Արքեսիլայոս
 | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մ. թ. ա. 315 Pitane, Çandarlı, Dikili, Իզմիրի մարզ, Թուրքիա |
| Մահացել է | մ. թ. ա. 240 Աթենք |
| Բնակության վայր(եր) | Հին Աթենք |
| Ուղղություն | պլատոնականություն |
| Մասնագիտություն | փիլիսոփա |
| Գործունեության ոլորտ | փիլիսոփայություն |
| Պաշտոն(ներ) | Պլատոնական ակադեմիայի սկոլարխ |
| Տիրապետում է լեզուներին | հին հունարեն |
| Ուսուցիչ | Կրատես Աթենացի |
| Աշակերտներ | Էրատոսթենես Կիրենացի, Քրիսիպոս, Lacydes of Cyrene? և Panaretos? |
 Arcesilaus Վիքիպահեստում | |
Արքեսիլայոս (հուն․՝ Ἀρκεσίλαος, լատիներեն՝ Arkesilaos, մ. թ. ա. 315, Pitane, Çandarlı, Dikili, Իզմիրի մարզ, Թուրքիա - մ. թ. ա. 240, Աթենք), հույն փիլիսոփա, մեր թվարկությունից առաջ 270–241 թվականներին` երկրորդ (Միջին) ակադեմիայի ղեկավար (տե՛ս Պլատոնականություն)։
Դպրոցին տվել է սկեպտիցիզմի ուղղություն` քարոզելով «խուսափել դատապարտումից». նա համարում էր, որ միայն հնարավորն է հասանելի, ինչն էլ լիովին բավարար է կյանքի համար։
Հիմնավոր կրթություն ստանալով և լսելով պերիպատետիկ Թեոփրաստեսի և ակադեմիկոս Կրանտորի զրույցները` նա Պիհռոնի փիլիսոփայության ազդեցությամբ մշակել է հատուկ քննադատական աշխարհայացք, որը մերժում է ստոիկների ուսմունքը և կայանում էր նրանում, որ աշխարհում գոյություն չունի ճշմարտության որոշման համար անվիճելի չափանիշ և որ ցանակացած դրություն կարելի է վիճարկել այս կամ այն փաստարկով, որը նույնպես հավանական է թվում։ Այդ պատճառով բացարձակ ճշմարտությունը անհասանելի է մարդկության գիտակցությանը և հետևաբար անհրաժեշտ է սահմանափակվել միայն հնարավորով, ինչն, ըստ Արքեսիլայոսի ուսմունքի, միանգամայն բավական է մեր ամենօրյա գործունեության համար։
Արքեսիլայոսը հիմնական ուշադրությունը դարձրել է ստոիցիզմի և դրա հիմնադիր Զենոն Կիտիոնացու մասին քննադատության վրա։ Ստոիկները կարծում էին, որ վստահելի է միայն այն, ինչը ճանաչելի է բանականության կողմից, սակայն ինքը` ճանաչումը, սկսվում է զգայական ընկալումից, որը ձևավորում է առարկայի կերպը։ Այդ կերպարի ընկալման ընթացքում ձևավորվում է գոյություն ունեցող օբյեկտի վերաբերյալ գիտակցական պատկերացում, որը գնահատվում է գիտակցությամբ։ Պատկերացումները չի կարելի դիտարկել, որպես ճշմարիտ կամ կեղծ այդպես կարելի է գնահատել միայն դրանց սուբյեկտիվ գնահատականը։ Սկեպտիկները առաջ են քաշել կատալեպտիկ պատկերացման հասկացությունը, որն իրական է, սկզբունքորեն չի կարելի կեղծ լինել և չի կարող ծագել գոյություն չունեցողից։ Ակնհայտ ճշմարտությունը ստիպում է ընդունել իրեն վստահել և մի կողմ նետել կասկածները[1]։
Արքեսիլայոսն օգտագործել է հենց սկեպտիկների դատողությունները. քանի որ համաձայնել կամ չհամաձայնել կարելի է միայն դատողությունների, այլ ոչ թե պատկերացումների հետ, ապա կատալեպտիկ պատկերացումները գնահատելն անընդունելի է։ Ակնհայտը որպես չափանիշ չի դիմանում որևէ քննադատության. ցանկացած ընկալում կարող է կեղծ լինել[2]։
Կյանքում ներկայացրել է սկեպտիկի նոր տեսակ։ Պիհռոնն ընդունված ու հարգված էր հանրության կողմից, Տիմոնը` սարկազմով էր, իսկ Արքեսելայոսն աշխարհիկ մարդ էր, մեծ ուշադրություն էր դարձնում կերպարվեստին ու պոեզիային։ Հայտնի էր իր անկախ և ազնիվ բնավորությամբ[3]։
Ինչպես Պիրոնը, չի գրել իր աշխատությունները, նրա մտքերը պահպանել է Լակիդը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Дзиова Э. Н. «Каталептическое представление» как критерий истины в стоической логике // Молодой ученый. — 2014. — №8. — С. 956-958.
- ↑ Асмус В.Ф. Античная философия — М.: Высшая школа, 1976. — С.498.
- ↑ Татаркевич В. История философии: Пер. с польск./Пер. В. Н. Квасков. — Пермь: Изд-во Перм. ун-та, 2000. — 482 С. (ISBN 5-8241-0229-5)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Античная философия: Энциклопедический словарь. — М.: Прогресс-Традиция. 2008. - С.184.
- Simone Vezzoli, Arcesilao di Pitane: l'origine del platonismoneoaccademico. Analisi e fonti. Philosophie hellénistique et romaine.Turnhout: Brepols Publishers, 2016. Pp. 300. ISBN 9782503550299
- Cooper, J., ‘Arcesilaus: Socratic and Sceptic’, in J. Cooper, Knowledge, Nature, and the Good (Princeton 2004) 81-103.
- Dorandi, T., ‘Arcesilas de Pitane’ in R. Goulet (ed.), Dictionnaire des Philosophes Antiques, i, (Paris 1989) 326-30 (no. 302).
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Аркезилай»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907
- Диоген Лаэртский. О жизни философов. Книга 4.է
| ||||||||||||
