Ժան Ֆրանսուա Շամպոլյոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
HS Disambig.svg Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Շամպոլյոն
Ժան Ֆրանսուա Շամպոլյոն
ֆր.՝ Jean-François Champollion
Leon Cogniet - Jean-Francois Champollion.jpg
Ծնվել էդեկտեմբերի 23, 1790(1790-12-23)[1][2][3][…]
Ֆիլաժ, Ֆրանսիայի թագավորություն[2][4]
Մահացել էմարտի 4, 1832(1832-03-04)[1][2][3][…] (41 տարեկան)
Փարիզ, Հուլիսյան միապետություն[5][6][7][…]
բնական մահով
ԳերեզմանՊեր Լաշեզ
ՔաղաքացիությունFlag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg Ֆրանսիա
Մասնագիտությունեգիպտագետ
Հաստատություն(ներ)Կոլեժ դե Ֆրանս[8] և Գրենոբլի համալսարան
Գործունեության ոլորտեգիպտական հիերոգլիֆներ, պատմություն[3], լեզվաբանություն և Եգիպտագիտություն
ԱնդամակցությունԱսիական ընկերություն, Արձանագրությունների և բելետրիստիկայի ակադեմիա[9], Գերմանիայի հնագիտական ինստիտուտ, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի բանահյուսության, պատմության և հնավաճառության թագավորական ակադեմիա, Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4] և Académie delphinale?[10]
Ալմա մատերUniversité de Grenoble (1339-1970)?, Կոլեժ դե Ֆրանս, Արևելյան լեզուների և քաղաքակրթությունների ազգային ինստիտուտ և լիցե Ստենդալ (օգոստոս 1807)
Տիրապետում է լեզուներինֆրանսերեն[1]
Գիտական ղեկավարAntoine Isaac Silvestre de Sacy?
Հայտնի աշակերտներFrancesco Salvolini? և Կարլ Ռիխարդ Լեփսիուս
Պարգևներ
Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ և Սուրբ Յոզեֆի շքանշան
Ամուսին(ներ)Rosine Blanc?
ՀայրJacques Champollion?
Ստորագրություն
Изображение автографа
Commons-logo.svg Jean-François Champollion Վիքիպահեստում
Ռոզեթյան արձանագրությունը, որի տեքստը Շամպոլյոնին հաջողվել է վերծանել

Ժան Ֆրանսուա Շամպոլյոն (ֆր.՝ Jean-François Champollion, նաև՝ Շամպոլյոն Կրտսեր (ֆր.՝ Champollion le Jeune, դեկտեմբերի 23, 1790(1790-12-23)[1][2][3][…], Ֆիլաժ, Ֆրանսիայի թագավորություն[2][4] - մարտի 4, 1832(1832-03-04)[1][2][3][…], Փարիզ, Հուլիսյան միապետություն[5][6][7][…]), ֆրանսիացի գիտնական, եգիպտագիտության հիմնադիրը։ Գրենոբլի (1807) և Ֆրանսիական (1830) ակադեմիաների անդամ, Պետերբուրգի ԳԱ պատվավոր անդամ (1826)։

Տիրապետել է մի շարք հին լեզուների, այդ թվում՝ եգիպտերենին և եբրայերենին։ Ուսումնառության տարիներից զբաղվել է Եգիպտոսի հնագիտական արժեքների ուսումնասիրությամբ։ 1814 թվականին լույս է ընծայել «Եգիպտոսը փարավոնների օրոք» գիրքը։ Երկար տարիներ նվիրել է Ռոզեթյան արձանագրության ընթերցմանը և 1822 թվականին շարադրել հին եգիպտական գրի վերծանման հիմնական սկզբունքները, որոշել նրա զարգացման հաջորդականությունը՝ հիերոգլիֆային, հիերատական, դեմոտական։

1828-1830 թվականներին ղեկավարել է Եգիպտոս ուղևորվող հնագիտական արշավախումբը, այնտեղ հավաքել և պատճենահանել է մեծ քանակությամբ տեքստեր, հուշարձաններ, պատկերներ, որոնք ետմահու լույս են տեսել «Եգիպտոսի և Նուբիայի հուշարձաններ» հրատարակությամբ։

1831 թվականից ղեկավարել է Կոլեժ դը Ֆրանսի՝ հատկապես իր համար բացված եգիպտագիտության ամբիոնը։ 1835-1841 թվականներին լույս է տեսել Շամպոլյոնի «Եգիպտերենի քերականություն», 1841 - 1843 թվականներին՝ «Եգիպտերենի բառարան և հիերոգլիֆային գիր» աշխատությունները։

Շամպոլյոնի երկերի ընտրանի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Monuments de l’Egypte et la Nubie, v. 1 - 4, P., 1835-45
  • L’Egypte sous les pharaons ou recherches sur la géographie, la religion, la langue, les écritures et l’histoire de l’Egypte avant l’invasion de Cambyse. Description géographique, 1811.
  • Dictionnaire copte.
  • Lettre à monsieur Dacier, secrétaire perpétuel de l’Académie des inscriptions et belles- lettres, relative à l’alphabet des hiéroglyphes phonétiques employés par les Egyptiens pour inscrire sur leurs monuments les titres, les noms, et les surnoms des souverains grecs et romains, 1822.
  • Précis du système hiéroglyphique des anciens Egyptiens, ou recherche sur les éléments premiers de cette écriture sacrée, sur les diverses combinaisons et sur les rapports de ce système avec les autres méthodes graphiques égyptiennes, 1824[11].
  • Lettres à M. le duc de Blancas d’Aulps, premier gentilhomme de la chambre, pair de France, relative au Musée royal égyptien de Turin, 1824, 1826.
  • Catalogue raisonné de plusieurs stèles précieuses. Du musée de Genève, 1826.
  • Lettres de Champollion le Jeune, écrites pendant son voyage en Egypte en 1828 et 1829.
  • Grammaire Egyptienne, 1836

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 https://www.umass.edu/wsp/philology/gallery/champollion.html
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 https://www.britannica.com/biography/Jean-Francois-Champollion
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 http://www.nytimes.com/1999/08/29/travel/figeac-s-flair-for-the-egyptian.html
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 http://www.thenational.ae/arts-culture/books/cracking-the-egyptian-code
  8. ↑ Ֆրանսիայի քոլեջի պրոֆեսորների ցանկ
  9. ↑ http://www.aibl.fr/membres/academiciens-depuis-1663/article/jean-francois-champollion
  10. ↑ http://www.academiedelphinale.com/images/lettre-mensuelle/lettreAcademieDelphinale-06-juin-juillet-aout-2020.pdf
  11. ↑ | autor = Jean-François Champollion | tytuł = Précis du système hiéroglyphique des anciens Égyptiens, ou Recherches sur les éléments premiers de cette écriture sacrée, sur leurs diverses combinaisons, et sur les rapports de ce système avec les autres méthodes graphiques égyptiennes. [3] | data = [1828] | wydanie = Seconde édition, augmentée de la lettre à M. Dacier relative à l'alphabet des hiéroglyphes phonétiques employés par les Égyptiens sur leurs monumens de l'époque grecque et de l'époque romaine. | miejsce = Paris | wydawca = wydawca nieznany | url = https://polona.pl/item/precis-du-systeme-hieroglyphique-des-anciens-egyptiens-ou-recherches-sur-les-elements,MTI1NDI5MTMy/

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • «Ժան Ֆրանսուա Շամպոլյոն»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907 
  • Ж. Ф. Шампольон и дешифровка египетских иероглифов : Сб. статей / Отв. ред. И. С. Кацнельсон. — М. : Наука, 1979. — 140 с.
  • К. В. Керам - Боги, гробницы, учёные||de|Götter, Gräber und Gelehrte|место=М.|издательство=Республика|год=1994|isbn=5-250-02261-8|ref=Керам|страниц=351
  • Лившиц И. Г. Дешифровка египетских иероглифов Шампольоном // Шампольон Ж.-Ф : О египетском иероглифическом алфавите / Пер., ред. и коммент. И. Г. Лившица. — М. : АН СССР, 1950. — С. 98—241. — 286 с. — (Классики науки).
  • Томсинов В. А. Краткая история египтологии. — М. : Зеркало, Изд. дом «Вече», 2004. — 320 с. — (Исследования по всемирной истории). — ISBN 5-8078-0103-2.
  • Adkins L., Adkins R. The Keys of Egypt : The Obsession to Decipher Egyptian Hieroglyphs. — N. Y. : HarperCollins, 2000. — 352 p. — ISBN 0-06-019439-1.
  • Despland M. Two Types of Scholarship : The Contrast between Anquetil-Duperron and Champollion // Historical Reflections = Réflexions Historiques. — 1994. — Vol. 29, no. 3: History,Historiography and the History of Religions. — P. 413—433. — ISSN 0315-7997.
  • Griffith F. L. The Decipherment of the Hieroglyphs // The Journal of Egyptian Archaeology. — 1951. — Vol. 37. — P. 38—46. — doi:10.2307/3855155.
  • Lacouture J. Champollion — Une vie de lumières. — Editions Grasset et Fasquell, 1988. — 542 p. — ISBN 2-246-41211-0.
  • Robinson A. Cracking the Egyptian code : the revolutionary life of Jean-François Champollion. — N. Y. : Oxford University Press, 2012. — 272 p. — ISBN 978-0-19-991499-9.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ CC BY-SA icon 80x15.png
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ժան_Ֆրանսուա_Շամպոլյոն&oldid=8593649» էջից