Ալի իբն Աբի Տալիբ
| Ալի իբն Աբի Տալիբ علي بن أبي طالب |
|
|---|---|
|
|
| Ծնվել է | մարտի 17, 599 կամ սեպտեմբերի 15, 601 |
| Ծննդավայր | Քաաբա |
| Մահացել է | փետրվարի 28, 661 |
| Մահվան վայր | ալ-Քուֆա, Իրաք, Ուղղահավատ խալիֆների պետություն |
| Քաղաքացիություն | Ուղղահավատ խալիֆների պետություն |
| Ազգություն | արաբ, Կուրեյշ և Հաշիմյաններ |
| Կրոն | իսլամ |
| Մասնագիտություն | պետական գործիչ, կադի, ֆաքիհ, մուհադիս, մուֆասիր և դատավոր |
| Ամուսին | Ֆաթիմա Զահրա, Խավլա բինթ Ջաֆար, Ումմ ալ-Բանին, Ումամա բինթ Զեյնաբ և Ասմա բինթ Ումայս |
| Ծնողներ | հայր՝ Աբու Տալիբ իբն Աբդ ալ-Մուտտալիբ, մայր՝ Ֆատիմա բինթ Ասադ |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | ուղղահավատ խալիֆ |
| Երեխաներ | ալ-Մուհսին իբն Ալի իբն Աբի Տալիբ, ալ-Հասան իբն Ալի, ալ-Հուսեյն իբն Ալի, ալ-Աբբաս իբն Ալի, Աբդուլլահ իբն Ալի, Ջաֆար իբն Ալի, Մուհամմադ իբն ալ-Հանաֆիա, Զեյնաբ բինթ Ալի, Ումմ Քուլսում բինթ Ալի, Հիլալ իբն Ալի, Օսման իբն Ալի և Ռուկայյա Մաշհադ |
| Ali Վիքիպահեստում | |
Ալի իբն Աբի Տալիբը (արաբերեն՝ علي بن أﺑﻲ طالب); տաներրորդ ռաժաբ, Իսլամական օրացույցով 24 ՀԱ–21-րդ- Ռամադան, 40 ՀՎ; մոտավորապես հոկտեմբերի 23, 598 կամ 600[1] կամ մարտի 17, 599 – հունվարի 27, 661[2]) մարգարե Մուհամմեդի զարմիկն և փեսան էր և իշխում էր իսլամական խալիֆայությանը վրա 656-ից մինչև 661 թվական։[3] Ալին նաև իսլամի առաջին արական կրոնափոխն էր։[4][5] Սուննի մուսուլմանները համարում են Ալին չորրորդ և վերջնականը «Ռաշիդուններից» (արդարացիորեն առաջնորդված կրոնապետներ), իսկ շիա մուսուլմանները նկատում են Ալին որպես առաջին իմամը և համարում են նրա և նրա հետնորդները որպես օրինական իրավահաջորդները Մուհամմեդի, բոլորը անդամներ լինելով «Ահլ ալ-Բայտ»ի, Մուհամմեդի ընտանիքը։ Այս անհամաձայնությունը բաժանել է «Ումման» (իսլամական համայնքը) սուննի և շիա մասնաճյուղերի։[6]
Մուսուլմանական, հատկապես՝ շիա աղբյուրները, գրում են որ Մուհամմադի կյանքի ժամանակ, Ալին միայն անձն էր որ ծնվել է Քաաբայի սրբավայրում Մեքքայում, իսլամի ամենասուրբ վայրը։[6] Ալիի հայրը Աբու Թալիբն էր իսկ մայրը՝ Ֆատիմա բինտ Ասադ[6] բայց նա Մուհամմեդի տան մեջ մեծացել է։ Մուհամմեդը իր կարգին հոգ տարվել էր Աբու Թալիբից, նրա հորեղբայրը։ Երբ Մուհամմեդը հաղորդել է որ ստացել է աստվածային հայտնություն, Ալին առաջին տղամարդն էր ընդունելու իր ուղերձումը, նվիրելով իր կյանքը իսլամի։[2][7][8][9]
Ալին գաղթել է Մեդինա Մուհամմեդից անմիջապետ հետո։ Մեդինայում, Մուհամմեդը ասել է Ալիի որ Ալլահն պատվիրել էր Մուհամմեդին որ տա նրա դուստրը, Ֆատիման, Ալիի ամուսնության։[6] Տասը տարվա ընթացքին որ Մուհամմեդը գլխավորել է Մեդինայի համայնքը, Ալին չափազանց ակտիվ է եղել իր ծառայությամբ, առաջնորդելով մարտիկների ջոկատներ մարտերում։ Ալին մասնակցել է վաղ քարավանի արշավանքների Մեքքայից և ավելի ուշ `գրեթե բոլոր մարտերում կռվել է սկիզբ առնող մուսուլմանական համայնքի կողմից։
Ալին նշանակվել կրոնապետ (խալիֆա) Մուհամմեդի ուղեկիցների կողմից («Սաբահաները») Մեդինայում երրորդ կրոնապետ Ութման իբն Աֆանի սպանությունից հետո։[10][11] Նրա գլխավորության տակ, քաղաքացիական պատերազմ է ծագել։ 661 թվականին, Ալին հարձակման է ենթարկվել մի առավոտ երբ երկրպագում էր Կուֆա մզկիթում և մահացել է մի քանի օր ետք։[12][13]
Իսլամական մշակույթում, Ալին հարգվում է իր քաջության, գիտելիքին, հավատքին, ազնվության, իսլամի նվիրվածության, խորը հավատարմության Մուհամմեդի, հավասար վերաբերմունքին բոլոր մուսուլմանների և մեծահոգության ներողամիտ լինելու համար նրա պարտված թշնամիների հանդեպ։ Ալիի ազդեցությունը եղել է կարևոր իսլամական պատմության։[6]
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Ահմեդ, Մուկարամ (2005). Encyclopedia of Islam. Anmol Publications PVT. LTD. էջեր 234. ISBN 978-81-261-2339-1.
- ↑ 2,0 2,1 «Ալի իբն Աբու Թալիբ»։ Encyclopædia Iranica։ Արխիվացված օրիգինալից-ից 2007-11-07-ին։ Վերցված է 2010-12-16
- ↑ Biographies of the Prophet's companions and their successors,Ṭabarī, թարգմանված Էլա Լանդո-Տասերոնից, էջ. 37-40, Հատոր։XXXIX
- ↑ Կելեն, Բետի (2001). Muhammad: The Messenger of God. Taylor Production. էջեր 29. ISBN 978-81-261-2339-1.
- ↑ Վաթ, Վիլիամ Մոնտգոմերի (1953). Muhammad at Mecca. Oxford University Press. էջեր xii.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Նասր Սայեդ Հուսեյն։ «Ալի»։ Encyclopædia Britannica Online։ Encyclopædia Britannica, Inc.։ Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 12–ին
- ↑ Տաբատաբաեի, Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979). Shi'ite Islam. Suny press. էջեր 191. ISBN 978-0-87395-272-9..
- ↑ Աշրաֆ, Շահիդ (2005). Encyclopedia of Holy Prophet and Companions. Anmol Publications PVT LTD.. էջեր 14. ISBN 978-81-261-1940-0.
- ↑ Դիանա, Ստայգերվելդ. Alī ibn Abu Talib. MacMillan. ISBN 978-0-02-865604-5.
- ↑ Աշրաֆ, Շահիդ (2005). Encyclopedia of Holy Prophet and Companions. Anmol Publications PVT LTD.. էջեր 119-120. ISBN 978-81-261-1940-0.
- ↑ Մադելունգ, Վիլֆրեդ (1997). The Succession to Muhammad: A Study of Early Caliphate. Cambridge University Press. էջեր 141-145. ISBN 978-0-521-64696-3.
- ↑ Լապիդուս, Իրա (2002). A History of Islamic Societies (երկրորդ հատոր). Cambridge University Press. էջեր 47. ISBN 978-0-521-77933-3.
- ↑ Տաբատաբաեի, Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979). Shi'ite Islam. Suny press. էջեր 50-57 և 192. ISBN 978-0-87395-272-9..
|
||||||
