Jump to content

Օխրիդի սանջակ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Օխրիդի սանջակ
թուրքերեն՝ Ohri Sancağı
ԵրկիրՕսմանյան կայսրություն Օսմանյան կայսրություն
Մասն էՌումելիայի էյալեթ
Կարգավիճակսանջակ
ՎարչկենտրոնԲիտոլա, Օխրիդ
Ազգային կազմսերբեր, ալբանացիներ և մակեդոնացիներ
Կրոնական կազմուղղափառություն
Հիմնադրված է1395 թ.
ՓոխարինեցՊրիլեպի թագավորություն

Օխրիդի սանջակ (թուրքերեն՝ Ohri Sancağı, ալբ․՝ Sanxhaku i Ohrit), Օսմանյան կայսրության վարչաքաղաքական միավոր Բալկանյան թերակղզու տարածքում, հիմնադրվել է 1395 թվականին։ Դրա մի մասը գտնվում էր Մակեդոնիայի Պրիլեպի թագավորությունում, որը կառավարում էր օսմանյան վասալ՝ սերբ արքայազն Մարկոն, մինչև 1395 թվականին Ռովինի ճակատամարտում իր մահը։

Վարչական բաժանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբ 1395 թվականին ստեղծվեց Օխրիդի սանջակը, այն դարձավ Ռումելիայի էյալեթի մի մասը և նրա ամենավաղ օսմանյան սանջակներից մեկը[1]։ Մինչ 1395 թվականին Օսմանյան կայսրության մաս դառնալը, նրա սկզբնական տարածքը պատկանում էր Մարկո Մրնյավչևիչի թագավորությանը[2][3]։ Սկզբում սանջակի մայրաքաղաքը եղել է Բիտոլա քաղաքը, իսկ ավելի ուշ՝ Օխրիդը, ուստի աղբյուրներում այն ​​հիշատակվում է նաև որպես Մոնաստիրի (կամ Բիթոլայի) սանջակ[4]։ Օխրիդի սանջակի տարածքը ժամանակի ընթացքում փոխվել է։

Օսմանյան ժամանակահատվածի նկարներ
Բիտոլա
Օխրիդ

1406 թվականին Ջունայդ Այդընը Օխրիդի սանջակբեյն էր[5]։ 1464-1465 թվականներին Օխրիդի սանջակի սանջակբեյը Բալաբան Բադերան էր, ով հայտնի դարձավ Սկանդերբեգի դեմ իր մարտերով՝ փոխարինելով Շերեմեթ բեյին այս պաշտոնում[6][7]։ Թեև Հալիլ Ինալջիկը բացատրում է, որ Էլբասանի սանջակը հիմնադրվել է 1466 թվականին Էլբասանի ամրոցի կառուցումից անմիջապես հետո՝ հիմնվելով Թուրսուն բեյի արձանագրությունների վրա, հավանականություն կա, որ Էլբասանն ի սկզբանե եղել է Օխրիդի սանջակի մաս[8]։

Օսմանյան պաշտոնական մարդահամարները (թուրքերեն՝ Tapu tahrir defterleri) կազմակերպվել են 1467, 1519 (հավաքական մարդահամար) և 1583 թվականներին Օխրիդի սանջակի տարածքում[8][9]։ 16-րդ դարի սկզբի մարդահամարը ցույց է տվել, որ Օխրիդի սանջակն ուներ Օխրիդ, Դեբար, Աքչահիսար (Կռուջա) և Մատ կազին (վարչություններ), ինչպես նաև ուներ 4 քաղաք, 6 բերդ, 849 գյուղ, 32648 քրիստոնյա ընտանիք և 623 մուսուլման։ ընտանիքներ[10]։ 1583 թվականի մարդահամարի տվյալներով Օխրիդի սանջակը ներառում էր երեք կազին, որոնք բաժանված էին 13 նախիյաների[12]։ Ավելի ուշ ընդլայնվելուց հետո Օխրիդի սանջակը կազմված էր 22 նահիայից, 6 նահիա՝ Մակեդոնիայում և 16 նահիա՝ Ալբանիայում[11]։ Այս սանջակում կար ալբանացիների զգալի ներկայություն[12]։

1794 թվականի աշնանը Կարա Մահմուդ Բուշաթին, ով Սկյուտարի փաշան էր, վերահսկում է Օխրիդի սանջակը[13]։ 1796-1817 թվականներին Օխրիդի սանջակը ղեկավարել է Ջանինի Ալի փաշայի որդին՝ Մուխթար փաշան[14]։ 1820 - 1831 թվականներին Օխրիդի սանջակը դրվել է Սկյուտարի մեկ այլ փաշայի՝ Մուստաֆա Ռեսիթ փաշա Բուշաթիի հսկողության տակ[15]։

Ռումելյան Էյալեթի վարչական բաժանումը բարեփոխվեց 1836 թվականի հունիսի 21-ի սուլթանի հաթիշերիֆի հիման վրա, և նրա սանջակների տարածքները զգալիորեն փոխվեցին, մինչդեռ Օխրիդի սանջակը դարձավ Վալիդե սուլթանի անձնական տիրույթը (արփալիկը)[16]։ Մինչև 1864 թվականը Օխրիդի սանջակը մտնում էր Մոնաստիրի էյալեթի մեջ, մինչդեռ Կրուջայի կազանը ժամանակավորապես մտնում էր Սկյուտարի սանջակի մեջ[17][18]։ 1864 թվականին Մոնաստիրի վիլայեթի ստեղծումից հետո Օխրիդի սանջակը դադարեց գոյություն ունենալ և նրա տարածքն ընդգրկվեց Բիթոլայի սանջակի մեջ (ստեղծվել է որպես սանջակ՝ Օխրիդի սանջակից առանձին, 1826 թվականին)[19][20]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օխրիդի արքեպիսկոպոս Դորոթեոսը, նրա հոգևորականներն ու տղաները 1466 թվականին աքսորվել են Ստամբուլ, հավանաբար Սկանդերբեգի ապստամբության ժամանակ նրանց հակաօսմանական գործունեության պատճառով[21]։ 1467 թվականին Սկոպիեի, Օխրիդի, Սերեսի և Կաստորիայի բազմաթիվ քրիստոնյաներ բռնի տեղահանվեցին Էլբասան՝ Ալբանիայի օսմանյան նոր ամրոցը[22]։

Օխրիդի ապստամբության գյուղացիները տասը տարի մասնակցել են Մարիովոյի և պրիլեպցի գյուղացիների 1564 թվականի հակաօսմանյան ապստամբությանը[23]։ 1571 թվականի հուլիսի 25-ին առաջարկվեց Օխրիդի սանջակը բաժանել երկու մասի՝ այս սանջակում մշտական ​​ապստամբությունների պայմաններում հասարակական անվտանգությունը բարձրացնելու նպատակով[24]։

1613 թվականին օսմանյան իշխանությունները հրամայեցին ավերել Օխրիդի սանջակի գյուղերի բոլոր նորակառույց քրիստոնեական եկեղեցիները[25]։

Օսմանյան ճանապարհորդ Էվլիյա Չելեբին (1611–1682) իր աշխատության մի ամբողջ գլուխ նվիրել է Օխրիդի սանջակի Սեյահաթնամային[26]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Stojanovski, Aleksandar (1989), Makedonija vo turskoto srednovekovie : od krajot na XIV--početokot na XVIII vek (Macedonian), Skopje: Kultura, էջ 49, OCLC 21875410, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 10-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 24-ին, «Овој санџак исто така е еден од најстарите санџаци во Румелискиот беглербеглак»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  2. ↑ Stojanovski, Aleksandar (1989), Makedonija vo turskoto srednovekovie : od krajot na XIV--početokot na XVIII vek (Macedonian), Skopje: Kultura, էջ 49, OCLC 21875410, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 10-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 24-ին, «ОХРИДСКИ САНЏАК (Liva i Ohri): Овој санџак исто така е еден од најстарите санџаци во Румелискиот беглербеглак. Се смета дека бил создаден по загинувањето на крал Марко (1395),..»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  3. ↑ Šabanović, Hazim (1959), Bosanski pašaluk : postanak i upravna podjela (Croatian), Sarajevo: Oslobođenje, էջ 20, OCLC 10236383, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 2-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «Poslije pogibije kralja Marka i Konstantina Dejanovića na Rovinama (1394) pretvorene su njihove oblasti u turske sandžake, Ćustelndilski i Ohridski.»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  4. ↑ Istorisko društvo Bosne i Hercegovine (1952), Godišnjak (Serbian), vol. 4, Sarajevo: Državna Štamparija, էջ 175, OCLC 183334876, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 6-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «На основу тога мислим да је у почетку постојао само један санџак, коме је прво средиште било у Битољу...»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  5. ↑ Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıflar dergisi, Volumes 6-7. — Türk Tarih Kurumu Basimevi, 1965. — С. 138.. — «...Aydin beyi Cüneyd Bey H. 809 (= 1406) da Ohri'ye sancak beyi...».
  6. ↑ İnalcık, Halil, From empire to republic : essays on Ottoman and Turkish social history, Istanbul: Isis Press, էջ 88, ISBN 978-975-428-080-7, OCLC 34985150, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 2-ին, Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 4-ին, «Balaban Aga, qui a accordé des timar à ses propres soldats dans la Basse- Dibra et dans la Çermeniça, ainsi qu'à son neveu à Mati, doit être ce même Balaban Aga, sancakbeyi d'Ohrid, connu pour ses batailles sanglantes contre Skanderbeg.»
  7. ↑ Hamilton Alexander Rosskeen Gibb; Johannes Hendrik Kramers; Bernard Lewis; Charles Pellat; Joseph Schacht (1954), The Encyclopaedia of Islam, vol. 4, Leiden: Brill, էջ 140, ISBN 978-90-04-14448-4, OCLC 399624, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 24-ին, «Tursun p. 125, cf Critoboulos, 147) emphasize Iskender's "breaking of faith" as the reason for the Ottoman operations against him from 868/1464 onwards. By permitting Venetian troops to garrison Kruje he created a real treat to the Ottoman forces in Albania. In 1464 and 1465 the neighbouring sanjak begis and especially the governor of Ohri, Balaban, launched the swift attacks»
  8. ↑ Glasnik na Institutot za nacionalna istorija. — Skopje: Institut za nacionalna istorija, 2001. — С. 69.. — «...пописа (Tapu tahrir defterleri), извршени од страна на официјалните турски власти, првиот во 1467, а вториот во 1583 година. Пописите се вршени на територијата на целиот Охридски санџак,».
  9. ↑ Prilozi: Contributions. — Makedonska akademija na naukite i umetnostite. Oddelenie za opštestveni nauki, 1976. — С. 84.. — «едниот е од 1519 година ... Овај пописни дефтер је сумарен (icmal)».
  10. ↑ Smailagic, Nerkez (1990), Leksikon Islama (Croatian), Sarajevo: Svjetlost, ISBN 978-86-01-01813-6, OCLC 25241734, Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 28-ին, «Ohrid: obuhvata kadiluke Ohrida, Dibra (Debar), Akčahisara, Mat»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  11. ↑ Sokoloski, Metodija; Aleksandar Stojanovski (2000), Turski dokumenti za istorijata na makedonskiot narod: kn. 1-2. Opširen popisen defter na ohridskiot sandžak od 1583 godina, Arhiv na Makedonija, էջ 9, ISBN 978-9989-622-19-9, OCLC 438974883, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «Ова е вториот, завршниот дел од Опширниот попис на Охридскиот санџак, извршен од официјалните турски власти во 1583 година. Во него се опфатени 13 нахии (околии) од три кази (окрузи)»
  12. ↑ Stojančević, Vladimir Južnoslovenski narodi u Osmanskom carstvu od Jedrenskog mira 1829. do Pariskog kongresa 1856. godine. — Izdavačko-štamparsko preduzeće PTT, 1971. — С. 336.. — «Арбанаса, у македонским крајевима, изван арбанашког етничког масива са центрима у средњој Албанији, било је у нешто изразитијем броју у Охридском санџаку, и у Битољу као главном граду Румелијског вилајета.».
  13. ↑ Društvo istoričara Srbije (1969), Iz istorije Albanaca (Serbian), Belgrade: Zavod za izdavanje udžbenika SR Srbije, էջ 94, OCLC 11282187, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 10-ին, Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 19-ին, «У јесен 1794 године Махмуд-паша је потчинио елбасански и охридски санџак»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  14. ↑ Archivum Ottomanicum. — Mouton, 2007. — С. 174.
  15. ↑ Houtsma, M. Th. E. J. Brill's first encyclopaedia of Islam 1913-1936. — С. 765.
  16. ↑ Smailagic, Nerkez (1990), Leksikon Islama (Croatian), Sarajevo: Svjetlost, էջ 515, ISBN 978-86-01-01813-6, OCLC 25241734, Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 28-ին, «Sultanovim hatt-i-serifom od 21.6.1836 ... Namjesništvo Rumelije ponovo je omeđeno ... apanaža sultanove majke (Valide) ili područje Ohrida.»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  17. ↑ Studime historike. — Akademia e Shkencave, Instituti i Historisë., 1986. — С. 91.
  18. ↑ Houtsma, M. Th. E. J. Brill's first encyclopaedia of Islam 1913-1936. — С. 1178.
  19. ↑ Gjurmime albanologjike. — Pristina: Albanološki institut u Prištini, 1968. — С. 177.
  20. ↑ http://tarihvemedeniyet.org/documents/makaleler/20.%20yy%20Osmanli%20Vilayetleri.pdf Արխիվացված 2017-10-19 Wayback Machine Ottoman Provinces before 1908
  21. ↑ Shukarova, Aneta; Mitko B. Panov; Dragi Georgiev; Krste Bitovski; Ivan Katardžiev; Vanche Stojchev; Novica Veljanovski; Todor Chepreganov (2008), Todor Chepreganov (ed.), History of the Macedonian People, Skopje: Institute of National History, էջ 133, ISBN 9989-159-24-6, OCLC 276645834, Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «deportation of the Archbishop of Ohrid, Dorotei, to Istanbul in 1466, to-gether with other clerks and bolyars who probably were expatriated be-cause of their anti Ottoman acts during the Skender-Bey's rebellion.»
  22. ↑ Shukarova, Aneta; Mitko B. Panov; Dragi Georgiev; Krste Bitovski; Ivan Katardžiev; Vanche Stojchev; Novica Veljanovski; Todor Chepreganov (2008), Todor Chepreganov (ed.), History of the Macedonian People, Skopje: Institute of National History, էջ 133, ISBN 9989-159-24-6, OCLC 276645834, Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «At the same time or nearly in 1467 the citizens from Skopje, ...were expa-triated to the Albanian city of Konjuh (Elbasan), which was constructedas a fortress to help the fighting against Skender-Bey. ... these Christians from Skopje as Elbasan's citizens appeared other families from Ohrid, Kastoria and Serres that were compulsorily moved into this city..»
  23. ↑ Bogdanov, Nada (1966), Enciklopedija Leksikografskog zavoda (Croatian), vol. 4, Zagreb: Jugoslavenski leksikografski zavod, էջ 191, OCLC 3726191, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  24. ↑ Matkovski, Aleksandar Otporot vo Makedonija vo vremeto na turskoto vladeenje: Buni i vostanija. — Skopje: Misla, 1983. — С. 141.. — «За да се зголеми безбедноста во постојано побунетиот Охридски санџак, на 25 јули 1571 година била покрената акција овој санџак да се подели на два.».
  25. ↑ Zirojević, Olga (1984), Crkve i manastiri na području Pećke patrijaršije do 1683. godine (Serbian), Belgrade: Istorijski institut u Beogradu, էջ 33, OCLC 15034890, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «1613. године наређено рушење новоизграђених цркава по селима у охридском санџаку»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  26. ↑ Çelebi, Evliya (1967), «Granice Ohridskog Sandžaka», Putopis [Seyahatname] (Serbo-Croatian), Svjetlost, էջ 547, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 29-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 25-ին{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Օխրիդի_սանջակ&oldid=9964708» էջից