Էթնիկ կամ ռասայական ատելության հրահրում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Էթնիկ կամ ռասայական ատելության հրահրում, մի քանի երկրներում գործող օրենքներով համարվող հանցագործություն։

Ավստրալիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավստրալիայում Ռասայական ատելության մասին 1995 թվականի օրենքը փոփոխում է 1975 թվականի Ռասայական խտրականության մասին օրենքը ՝ մտցնելով Մաս IIA` վիրավորական վարքագիծ ռասայի, գույնի, ազգային կամ էթնիկական ծագման պատճառով։ Այն, սակայն, չի անդրադառնում ռասայական ատելության հրահրման խնդրին։ Ավստրալիայի Վիկտորիա նահանգը, սակայն, 2001 թվականի «Ռասայական և կրոնական հանդուրժողականության մասին» օրենքի ընդունմամբ անդրադարձել է հարցին։

Ֆինլանդիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆինլանդիայում գրգռում էթնիկ խմբի դեմ ( ֆիններեն՝ kiihottaminen kansanryhmää vastaan) հանցագործություն է ըստ Ֆինլանդիայի Քրեական օրենսգրքի (1889/39 և 2011/511) գլուխ 11-րդ, բաժին 10-րդ հոդվածի։

Բաժին 10 – Էթնիկ քարոզչություն (511/2011)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Անձը, ով հասանելի է դարձնում հանրությանը կամ այլ կերպ տարածում է հանրության մեջ կամ հանրության համար հասանելի է պահում տեղեկատվությունը, կարծիքի արտահայտությունը կամ այլ հաղորդագրություն, որտեղ որոշակի խմբին սպառնում են, զրպարտում կամ վիրավորում իրենց ռասայի, մաշկի գույնի, ծագման, ազգային կամ էթնիկ ծագման, կրոնի կամ համոզմունքի, սեռական կողմնորոշման կամ հաշմանդամության կամ համանման այլ հիմքից ելնելով, դատապարտվում է տուգանքի կամ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով ազատազրկման` էթնիկ գրգռման մեղադրանքով»։

Բաժին 10(ա) – Էթնիկական սրված գրգռում (511/2011)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Եթե էթնիկ քարոզչությունը ներառում է.

1) ցեղասպանության կամ ցեղասպանության նախապատրաստման դրդում կամ գրավչություն, մարդկության դեմ հանցագործություն, մարդկության դեմ ծանր հանցագործություն, ռազմական հանցագործություն, ծանր ռազմական հանցագործություն, սպանություն կամ սպանություն, որը կատարվել է ահաբեկչական դիտավորությամբ, կամ

2) 1-ին պարբերությունում նշվածից տարբերվող լուրջ բռնության համար, որպեսզի արարքն ակնհայտորեն վտանգի ենթարկի հասարակական կարգը և անվտանգությունը, իսկ էթնիկական գրգռումը նաև, երբ գնահատվում է որպես ամբողջություն, սրված էթնիկ գրգռման համար հանցագործը դատապարտվում է ազատազրկման. առնվազն չորս ամսով և առավելագույնը չորս տարի ժամկետով»[1]։

Ֆրանսիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1881 թվականի Մամուլի մասին օրենքի 24-րդ բաժինը քրեականացնում է ռասայական խտրականության, ատելության կամ բռնության հրահրումը սեփական ծագման կամ էթնիկ, ազգային, ռասայական կամ կրոնական խմբին պատկանելու հիման վրա[2]։ Քրեական օրենսգրքի դրույթը հանցանք է համարում մասնավոր կապի միջոցով նմանատիպ վարքագծի դրսևորումը[3]։

2002 թվականին չորս մուսուլմանական կազմակերպություններ բողոք են ներկայացրել Միշել Հուելբեքի դեմ՝ հարցազրույցում նշելով, որ իսլամը «հիմար» է և «վտանգավոր»։ Դատարանը գտել է, որ Հուելբեքը պաշտպանված չէ մեղադրանքից գրական անձեռնմխելիության կամ խոսքի ազատության հիմքով, սակայն արդարացրել է նրան այն հիմքով, որ նա քննադատել է իսլամը, այլ ոչ թե անհատապես մուսուլմաններին[4][5][6]։

2005 թվականին քաղաքական գործիչ Ժան Մարի Լը Պենը դատապարտվել է ռասայական ատելություն հրահրելու համար՝ 2003 թվականին Ֆրանսիայում մուսուլմանների ներգաղթի հետևանքների մասին Le Monde-ին տված մեկնաբանությունների համար[7][8][9]։ Նմանատիպ բողոքներ բերվեցին 2015 թվականին այն բանից հետո, երբ նա մուսուլմանական փողոցային աղոթքները համեմատեց 2010 թվականին Ֆրանսիայի նացիստական օկուպացիայի հետ, սակայն նա արդարացվեց[10]։

2008 թվականին դերասանուհի և կենդանիների իրավունքների պաշտպան Բրիջիթ Բարդոն դատապարտվել է ռասայական ատելություն հրահրելու մեղադրանքով այն ժամանակվա ներքին գործերի նախարար Նիկոլա Սարկոզիին ուղղված նամակում Իդ ալ-Ադհայի տոնի ժամանակ ոչխարների սպանդի ծիսական սպանության վերաբերյալ իր քննադատության համար։ Բարդոն դատապարտվել էր ռասայական ատելություն հրահրելու համար նախորդ 11 տարիների ընթացքում ևս չորս անգամ՝ մուսուլմանների ներգաղթը քննադատելու համար[11][12][13][14]։

Գերմանիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Ատելության հրահրում

Volksverhetzung - «ատելության հրահրում» (օգտագործվում է նաև գերմանական Քրեական օրենսգրքի պաշտոնական անգլերեն թարգմանության մեջ), «ժողովրդական ատելության հրահրում», «մասսաների հրահրում» կամ «ժողովրդի դրդում» հասկացություն է։ Գերմանական քրեական օրենքը, որը վերաբերում է ատելության հրահրմանը բնակչության հատվածների նկատմամբ և վերաբերում է նրանց նկատմամբ բռնի կամ կամայական միջոցներ ձեռնարկելու կոչերին, ներառյալ այլոց մարդկային արժանապատվության դեմ ոտնձգությունները՝ վիրավորելով, չարամտորեն վարկաբեկելով կամ զրպարտելով բնակչության հատվածներին։

Այն հաճախ կիրառվում է Գերմանիայում Հոլոքոստի ժխտման հետ կապված դատավարությունների նկատմամբ, թեև ոչ միայն։ Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության քրեական օրենսգրքի (Strafgesetzbuch) Գլուխ 7 (Հասարակական կարգի դեմ ուղղված հանցագործություններ), պարագրաֆ 130 (ատելության հրահրում) սահմանում է, թե երբ է անձը մեղավոր Volksverhetzung-ի համար։

Շվեդիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայիս Շվեդիայի օրենսդրությունը բնակչության խմբի նկատմամբ ատելություն հրահրելու մասին ( շվեդ.՝ hets mot folkgrupp) օրենքը ստեղծվել է 1948 թվականին և ի սկզբանե քրեականացվել է միայն «ծագման» և կրոնի վրա հիմնված ատելության հրահրումը։ Շվեդ տխրահռչակ հակասեմական Էյնար Աբերգի գործողությունները նշվել են որպես օրենքների ներդրման պատճառներից մեկը[15]։ 1970 թվականին օրենքը փոփոխության է ենթարկվել՝ հատուկ նշելով ռասան և մաշկի գույնը, ինչպես նաև ազգային և էթնիկական ծագումը[16]։ 2002 թվականին օրենքն ընդլայնվել է՝ ներառելով սեռականության վրա հիմնված ատելությունը[17] և 2018 թվականին ` գենդերային ինքնության և արտահայտման վրա[18]։

Միացյալ Թագավորություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Թագավորության օրենսդրության համաձայն, «ռասայական ատելության հրահրումը» որպես հանցագործություն է սահմանվել 1986 թվականի Հասարակական կարգի մասին օրենքի 17–29 դրույթներով։ Մեղադրվողը պատժվում է երկու տարվա ազատազրկմամբ (այժմ՝ յոթ տարի)։ Այն առաջին անգամ որպես քրեական հանցագործություն սահմանվել է 1976 թվականի Ռասայական հարաբերությունների մասին ակտում[19]։

Այս հանցագործությունը վերաբերում է.

  • միտումնավոր ատելություն հրահրել ռասայական խմբի նկատմամբ
  • հանրությանը ռասիստական նյութեր տարածել
  • բուռն հրապարակային ելույթներ ունենալ
  • ինտերնետում ռասիստական կայքեր ստեղծել
  • ռասայական դժգոհություն տարածելու նպատակով անհատի կամ էթնիկ խմբի մասին բորբոքված լուրերի հրահրել։

Անգլիայում և Ուելսում կրոնական հողի վրա մարդկանց դեմ ատելություն հրահրելու դեմ օրենքները հաստատվեցին 2006 թվականի Ռասայական և կրոնական ատելության մասին օրենքի համաձայն[20]։

Ռուսաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՌՍՖՍՀ 1926 թվականի Քրեական օրենսգրքի 59-7-րդ հոդվածը նախատեսում էր ազգային ատելություն հրահրելու համար պատիժ մինչև ներառյալ գնդակահարություն։ Այս հոդվածը փոփոխվել է Համառուսաստանյան կենտրոնական գործադիր կոմիտեի և ՌԽՖՍՀ Ժողովրդական կոմիսարների խորհրդի 1930 թվականի մայիսի 20-ի որոշմամբ։

Ազգային կամ կրոնական ատելություն կամ տարաձայնություն հրահրելուն ուղղված քարոզչությունը կամ պրոպագանդան, ինչպես նաև նույն բնույթի գրականություն տարածելը կամ արտադրելը և պահպանելը առաջացնում է ազատազրկում մինչև երկու տարի ժամկետով։

Պատերազմական իրավիճակում կամ զանգվածային անկարգությունների ժամանակ նույն գործողությունները ենթադրում են ազատազրկում՝ առնվազն երկու տարի ժամկետով, գույքի ամբողջ կամ դրա մի մասի բռնագրավմամբ, առանձնապես ծանրացնող հանգամանքներում մինչև սոցիալական պաշտպանության բարձրագույն չափով` գույքի բռնագրավմամբ։

Այս հոդվածը գործնականում երբեմն օգտագործվում էր ՌՍՖՍՀ 1926 թվականի Քրեական օրենսգրքի 58-10-րդ հոդվածի հետ միասին։ Օրինակ՝ Չելյաբինսկի շրջանային դատարանի 1942 թվականի ապրիլի 6-ի դատավճիռը, որով ՌՍՖՍՀ Քրեական օրենսգրքի 58-10-րդ և 59-7-րդ հոդվածներով քաղաքացին դատապարտվել է 8 տարվա ազատազրկման։

Համաձայն Ռուսաստանի Դաշնության Քրեական օրենսգրքի 2003 թվականի դեկտեմբերի 8-ի N 162-FZ դաշնային օրենքով փոփոխված «Ատելություն կամ թշնամանք հրահրելը, ինչպես նաև մարդու արժանապատվությունը նվաստացնելու» 282-րդ հոդվածի 1-ին մասի

Կատարված են ատելություն կամ թշնամանք հրահրելու, ինչպես նաև սեռի, ռասայի, ազգության, լեզվի, ծագման, կրոնի նկատմամբ վերաբերմունքի, ինչպես նաև սոցիալական որևէ խմբի պատկանելության հիմքով անձի կամ մի խումբ անձանց արժանապատվությունը նվաստացնելուն ուղղված գործողություններ. հրապարակայնորեն կամ լրատվամիջոցների գործադրմամբ պատժվում է տուգանքով՝ հարյուր հազարից երեք հարյուր հազար ռուբլու չափով, կամ դատապարտյալի աշխատավարձի կամ այլ եկամուտների չափով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ զրկելով որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունք՝ մինչև երեք տարի ժամկետով, կամ հարկադիր աշխատանք՝ մինչև հարյուր ութսուն ժամ ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկում` մինչև երկու տարի ժամկետով։

Հայտնի են դեպքեր, երբ քրեական գործեր են հարուցվել ՌԴ ՔՕ 282 հոդվածով՝ համացանցում հայտարարությունների համար[21][22]։

2021 թվականի ապրիլի 5-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը ստորագրել է «Ռուսաստանի Դաշնությունում կրթության մասին» դաշնային օրենքում փոփոխությունները։ Այս օրենքը մտցրեց «կրթական գործունեություն» հասկացությունը, ինչպես նաև արգելեց այն օգտագործել «ատելություն սերմանելու» և անօրինական գործողություններ հրահրելու համար։ Փոփոխությունները նպատակ ունեն «պաշտպանել Ռուսաստանի քաղաքացիներին, առաջին հերթին՝ դպրոցականներին և ուսանողներին, հակառուսական քարոզչությունից, որը ներկայացվում է կրթական գործունեության քողի տակ»։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Oy, Edita Publishing. «FINLEX ® – Ajantasainen lainsäädäntö: Rikoslaki 39/1889». www.finlex.fi. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  2. ↑ Loi du 29 juillet 1881 sur la liberté de la presse
  3. ↑ Loi n° 90-615 du 13 juillet 1990 tendant à réprimer tout acte raciste, antisémite ou xénophobe
  4. ↑ Michael Curtis, Jews, Antisemitism, and the Middle East
  5. ↑ «French writer who called Islam 'stupid' cleared by judges». Independent.co.uk. 2002 թ․ հոկտեմբերի 23.
  6. ↑ Webster, Paul (2002 թ․ սեպտեմբերի 17). «Calling Islam stupid lands author in court».
  7. ↑ «Jean-Marie Le Pen condamné pour incitation à la haine raciale». Le Monde.fr. 2005 թ․ փետրվարի 24 – via Le Monde.
  8. ↑ «WORLD – France».
  9. ↑ «Le Pen convicted of inciting racial hatred». 2006 թ․ մայիսի 11.
  10. ↑ «Marine Le Pen cleared of inciting hatred». Independent.co.uk. 2015 թ․ դեկտեմբերի 15.
  11. ↑ Crumley, Bruce (2008 թ․ ապրիլի 15). «Is Brigitte Bardot Bashing Islam?». Time – via content.time.com.
  12. ↑ Editorial, Reuters (2008 թ․ հունիսի 3). «Ex-film star Bardot gets fifth racism conviction». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 23-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. {{cite news}}: |first= has generic name (օգնություն)
  13. ↑ the feast of Eid al-Adha
  14. ↑ Poirier, Agnès (2014 թ․ սեպտեմբերի 20). «Brigitte Bardot at 80: still outrageous, outspoken and controversial».
  15. ↑ Granström, Görel (2017 թ․ հունիսի 20). «Den antisemitiske bokhandlaren och kriminaliseringen av hets mot folkgrupp» (շվեդերեն). Swedish Committee Against Antisemitism.
  16. ↑ Շվեդիայի կանոնադրության օրենսգիրք 1970:224
  17. ↑ Շվեդիայի կանոնադրության օրենսգիրք 2002:800
  18. ↑ Շվեդիայի կանոնադրության օրենսգիրք 2018:1744
  19. ↑ «Race Relations Act 1976 (Repealed)».
  20. ↑ «Racial and Religious Hatred Act 2006».
  21. ↑ «Русофоба оштрафовали // Комсомольская правда, 17.07.2007». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  22. ↑ «Интернет-сообщество Коми предложило прекратить уголовное преследование Саввы Терентьева // ИА КомиОнлайн, 25.05.2007». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 4-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էթնիկ_կամ_ռասայական_ատելության_հրահրում&oldid=9805162» էջից