Ալյուր (Թիմարի գավառ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ալյուր (այլ կիրառումներ)
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Ալյուր | ||
| Երկիր |  Թուրքիա | |
| Վիլայեթ | Վանի վիլայեթ | |
| Գավառ | Թիմարի գավառ | |
| Այլ անվանումներ | Ալուր, Այլուր | |
| Ազգային կազմ | Հայեր (մինչև Մեծ եղեռնը) | |
| Կրոնական կազմ | Քրիստոնյա (մինչև Մեծ եղեռնը) | |
| Տեղաբնականուն | ալյուրցի | |
| Փոստային դասիչ | 65000 | |
| ||
Ալյուր, գյուղ Արևմտյան Հայաստանում, Վանի վիլայեթի Թիմարի գավառում, Վան քաղաքից 21-22 կմ հյուսիս, Վանա լճի արևելք՝ ափից 4-5 կմ հեռավորության վրա, Կտուց կղզու դիմաց՝ արգավանդ սարահարթի վրա։
Անվան ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Ադոնցի գյուղի անվանումը պահպանվել է ուրարտական Այլուրիա գետի անվանումից, որի մասին հիշատակումներ կան Սարգոնի 713 թ.-ի արշավանքի կապակցությամբ։
Ըստ Ա. Ղանաղալյանի ավանդապատման այստեղով է անցել Թադևոս առաքյալը և տեսնելով տարածքի հաճելի դիրքը, ասել է. «այլ ո՞ւր երթանք»։ Այստեղից էլ գյուղի անունը մնացել է Ալյուր կամ Ալուր։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիշատակվում է որպես գյուղ Վասպուրականի Տոսպ գավառում՝ XIII դարից։ Ըստ Դավրիժեցու XVII դարում Այլուրը մտնում էր Ամուկ (Ամյուկ) գավառի կազմում։
Ըստ Մ. Օրմանյանի գյուղը հանդիսանում է միջնադարյան մատենագրություններում հիշատակվող Անալյուր գյուղը, որտեղ ծնվել է մատենագիր Գևորգ Մեղրիկը։
1895 թվականին Ալյուրը ենթարկվել է հարձակման, իսկ Մեծ եղեռնի ժամանակ նրա բնակիչների մեծ մասը զոհվել է։ Ողջ մնացած ալյուրցիներն ապաստանել են Արևելյան Հայաստանում` հիմնականում Արթիկի շրջանի Մեծ Մանթաշ և Փոքր Մանթաշ գյուղերում։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
XIX դարի վերջերին և XX դարի սկզբներին Ալյուրը Թիմարի շրջանի ամենամեծ բնակավայրն էր և ուներ 400 տուն հայ բնակիչ։ Բացի այդ կային նաև քուրդ բնակիչներ։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակիչները զբաղվում էին այգեգործությամբ, երկրագործությամբ, անասնապահությամբ։ Գյուղը ուներ բարեբեր հողեր և այնտեղ մշակում էին խաղողի այգիներ։ Բնակիչները զբաղվում էին նաև գինեգործությամբ։
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ալյուրն ուներ Ս. Աստվածածին և Ս. Գրիգոր անվանումներով եկեղեցիներ։
Հասարակական կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղն ուներ երկսեռ վարժարան։
Անվանի մարդիկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այլուր գյուղում է ծնվել Արմեն Շատինյանը (1870-1932), որը եղել է հեղափոխական, ուսուցիչ և վիպասան[1]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 1, էջ 98-99
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 185)։ 
|
| ||||||||||||||