«Գնեոս Պոմպեոս»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 58. | Տող 58. | ||
| Վիքիպահեստ =Gnaeus Pompeius Magnus |
| Վիքիպահեստ =Gnaeus Pompeius Magnus |
||
}} |
}} |
||
'''Պոմպեոս Գնեոս Մեծ''' ({{lang-la|Gnaeus Pompeius Magnus}}, {{ԱԾ}}), հռոմեական զորավար և քաղաքական գործիչ։ Մ.թ.ա.83թ.-ին հարել է [[Սուլլա]]յին։ Մ.թ.ա.78-77թթ.-ին մասնակցել է ծերակույտի դեմ կոնսուլ Մարկոս Լեպիդոսի, մ.թ.ա.77-72թթ.-ին՝ [[Սերտորիոս]]ի խռովություններին, մ.թ.ա.71թ.-ին՝ [[Սպարտակի]] ապսամբության ճնշմանը։ Մ.թ.ա.70թ.-ի համար ընտրվել է կոնսուլ, վերացրել Սուլլայի մի շարք օրենքներ։ Մ.թ.ա.66թ.-ին նշանակվել է արևելյան զորքերի գլխավոր հրամանատար, պարտության է մատնել [[Պոնտոս]]ի թագավոր [[Միհրդատ VI Եվպատոր]]ին։ Հաղթանակի հետևանքով կազմակերպել է հռոմեական երկու նոր պրովինցիա՝ Պոնտոս և Բութանիա, Ասորիք։ Երբ ծերակույտը մերժել է հաստատել Պոմպեոսի միջոցառումները արևելքում և հողաբաժիններ հատկացնել նրա զինվորներին, Պոմպեոսը դաշնակցել է Հուլիոս Կեսարի և Մարկոս Կրասորի հետ։ Մ.թ.ա.55թ.-ի համար կրկին ընտրվել է կոնսուլ, այնուհետև եղել Իսպատիայի կառավարիչ։ Մ.թ.ա.53թ.-ին եռապետության կազմալուծումից հետո մերձեցրել է օպտիմատներին։ Մ.թ.ա.52թ.-ին ընտրվել է միանձնյա կոնսուլ։ Մ.թ.ա.50թ.-ին նշանակվել է զորահրամանատար՝ Հուլիոս Կեսարի դեմ պայքարելու համար։ Մ.թ.ա. 48թ.-ին Դիռաքիոնի մոտ պարտության է մատնել Կեսարին, սակայն Փարսալոսում ջախջախվել է և փախել Եգիպտոս, ուր [[Պտղոմեոս XIII Դիոնիսոս]]ը, Կեսարին սիրաշահելու համար, սպանել է տվել Պոմպեոսին։ |
'''Պոմպեոս Գնեոս Մեծ''' ({{lang-la|Gnaeus Pompeius Magnus}}, {{ԱԾ}}), հռոմեական զորավար և քաղաքական գործիչ։ Մ.թ.ա.83թ.-ին հարել է [[Սուլլա]]յին։ Մ.թ.ա.78-77թթ.-ին մասնակցել է ծերակույտի դեմ կոնսուլ Մարկոս Լեպիդոսի, մ.թ.ա.77-72թթ.-ին՝ [[Սերտորիոս]]ի խռովություններին, մ.թ.ա.71թ.-ին՝ [[Սպարտակի]] ապսամբության ճնշմանը։ Մ.թ.ա.70թ.-ի համար ընտրվել է կոնսուլ, վերացրել Սուլլայի մի շարք օրենքներ։ Մ.թ.ա.66թ.-ին նշանակվել է արևելյան զորքերի գլխավոր հրամանատար, պարտության է մատնել [[Պոնտոս]]ի թագավոր [[Միհրդատ VI Եվպատոր]]ին։ Հաղթանակի հետևանքով կազմակերպել է հռոմեական երկու նոր պրովինցիա՝ Պոնտոս և Բութանիա, Ասորիք։ Երբ ծերակույտը մերժել է հաստատել Պոմպեոսի միջոցառումները արևելքում և հողաբաժիններ հատկացնել նրա զինվորներին, Պոմպեոսը դաշնակցել է Հուլիոս Կեսարի և Մարկոս Կրասորի հետ։ Մ.թ.ա.55թ.-ի համար կրկին ընտրվել է կոնսուլ, այնուհետև եղել Իսպատիայի կառավարիչ։ Մ.թ.ա.53թ.-ին եռապետության կազմալուծումից հետո մերձեցրել է օպտիմատներին։ Մ.թ.ա.52թ.-ին ընտրվել է միանձնյա կոնսուլ։ Մ.թ.ա.50թ.-ին նշանակվել է զորահրամանատար՝ Հուլիոս Կեսարի դեմ պայքարելու համար։ Մ.թ.ա. 48թ.-ին Դիռաքիոնի մոտ պարտության է մատնել Կեսարին, սակայն Փարսալոսում ջախջախվել է և փախել Եգիպտոս, ուր [[Պտղոմեոս XIII Դիոնիսոս]]ը, Կեսարին սիրաշահելու համար, սպանել է տվել Պոմպեոսին։ |
||
Սակայն ըստ [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]], Պոմպեոսը Հայաստան չի ներխուժել, այլ Տիգրանի դեմ ուղարկել է իր զորավարին, որը չի համարձակվել ընդհարվել Հայոց թագավորի հետ։ |
Սակայն ըստ [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]], Պոմպեոսը Հայաստան չի ներխուժել, այլ Տիգրանի դեմ ուղարկել է իր զորավարին, որը չի համարձակվել ընդհարվել Հայոց թագավորի հետ։ |
11:08, 13 Ապրիլի 2016-ի տարբերակ
Գնեոս Պոմպեոս Gnaeus Pompeius Magnus | ||
| ||
---|---|---|
մ. թ․ ա․ 70 | ||
| ||
մ. թ․ ա․ 55 | ||
| ||
մ. թ․ ա․ 52 | ||
Կուսակցություն՝ | Օպտիմատներ | |
Մասնագիտություն՝ | Հին հռոմեական քաղաքական գործիչ, Հին հռոմեական զինվորական անձնակազմ և քաղաքական գործիչ | |
Դավանանք | հին հռոմեական կրոն | |
Ծննդյան օր | սեպտեմբերի 29, մ․ թ․ ա․ 106 | |
Ծննդավայր | Պիցեն, Հռոմեական Հանրապետություն | |
Վախճանի օր | սեպտեմբերի 29, մ․ թ․ ա․ 48 (58 տարեկան) | |
Վախճանի վայր | Պելուզիյ, Եգիպտոս | |
Քաղաքացիություն | Հին Հռոմ[1][2][3] | |
Հայր | Gnaeus Pompeius Strabo?[4] | |
Մայր | Lucilia?[4] | |
Ամուսին | Antistia?[4][4], Aemilia Scaura?[4][4], Mucia Tertia?[4][4], Հուլիա Կեսար[5][4][4] և Cornelia Metella?[4][4] | |
Զավակներ | Gnaeus Pompeius Magnus?[6][7][8], Սեքստոս Պոմպեոս[6][9], Pompeia Magna? և Pompeius/Pompeia? | |
Պոմպեոս Գնեոս Մեծ (լատին․՝ Gnaeus Pompeius Magnus, ոչ վաղ քան սեպտեմբերի 29, մ. թ. ա. 106 և ոչ ուշ քան սեպտեմբերի 30, մ. թ. ա. 106, Պիցենում, Հռոմեական Հանրապետություն[11][12][13] - սեպտեմբերի 28, մ. թ. ա. 48[10], Պելուզիում, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս), հռոմեական զորավար և քաղաքական գործիչ։ Մ.թ.ա.83թ.-ին հարել է Սուլլային։ Մ.թ.ա.78-77թթ.-ին մասնակցել է ծերակույտի դեմ կոնսուլ Մարկոս Լեպիդոսի, մ.թ.ա.77-72թթ.-ին՝ Սերտորիոսի խռովություններին, մ.թ.ա.71թ.-ին՝ Սպարտակի ապսամբության ճնշմանը։ Մ.թ.ա.70թ.-ի համար ընտրվել է կոնսուլ, վերացրել Սուլլայի մի շարք օրենքներ։ Մ.թ.ա.66թ.-ին նշանակվել է արևելյան զորքերի գլխավոր հրամանատար, պարտության է մատնել Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ VI Եվպատորին։ Հաղթանակի հետևանքով կազմակերպել է հռոմեական երկու նոր պրովինցիա՝ Պոնտոս և Բութանիա, Ասորիք։ Երբ ծերակույտը մերժել է հաստատել Պոմպեոսի միջոցառումները արևելքում և հողաբաժիններ հատկացնել նրա զինվորներին, Պոմպեոսը դաշնակցել է Հուլիոս Կեսարի և Մարկոս Կրասորի հետ։ Մ.թ.ա.55թ.-ի համար կրկին ընտրվել է կոնսուլ, այնուհետև եղել Իսպատիայի կառավարիչ։ Մ.թ.ա.53թ.-ին եռապետության կազմալուծումից հետո մերձեցրել է օպտիմատներին։ Մ.թ.ա.52թ.-ին ընտրվել է միանձնյա կոնսուլ։ Մ.թ.ա.50թ.-ին նշանակվել է զորահրամանատար՝ Հուլիոս Կեսարի դեմ պայքարելու համար։ Մ.թ.ա. 48թ.-ին Դիռաքիոնի մոտ պարտության է մատնել Կեսարին, սակայն Փարսալոսում ջախջախվել է և փախել Եգիպտոս, ուր Պտղոմեոս XIII Դիոնիսոսը, Կեսարին սիրաշահելու համար, սպանել է տվել Պոմպեոսին։
Սակայն ըստ Մովսես Խորենացու, Պոմպեոսը Հայաստան չի ներխուժել, այլ Տիգրանի դեմ ուղարկել է իր զորավարին, որը չի համարձակվել ընդհարվել Հայոց թագավորի հետ։
Կենսագրություն
Ծագում
Համաձայն առավել տարածված կարծիքի` Գնեոս Պոմպեոսը ծնվել է մ. թ. ա. 106 թվականի սեպտեմբերի 29-ին։[14][15] Նրա ծննդյան ճշգրիտ ամսաթիվը որոշվել է Վալլեյ Պատերկուլի ու Պլինի Ավագի` ծննդյան օրը մահվան ու երրորդ հաղթանակի մասին վկայության հիման վրա։[14][16][17]
Հայտնի է Պոմպեոսների մի քանի տոհմեր։[18] Այն Պոմպեոսները, որոնց տոհմից սերում էր Գնեոսը, ոչ թե լատինական ծագում ունեին, այլ սերում էին պլեյբեյների տոհմից, ովքեր բնակվում էին Ապենինյան թերակղզում` Ադրիատիկ ծովի ափին գտնվող Պիցեն վայրում։[15][19] Պոմպեոս տոհմանունը ծագմամբ մոտ է համարվում Կամպանի տեղանվանը։ Հավանական է, որ անունը ծագում է օսկսյան լեզվի` «հինգ» նշանակող արմատից, իսկ -eius վերջավորությունը երբեմն դիտարկվում է որպես էտրուսկյան լեզվի ազդեցություն։[19] Այս տոհմի, սակայն այլ ճյուղի առաջին հայտնի ներկայացուցիչը Կվինտ Պոմպեուսն է, ով կոնսուլ է եղել մինչ մ. թ. ա. 141 թվականը։[15] Սեկստ Պոմպեուսը` Գնեուսի պապը, մ. թ. ա. 118 թվականին Մակեդոնիայում մասնակցել է կելտերի դեմ մղված մարտերին (հավանաբար եղել է պրետոր) և սպանվել է մարտում։[20] Պոմպեուսի հայրը` Գնեուս Պոմպեուս Ստրաբոնը, եղել է հայնտի զորավար ու կոնսուլ մ. թ. ա. 89 թվականը։ Երիտասարդ Գնեուսը պոետ-սատիրիկ Գայ Լուցիլիի աղգականն էր. վերջինիս քույրը եղել է Գնեուսի տատը կամ մայրը։[21] Չնայած տոհմի երեք սերունդների ներկայացուցիչների քաղաքական հաջողություններին` Հռոմի պատմության մեջ ունեցած դերով Պոմպեոսների ընտանիքն ավելի մոտ էր հեծյաներին, քան ազնվականական ընտանիքներին, որոնք ունեին բազմադարյա պատմություն։[15]
Գնեուս Պոմպեոսի տոհմաբանությունը ըստ Pauly-Wissowa-ի։
Գնեոս Պոմպեոս | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Գնեոս Պոմպեոս | Սեկստ Պոմպեոս | Լուցիլիա (?) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Սեկստ Պոմպեոս Փիլիսոփա | Գնեոս Պոմպեոս Ստրաբոն | Լուցիլիա (?) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Սեկստ Պոմպեոս (կոնսուլ 35 թվական մ.թ.ա) | Քվինթ Պոմպեոս (?) | Գնեոս Պոմպեոս Մեծ | Գայ Մեմմի (քվեստոր) | Պոմպեի | Վատինի (?) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ծանոթագրություններ
- ↑ http://www.infoplease.com/ipa/A0932250.html
- ↑ http://www.theguardian.com/notesandqueries/query/0,5753,-2010,00.html
- ↑ http://www.telegraph.co.uk/portal/main.jhtml?xml=/portal/exclusions/quiteinteresting/nosplit/quite119.xml
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Digital Prosopography of the Roman Republic
- ↑ Н. О. Юлия (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1904. — Т. XLI. — С. 370.
- ↑ 6,0 6,1 Помпей (ռուս.) // Военная энциклопедия — СПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1915. — Т. 18. — С. 576.
- ↑ Любкер Ф. Pompeii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1079—1085.
- ↑ Помпей (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXIVа. — С. 511—512.
- ↑ Н. О. Помпей (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXIVа. — С. 512.
- ↑ 10,0 10,1 https://www.britannica.com/biography/Pompey-the-Great
- ↑ 11,0 11,1 http://www.mlahanas.de/Greeks/Bios/Plutarch/Pompey.html
- ↑ 12,0 12,1 http://www.historyorb.com/people/pompey-the-great
- ↑ 13,0 13,1 http://en.wikisource.org/wiki/Lives_(Dryden_translation)/Pompey
- ↑ 14,0 14,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>
պիտակ՝ «seager#
» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Ward A. N. The Early Relations between Cicero and Pompey until 80 B. C. // Phoenix. — 1970. — Vol. 24, No. 2. — P. 120
- ↑ (Vell. Pat. II, 53) Веллей Патеркул. Римская история, II, 53.
- ↑ (Plin. N. H. XXXVII, 6 (13)) Плиний Старший. Естественная история, XXVII, 6 (13).
- ↑ (Vell. Pat. II, 21) Веллей Патеркул. Римская история, II, 21
- ↑ 19,0 19,1 Syme R. The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 28
- ↑ Broughton T. R. S. The Magistrates of the Roman Republic. — Vol. I. — New York: American Philological Association, 1951. — P. 274.
- ↑ Syme R. The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 30.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ |