Գլխոտանիներ

Գլխոտանիներ
Նկարազարդումը «Kunstformen der Natur» գրքից, Հեկկել Էռնստ (1904).
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Կենդանիներ Բաժին Փափկամարմիններ Կարգ Գլխոտանիներ Ցեղ Գլխոտանիներ
Լատիներեն անվանում
Cephalopoda Cuvier, 1797
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Գլխոտանիներ (լատ.՝ Cephalopoda, հին հունարեն՝ ϰεφαλή «գլուխ» և հին հունարեն՝ πούς «ոտք»), փափկամորթների տիպի անողնաշարավոր կենդանիների դաս։ Ազատ լողացող, շարժուն կենդանիներ են։ Ռուսաստանում հայտնի են մոտ 70 տեսակ։

Արտաքին կառուցվածք

Մարմինը երկսիմետրիկ է, 1-ից մինչև 18 մ երկարությամբ։

Հայտնի է մոտ 600 տեսակ։ Ունեն կատարելագործված արյունատար համակարգ և գլխուղեղ՝ շրջապատված կռճիկային գանգով։ Աչքերը լավ են զարգացած։ Շնչառությունը կատարվում է 1-2 զույգ փետրաձև խռիկներով։ Բերանի շուրջ ունեն

Խեցիներ չունեն, բայց ունեն ոտքերին փոխարինող շոշափուկներ, որոնք տեղադրված են գլխին։ Երբ ութոտնուկը քնած է, նրա 6 շոշափուկներն անշարժ են, իսկ 2-ը, շարունակ շրջանակներ գծելով, պահպանում են նրան։ Խոշոր ութոտնուկի յուրաքանչյուր շոշափուկի վրա կա 300 ծծիչ, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող է բռնած պահել մի քանի կիլոգրամ ծանրության բեռ։

Կաղամարը հայտնի է նրանով, որ ունի «ռեակտիվ շարժիչ». նրա կաշվե թիկնոցի տակ ջուր է լցվում, և նա, մկանները կծկելով, ջուրը դուրս է մղում ձագարաձև խողովակով և հրման ուժի ազդեցությամբ «հրթիռի» պես սլանում է առաջ՝ ժամում 40 կմ արագությամբ։ Վտանգի դեպքում նա թանաքի իր պարկից նաև հեղուկ է արտազատում և պղտորում ջուրը՝ «ծխածածկույթ» ստեղծելով։

Տարածում

Գլխոտանիները տարածված են բոլոր օվկիանոսների խորքերում, սակայն նրանց մեծ մասը նախընտրում է ապրել ներքևի շերտում։ Նրանք ապրում են աղի ջրամբարներում։ Բայց կան բացառություններ։ Lolliguncula brevis կալմարը, հայտնաբերվել է Չեսապիսկի ծովածոցում, որը կարող է ապրել աղի ջրում՝ աղայնության - մինչև 17 պրոմիլե։

Դասակարգում

• Դաս. Cephalopoda
  • Ենթադաս. Аммоноидеи (Ammonoidea),
  • Ենթադաս. Nautiloidea,
  • Ենթադաս. Belemnitida.
  • Ընտանիք. Nectocarididae
    • Տեսակ. Nectocaris
    • Տեսակ. Petalilium
    • Տեսակ. Vetustovermis

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 

Գրականություն

• Barskov, I.S., M.S. Boiko, V.A. Konovalova, T.B. Leonova & S.V. Nikolaeva (2008)։ «Cephalopods in the marine ecosystems of the Paleozoic»։ Paleontological Journal 42 (11): 1167–1284։ doi:10.1134/S0031030108110014  A comprehensive overview of Paleozoic cephalopods.
• Campbell, Neil A., Reece, Jane B., and Mitchell, Lawrence G.: Biology, fifth edition. Addison Wesley Longman, Inc. Menlo Park, California. 1999. ISBN 0-8053-6566-4.
• Felley, J., Vecchione, M., Roper, C. F. E., Sweeney, M. & Christensen, T., 2001-2003: Current Classification of Recent Cephalopoda. National Museum of Natural History: Department of Systematic Biology: Invertebrate Zoology: Cephalopods
• N. Joan Abbott, Roddy Williamson, Linda Maddock. Cephalopod Neurobiology. Oxford University Press, 1995. ISBN 0-19-854790-0
• Marion Nixon & John Z. Young. The brains and lives of Cephalopods. Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-852761-6
• Hanlon, Roger T. & John B. Messenger. Cephalopod Behaviour. Cambridge University Press, 1996. ISBN 0-521-42083-0
• Martin Stevens & Sami Merilaita. Animal camouflage: mechanisms and function. Cambridge University Press, 2011. ISBN 0-521-19911-5
• Rodhouse P. G., Nigmatullin, Ch. M. (1996)։ «Role as Consumers»։ Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences 351 (1343): 1003–1022։ doi:10.1098/rstb.1996.0090 
• Classification key to modern cephalopods: ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/009/a0150e/a0150e03.pdf(չաշխատող հղում)

Արտաքին հղումներ

• CephBase – cephalopod database Archived 2006-01-18 at the Wayback Machine.
• TONMO.COM – The Octopus News Magazine Online – cephalopod articles and discussion
• Tree of Life Web Project – Cephalopoda Archived 2012-03-24 at the Wayback Machine.
• Mikko's Phylogeny Tree Archived 2007-01-06 at the Wayback Machine.
• Fish vs. Cephalopods

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 99)։