Թաոս Պուեբլո

Թաոս Պուեբլո
Տեսակ	pueblo?
Երկիր	ԱՄՆ
Վարչատարածք	Թաոս շրջան
Մակերես	19,01 հեկտար
Նյութ	adobe?

Թաոս Պուեբլո (իսպ.՝ Taos Pueblo), կամ Պուեբլո դե Թաոս (Pueblo de Taos), հնագույն Պուեբլոն ( հնդկացիների գաղութ), որտեղ խոսել են հյուսիսային Տիվա լեզուների խմբին պատկանող Թաոս լեզվով: Թաոս Պուեբլոն գտնվում է ժամանակակից Թաոս քաղաքից 1,6 կմ դեպի հյուսիս Ամերիկաի Նյու Մեքսիկո նահանգում։ Բնակավայրով հոսում է Ռեդ- Ուիլլոու-Կրիկ (անգլ.՝ Red Willow Creek) փոքրիկ գետը։ Պուեբլոն մտնում է ռոզերվացիաների կազմի մեջ՝ ունենալով 384 կմ² տարածք, որտեղ բնակվում են 1900 մարդ^[2]։ ՈՒթ հյուսիսային Պուեբլոների (անգլ.՝ Eight Northern Pueblos) կազմի մեջ է մտնում։ Թաոս համայնքը հայտնի է իր գաղտնիությամբ և պահպանողականությամբ։

Պատմություն և նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առավել ուշագրավ Թաոս Պուեբլոյի առանձնահատկությունն այն է, որ շագանակագույն կարմիր բազմահարկ կավե բնակելի համալիր է: Ռիո-Պուեբլո գետը քաղաքը բաժանում է երկու մասի։ Ըստ Թաոս Պուեբլո կայքի համալիրը կառուցվել է Ք.ա 1000-1450 թվականներին։ 1992 թվականին շնորհվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության վայրի կարգավիճակ։ 2006 թվականի դրությամբ, մոտ 150 մարդ մշտապես ապրում է կառուցված համալիրում^[2]։

Հնագետների մեծամասնության համաձայն՝ Թաոսի ժողովուրդը, ինչպես Ռիո Գրանդեի երկայնքով ապրող մի շարք այլ Պուեբլո ժողովուրդներ, գաղթել են այս տարածք չորս անկյուններից, պատմական շրջան ԱՄՆ-ի հարավում, որտեղ մինչև 15-րդ դարը կային մշակույթներ Մոգոլոնի, Պատայանի, Հոհոկամի, Անասազիի նույնպես նշանակալից էին: Բնակարանները ենթադրաբար, կառուցվել են Անասազի մշակույթի ներկայացուցիչների կողմից, ովքեր երկարատև երաշտի պատճառով հետագայում գաղթել են Ռիո Գրանդեի խորքային շրջան։

Գետի հյուսիսային ափին գտնվող Պուեբլոն համարվում է Արևմտյան կիսագնդի ամենաուշագրավ և հաճախ լուսանկարվող կառույցներից մեկը: Դա Պուեբլոյի ամենամեծ հնագույն կառույցն է, որը դեռևս օգտագործվում է (Մեսա Վերդեում կան նաև ավելի մեծ, բայց արդեն լքված «պալատներ» և այլն): Պատերը պատրաստված են կավե տարրերից և կարող են լինել մեկ մետր կամ ավելի հաստությամբ: Սկզբում տները ծառայում էին որպես պաշտպանական կառույցներ։ Մինչև 20-րդ դարի սկիզբը վերին հարկերը բարձրանում էին սանդուղքների օգնությամբ, հաճախ մուտքի սանդուղքի օգնությամբ հնարավոր էր ներս մտնել միայն տանիքի միջով: Հարձակման դեպքում արտաքին սանդուղքները ներս են տարել։ Տները սովորաբար բաղկացած են երկու սենյակներից, որոնցից մեկը հենց հյուրասենյակն է, իսկ երկրորդը` խոհանոց-ճաշարան-պահեստ։ Յուրաքանչյուր տուն փակ է, տանից տուն չկար նախատեսված անցումներ: Նախկինում թաոս հնդիկները հազվադեպ էին օգտագործում կահույք, բայց այժմ նրանք օգտագործում են սեղաններ, աթոռներ և մահճակալներ: Թաոս Պուեբլոյում արգելվում է օգտագործել տների ներսում էլեկտրաէներգիա, հոսող ջուր և խողովակաշարեր:

Պուեբլոն շրջապատված է ամուր պատով, որը խորհրդանշում է իր ինքնիշխանությունը: Նախկինում պատը զգալիորեն երկար էր և գյուղը պաշտպանում էր հարևան ցեղերի արշավանքներից։ Գետը որը հոսում է գյուղով, ծառայում է որպես խմելու և կենցաղում օգտագործվող ջրի հիմնական աղբյուր։ Ձմռանը գետը երբեք ամբողջովին չի սառցակալում, բայց դրա վրա ձևավորվում է սառույցի հաստ շերտեր։ Որը պետք է կոտրել, ջուր ստանալու համար:

Թաոսը միասնական համայնք է, որտեղ ցեղի յուրաքանչյուր անդամ պետք է կատարի «հասարակական պարտականությունները» և զերծ կմնա համայնքի շահերը վնասելուց: Ինչ վերաբերում է ընտանիքին, ապա Թաոսի ցեղը ճանաչում է ինչպես հայրական, այնպես էլ մայրական ծագում: Յուրաքանչյուր ընտանիք ապրում է առանձին տանը, հետևաբար, ամուսնությունից հետո զույգը տեղափոխվում է առանձին տնակ: Քանի որ հարազատները ապրում են մերձակայքում, սովորաբար կա մեկը, ով պետք է երեխաներին հոգ տանի, մինչ դեռ ավագ սերունդը տեղական ավանդույթները փոխանցում է կրտսերին: