Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոն
Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | թանգարան |
| Երկիր |  Լեհաստան |
| Տեղագրություն | Պոզնան |
| Հասցե | ul. Święty Marcin 78 |
| Տնօրեն | Piotr Bojarski? |
| Կայք | csenigma.pl(լեհ.)(անգլ.)(գերմ.)(ռուս.) |
 | |
 | |
Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոն (լեհ.՝ Centrum Szyfrów Enigma), ինտերակտիվ պատմական կենտրոն Պոզնանում՝ նվիրված գերմանական Էնիգմա գաղտնագրման մեքենայի բացահայտման պատմությանը և երեք լեհ մաթեմատիկոս-ծածկագրողներին՝ Մարիան Ռեջևսկին, Հենրիկ Զիգալսկուն և Եժի Ռուժիցկուն, ովքեր մասնակցել են Էնիգմաի բացահայտմանը[1][2][3]։
Կենտրոնը տեղակայված է Ադամ Միցկևիչի համալսարանի Collegium Historicum-ի նախկին պատմության ֆակուլտետի շենքի երկրորդ հարկում, որն այժմ վերանվանվել է Collegium Martineum և գտնվում է Սուրբ Մարտին և Թադեուշ Կոսցյուշկո փողոցների խաչմերուկում[4][5]։
Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոնը համարվում է Պոզնանի պատմական ժառանգության կենտրոնի բրենդը[6]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Collegium Martineum շենքի տեղում, որտեղ այսօր գտնվում է Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոնը։ 1843-1847 թվականներին այստեղ տեղակայված է եղել պրուսական բանակի 5-րդ կորպուսի ռազմական պահեստի շենքը (գերմ.՝ Königliche Intendantur des V Armeekorps): Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո շենքում տեղակայվել է 14-րդ Վելկոպոլսկի հետևակային դիվիզիայի շտաբը։ Որոշ տարածքներ օգտագործվել են Լեհաստանի բանակի Գլխավոր շտաբի Ռազմական գաղտնագրման բյուրոյի Պոզնանի մասնաճյուղի կողմից, որտեղ աշխատել են երեք ծածկագրողներ՝ Մարիան Ռեջևսկին, Հենրիկ Զիգալսկին և Եժի Ռոժիցկին։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց հետո շենքը օգտագործվել է գերմանական բանակի կողմից։ Ռազմական գործողությունների ժամանակ շենքը մեծ վնաս է կրել և 1948 թվականին որոշվել է ոչ թե վերականգնել վնասված շենքը, այլ դրա փոխարեն կառուցել նորը՝ Լեհաստանի միացյալ բանվորական կուսակցության նստավայրը, որն այդտեղ է գտնվել մինչև 1990 թվականը։ Այնուհետև շենքը հատկացվել է Ադամ Միցկևիչի համալսարանի պատմության ֆակուլտետին (Collegium Historicum), որն այդտեղ գործել է մինչև 2015 թվականը, մինչև այն տեղափոխվել է Մորասկոյի համալսարանական քաղաք։ Այսօր շենքը կոչվում է Collegium Martineum, այնտեղ են տեղակայված Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոնը և Ադամ Միցկևիչի համալսարանի վարչական գրասենյակները[7]։
Կենտրոնի ստեղծում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կենտրոնը համարվում է Պոզնանի քաղաքապետարանի և Ադամ Միցկևիչի համալսարանի համատեղ նախագիծը, որի շինարարության համար հատկացրել է 30 մլն զլոտի՝ Եվրամիության աջակցությամբ։ Շինարարական աշխատանքները վստահվել են երեք ընկերությունների՝ Atrem S.A., Firma Budowlana Eugeniusza Dota և New Amsterdam Sp. z o.o.-ն, որոնք շահել են 2019 թվականի հունիսին հայտարարված կենտրոնի կառուցման մրցույթը։ Հաստատության ստեղծման նախաձեռնողը ռադիոլրագրող Շիմոն Մազուրն էր, այն ի սկզբանե կոչվել է «Էնիգմա» թանգարան։
Կենտրոնի կառուցումն իրականացվել է Վիելկոպոլսկի 2014-2020 թվականների տարածաշրջանային գործառնական ծրագրի համաձայն՝ Ադամ Միցկևիչի համալսարանի համագործակցությամբ «Բնական և մշակութային ժառանգության պահպանում, հանրահռչակում և զարգացում» ծրագրով[8]։ Հաստատությունը պաշտոնապես բացվել է 2021 թվականի սեպտեմբերի 25-ին[9]։
Ցուցադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ցուցադրության առաջին մասում ներկայացված է գաղտնագրերի ընդհանուր պատմության հետ ծանոթությունը։ Այցելուները կարող են ծանոթանալ անտիկ ժամանակներից կիրառվող գաղտնագրման մեթոդներին, ինչպիսին է Կեսարի ալգորիթմը։ Այցելուները Պոզնանի համալսարանի կողմից կազմակերպված գաղտնի դասընթացի շրջանակներում հնարավորություն ունեն անցնելու գաղտնագրման դասընթաց, որը նման է լեհ ծածկագրողների 1929 թվականին անցկացված դասընթացին։
Ցուցադրության երկրորդ մասում կարելի է մանրամասնորեն ծանոթանալ երեք լեհ ծածկագրողներ՝ Ռեժևսկու, Զիգալսկու և Ռուզիցկիի մասնակցությամբ 1930-ականներին Էնիգմա ծածկագրերը կոտրելու գործընթացին։ Ցուցադրությունում, ի թիվս այլ բաների, ներկայացված են լեհական սարքավորումների պատճեններ, որոնք պատերազմից առաջ, խիստ գաղտնիության պայմաններում, օգտագործվել են Էնիգմայի միջոցով գաղտնագրված գերմանական գաղտնի հաղորդագրությունների վերծանման համար՝ ցիկլոմետր, կրիպտոլոգիական ռումբ կամ Զիգալսկու թերթիկներ, ինչպես նաև ֆրանսիացիների, բրիտանացիների և ամերիկացիների կողմից իրականացված նացիստական ծածկագրերի վերծանման հետագա աշխատանքները[5]։
Մեդիագրադարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոն անբաժանելի մասն է մեդիագրադարանը, որը պարունակում է տարբեր թվային պատմական նյութեր՝ հոդվածներ, լուսանկարներ և հարցազրույցներ[10][5]։
Նախագծեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բացի Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոնի մշտական ցուցադրությունից, հաստատությունն իրականացնում է «Կեցավայր CSE-ում» կոչվող նախագիծը։ Նախագծի նպատակն է աջակցել տարբեր ստեղծագործական նախաձեռնություններին, որոնք նվիրված են լեհ ծածկագրողների մասնակցությանը Էնիգմա մեքենայի ծածկագրի վերծանմանը։
Նախագծի շրջանակներում կոնտրաբասիստ, դիրիժոր և կոմպոզիտոր Պատրիկ Պիլասևիչը ղեկավարում է CSE Open Lab բաց միջդիսցիպլինար ստուդիան։ Գեղարվեստական ցուցադրությունները կազմակերպվում են անմիջապես Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոնի ցուցահանդեսային տարածքում։ Նախագծի առաջին թողարկմանը մասնակցել են Իգնացիա Պադերևսկու երաժշտական ակադեմիայի և Պոզնանի տեխնոլոգիական համալսարանի համակարգչային գիտության և հեռահաղորդակցության ֆակուլտետի ուսանողները։
2021 թվականի նոյեմբերի 10-ին նախագծի շրջանակներում տեղի է ունեցել «Սուբտրակտիվ սինթեզ։ Ձայնի ճարտարապետություն» ծրագրի առաջին ցուցադրությունը, այնուհետև նոյեմբերի 24-ին տեղի է ունեցել «Գաղտնալսումներ։ Sub Rosa» նախագծի տարրերի շնորհանդեսները։
2021 թվականի դեկտեմբերի 16-ին մշտական ցուցադրության տարածքում տեղի է ունեցել «Sub Rosa» համերգը, որը կազմակերպվել է լեհ ծածկագրողների կողմից Էնիգմա մեքենայի կոդի կոտրման 89-րդ տարեդարձի կապակցությամբ։ Դրան մասնակցել են Իգնասի Պադերևսկու անվան երաժշտական ակադեմիայի ուսանողները և Ադամ Միցկևիչի համալսարանի կամերային երգչախումբը՝ պրոֆեսոր Քշիշտոֆ Շիձիսայի ղեկավարությամբ։ Այցելուները հնարավորություն են ունեցել դառնալու համերգի մասնակիցներ՝ շրջելով ցուցահանդեսի տարածքում և հանդիպելով երաժիշտների, ովքեր ստեղծագործություններ են կատարել ցուցահանդեսի տարբեր տարածքներում՝ ոգեշնչված Պոզնանի երեք մաթեմատիկոսների պատմությունից[11]։
Համերգի վերնագիրը «Sub Rosa» լատիներենից թարգմանաբար նշանակում է «վարդի տակ»՝ նկատի ունենալով վարդը որպես առեղծվածի հնագույն խորհրդանիշ։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Հատված Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոնի ցուցահանդեսից -
Հատված ցուցահանդեսից -
Էնիգմա К470 -
Հատված ցուցահանդեսից -
Ալբերտի կոդավորման սկավառակ -
Զիգալսկի թերթեր -
"Sub Rosa" համերգ
.jpg)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Центр шифров Энигма». csenigma.pl (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ «Centrum Szyfrów Enigma - Odkryj Poznań». Poznan.pl (լեհերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ «Powstanie Muzeum Enigmy upamiętniające wkład poznaniaków w złamanie niemieckiego kodu». Telewizja Polska S.A. (լեհերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ «Otwarcie Centrum Szyfrów Enigma». Projekt Centrum (լեհերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 «Muzeum Enigmy w Poznaniu». EuroPAPNews.pl (լեհերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ Nice IT- www.niceit.pl. «Enigma Cipher Centre». pcd.poznan.pl (լեհերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ Joanna Wałkowska Losy budynku Collegium Historicum w Poznaniu. Архивировано из первоисточника 11 փետրվարի 2022.
- ↑ «Z dumy z pogromców Enigmy powstanie nowoczesne muzeum ze środków UE». Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu (լեհերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ «Otwarcie Centrum Szyfrów Enigma - film». Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (լեհերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ «Mediateka - Centrum Szyfrów Enigma». csenigma.pl (լեհերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ «Rezydencje - Centrum Szyfrów Enigma». csenigma.pl (լեհերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 11-ին.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Dermot Turing, X,Y, Z. The Real Story of How Enigma Was Broken, The History Press 2018.
- Leszek Gralewski, Złamanie Enigmy. Historia Mariana Rejewskiego, Adam Marszałek, Toruń 2009.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էնիգմա գաղտնագրերի կենտրոն» հոդվածին։ |
| ||||||
