գլխոտանիներից, երկփեղկանի խեցեմորթներից և խեցգետնանմաններից։ Սննդի որոնման ժամանակ նրանք սուզվում են 50–75 մ խորության վրա և ոչ ավելի, քան 6 րոպե։ Նրանք սովորաբար ծննդաբերում են մեկ, հազվադեպ երկու ձագ, սովորաբար ամռան ամիսներին։ Դժվար են ընտելանում. օվկիանոսներում հազվադեպ են հանդիպում։ Շատ երկրներում որսում են մսի համար, որն օգտագործվում է որպես սնունդ, ինչպես նաև, որպես խայծ ձկնորսության համար։
Տեսակների ցանկը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընտանիքը ներառում է 6 տեսակ, պատկանող 3 ցեղի[2]։
- Անփերուր ծովային խոզերի ցեղ (Neophocaena)
- Անփետուր ծովային խոզ (Neophocaena phocaenoides)
- Ծովային խոզերի ցեղ (Phocoena)
- Սովորական ծովային խոզ (Phocoena phocoena)
- Կալիֆորնեական ծովային խոզ (Phocoena sinus)
- Արգենտինական ծովային խոզ (Phocoena spinipinnis)
- Աչկերով ծովային խոզ (Phocoena dioptrica)
- Սպիտակաթև ծովային խոզերի ցեղ (Phocoenoides)
- Սպիտակաթև ծովային խոզ (Phocoenoides dalli)
Ռուսաստանի ջրերում կա ծովային խոզերի 3 տեսակ`սովորական ծովային խոզ (երեք ենթատեսակով), անփետուր և սպիտակաթև ծովային խոզ։
Հետազոտությունների պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դելֆիններին համեմատած, ծովային խոզերը վաղ ժամանակներում հասանելի են դարձել ափամերձ մարզերի բնակիչների համար։ Նրա տարածվածության մասին վկայում են քարանձավային նկարները, որոնք գտնվել են նորվեգական բնակավայրերում Քարե դարում՝ Ռոդում (նորվ.՝ Roddoy) և Ռեպպայում (նորվ.՝ Reppa):
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Rachel A. Racicot, Thomas A. Deméré, Brian L. Beatty & Robert W. Boessenecker Unique Feeding Morphology in a New Prognathous Extinct Porpoise from the Pliocene of California(անգլ.) // Current Biology : journal. — Нп3, 2014. — Т. 24. — № 7. — С. 774—779. — — PMID 24631245.
- ↑ Книга:Пятиязычный словарь названий животных. Млекопитающие|страницы=114—115
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ծովային խոզեր» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ծովային խոզեր» հոդվածին։ |
| ||||||||||
