Jump to content

Պլուտարկո Կալիես

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պլուտարկո Կալիես
 
Կուսակցություն՝ Լեյբորիստական կուսակցություն և Ինստիտուցիոնալ հեղափոխական կուսակցություն
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ, սպա, ռազմական գործիչ, նախագահ և Secretary of Government
Դավանանք աթեիզմ
Ծննդյան օր սեպտեմբերի 25, 1877(1877-09-25)[1][2][3][…]
Ծննդավայր Գուայմաս, Սոնորա, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ[4]
Վախճանի օր հոկտեմբերի 19, 1945(1945-10-19)[4][1][2][…] (68 տարեկան)
Վախճանի վայր Մեխիկո, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ[4]
Քաղաքացիություն  Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ
Ամուսին Natalia Chacón?
Զավակներ Hortensia Elías Calles de Torreblanca?

Պլուտարկո Էլիաս Կալիես (իսպ.՝ Plutarco Elías Calles, սեպտեմբերի 25, 1877(1877-09-25)[1][2][3][…], Գուայմաս, Սոնորա, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ[4] - հոկտեմբերի 19, 1945(1945-10-19)[4][1][2][…], Մեխիկո, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ[4]), մեքսիկացի գեներալ և քաղաքական գործիչ, Մեքսիկայի նախագահը 1924-1928 թվականներին, հետագայում երկրի փաստացի կառավարիչը 1928-1935 թվականներին, որը հայտնի է որպես մաքսիմատ։ Աթեիստ, կաթոլիկ եկեղեցու ակտիվ հակառակորդ և նրա կողմնակիցների դեմ բռնաճնշումների կազմակերպիչ։ Մեքսիկայում ավելի քան 70 տարի իշխած ազգային հեղափոխական կուսակցության (հետագայում՝ ինստիտուցիոնալ-հեղափոխական կուսակցություն) հիմնադիրը։

Երիտասարդություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարիա դե Խեսուս Կամպուսանոյի և Պլուտարկո Էլիաս արտամուսնական որդին՝ աղքատ լիբանանյան հայտնի տոհմից, որը տառապում էր ալկոհոլիզմով։ Պլուտարկոն Կալիես ազգանունը ստացել է իր հորեղբորից, որը մոր մահից հետո մեծացրել է նրան[5]։

Ունեցել է մի քանի տարբեր մասնագիտություններ՝ բարմենից մինչև դպրոցի ուսուցիչ[6]։ Աջակցել է Ֆրանսիսկո Մադերոյին, ում օրոք զբաղեցրել է քաղաքական կոմիսարի պաշտոնը։ Միացել է մեքսիկական հեղափոխության (1910-1920) հաղթողներին, ինչի շնորհիվ արագ գործունեություն է սկսել՝ արդեն 1915 թվականին դառնալով գեներալ։ 1915 թվականին գլխավորրել է Սահմանադրական բանակը հայրենի Սոնորա նահանգում և ճնշել Խոսե Մարիա Մայտորենայի և Պանչո Վիլիի ելույթը Ագուա-Պրիետի երկրորդ ճակատամարտի ժամանակ[7]։

1915 թվականին Կալիեսը դարձել է Սոնորայի նահանգապետը և կատարել է բազմաթիվ փոփոխություններ՝ կոշտ մեթոդներով իրականացնելով տեղական ենթակառուցվածքների ինդուստրացման և զարգացման քաղաքականություն։ Նա վարում էր պոպուլիստական օրենսդրություն, որը սոցիալական երաշխիքներ էր տալիս աշխատողներին և միևնույն ժամանակ ակտիվորեն դեմ էր եկեղեցուն։ 1919 թվականին Վենուստիանո Կարանսան Կալիեսին նշանակել է առևտրի, արդյունաբերության և աշխատանքի նախարար։ 1920 թվականին միացել է Ալվարո Օբրեգոնի կազմակերպած հեղաշրջմանը, որը տապալեց Կարանսին, շնորհակալություն հայտնելով, որ Օբրեգոնը Կալեսին նշանակեց ներքին գործերի նախարար[7]։ Կալիեսը միացել է Մեքսիկական Լեյբորիստական կուսակցությանը, և որպես Օբրեգոնի դաշնակից 1924 թվականին ընտրվել է նախագահի պաշտոնում՝ հաղթելով ագրարիևների թեկնածու Անխել Ֆլորեսին և էքսցենտրիկ Նիկոլաս Սունյիգային։

Նախագահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախագահի պաշտոնում Կալիեսի ընտրությունը պաշտպանել են արհմիություններն ու գյուղացիական միավորումները։ Լեյբորիստների կուսակցությունը, որն աջակցում էր նրա կառավարությանը, գործնականում իրենից ներկայացնում էր մեքսիկացի աշխատողների ազդեցիկ տարածաշրջանային Համադաշնության քաղաքական ճյուղավորումը (en:Regional Confederation of Mexican Workers, CROM), որը գլխավորում էր Լուիս Նապոլեոն Մորոնեսը (en:Luis Napoleón Morones)։ Երդմնակալությունից քիչ առաջ Կալիեսը մեկնել է Եվրոպա, որտեղ ուսումնասիրել է սոցիալ-դեմոկրատների և աշխատանքային շարժման աշխատանքային փորձը։ Կալիեսը աջակցել է հողային բարեփոխումներին և նպաստել է «էխիդոյին» (հասարակական հողերի մեքսիկական տարբերակ) որպես գյուղացիներին ազատ արձակելու միջոց։ Չնայած դրան, նրա կառավարման տարիներին տեղի չի ունեցել խոշոր հողերի վերաբաշխում։ Կալիեսը մի քանի բանկ է հիմնել գյուղացիներին աջակցելու համար, այդ թվում՝ Մեքսիկայի բանկը։ Նրա օրոք գյուղատնտեսության նախարար Ալբերտո Պանին կարողացել է հասնել արտաքին պարտքի թուլացմանը, սակայն բախվելով Կալիեսի հետ, 1927 թվականին հրաժարական է տվել։

Կալիեսը բարեփոխել է Մեքսիկայի քաղաքացիական օրենսգիրքը՝ անօրինական ծնված երեխաներին տրամադրելով նույն իրավունքները, ինչ օրինական ամուսնությունից ծնված երեխաներին, ինչի վրա, հավանաբար, ազդել է արտամուսնական երեխայի սեփական փորձը։

ԱՄՆ-ի հետ հարաբերությունները նախագահական ժամկետի ժամանակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ԱՄՆ նախկին նախագահ Ուիլյամ Հովարդ Տաֆտ, Պլուտարկո Էլիաս Կալիես և ԱՄՆ նախագահ Քալվին Քուլիջ Սպիտակ տանը:

ԱՄՆ-ի հետ հարաբերություններում խնդիրներից մեկը նավթն էր։ Կալիեսը մերժել Է նախագահ Ալվարո Օբրեգոնեի օրոք կնքված 1923 թվականի Բուքարելիի համաձայնագրերը և առաջարկել է նավթային նոր օրենքի նախագիծը, որն արագացրել է Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի կիրառումը, որի համաձայն այն ամենը, ինչ գտնվում էր հողի տակ, եղել է պետության սեփականությունը։ Այս հոդվածը, հատկապես հետադարձ ուժով այն կիրառելու պայմանով, սպառնում էր Եվրոպայի և ԱՄՆ նավթի ընկերություններին, որոնք Մեքսիկայում սեփականություն ունեին։ Մեքսիկայի Գերագույն դատարանը որոշում է կայացրել այն մասին, որ օտարերկրյա սեփականատերերին պատկանող նավթային տարածքները չէին կարող պետականացվել, եթե դրանք արդեն օգտագործվել են մինչև Սահմանադրությանը գործողության մեջ դրվելը։ Բուկարելիի համաձայնագրերը հաստատվել են Գերագույն դատարանի որոշման կողմից՝ ԱՄՆ-ի կողմից Ալվարո Օբրեգոնի նախագահության ճանաչման դիմաց[8]։

Ամերիկյան կառավարությունն ընդունումից հետո արձագանքել է Կալիեսի նախաձեռնությանը։ ԱՄՆ դեսպան Շեֆիլդը Կալիեսին «կոմունիստ» է անվանել, իսկ պետքարտուղար Քելոգը 1925 թվականի հունիսի 12-ին Մեքսիկայի հասցեին սպառնալիքներ է հնչեցրել[9]։ ԱՄՆ-ում հասարակական կարծիքը քննադատական էր Մեքսիկայի նկատմամբ այն բանից հետո, երբ երկրում բացվել էր առաջին խորհրդային դեսպանատունը, որի կապակցությամբ խորհրդային դեսպանը հայտարարել էր, որ «չկան այլ այնպիսի երկու երկրներ, որոնց միջև այնքան նմանություններ կան, որքան ԽՍՀՄ-ի և Մեքսիկայի միջև»։ Ամերիկյան քաղաքական գործիչները դրանից հետո սկսել են մեքսիկական ռեժիմը դիտարկել որպես «խորհրդային»[10][11]։

1925 թվականին նավթի նոր օրենսդրության վերաբերյալ քննարկումներ են տեղի ունեցել, իսկ 1926 թվականին այն ընդունվել է։ 1927 թվականի հունվարին մեքսիկական կառավարությունը չեղյալ է հայտարարել նավթային ընկերությունների կոնցեսիաները, որոնք հակասում էին ընդունված օրենքին։ ԱՄՆ-ի ԶԼՄ-ներն ու նախագահը սկսել են քննարկել Մեքսիկայի հետ պատերազմի հնարավորությունները, սակայն դիվանագիտական գործողությունների շրորհիվ հաջողվել է խուսափել պատերազմից։ Շուտով ուղիղ հեռախոսակապ է հաստատվել Կալիեսի և նախագահ Ք. Կուլիջի միջև։ Շեֆիլդի փոխարեն նոր դեսպան է նշանակվել Դույատ Մորոուն, որը հաջող բանակցություններ է վարել Մեքսիկայի կառավարության և նավթային ընկերությունների միջև համաձայնության շուրջ[12]։

Մեքսիկայի և ԱՄՆ-ի միջև հակամարտությունների ևս մեկ աղբյուր էր հանդիսանում այն, որ Մեքսիկան լիբերալներին պաշտպանել էր Նիկարագուայի քաղաքացիական պատերազմում, մինչդեռ ԱՄՆ-ն աջակցել էր պահպանողականներին։ Հակամարտությունն ավարտվել է համաձայնագրի ստորագրմամբ, որում երկու երկրները պարտավորվել են աջակցել նրանց սուբյեկտիվ կարծիքով «ավելի ժողովրդավարական» հակամարտության կողմին։

Կրիտերեոսի պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1926 թվականի հունիսի 14-ին նախագահ Կալիեսը գործի դրեց հակամիջուկային օրենքը, որը բարեփոխել է քրեական օրենսգիրքը և հայտնի դարձել որպես Կալիեսի օրենք[13]։ Նա արգելվել են կրոնական ուխտերը, եկեղեցին զրկվել է սեփականության իրավունքից, իսկ քահանաները՝ քաղաքացիական ազատություններից[13][14]։ Կալիեսը, լինելով բացահայտ աթեիստ, իր հանդեպ առաջացրել է կաթոլիկների ատելություն[15]։ Բացի այդ՝ նա մասոն էր[16]։ Այդ ժամանակների իրադարձությունների կապակցությամբ նախագահ Վիսենտե Ֆոքսը հայտարարել է. «1917 թվականից հետո Մեքսիկան կառավարում էին հակակաթոլիկ մասոնները, որոնք փորձում էին գերեզմանից կանչել հայտնի նախագահ-աբորիգեն Բենիտո Խուարեսիի հոգին, որը երկիրը գլխավորել էր 19-րդ դարում։ Բայց 1920-ականների ռազմական դիկտատորները շատ ավելի դաժան էին, քան Հուարեսը»[17]։

Կաթոլիկների բարձրացրած ապստամբությունը վերածվել է քաղաքացիական պատերազմի, որի ընթացքում երկու կողմից զոհվել է ավելի քան 90 հազար մարդ։ Կաթոլիկների առանձին պարտիզանական գործողությունները շարունակվել են մինչև 1940 թվականը, երբ իշխանության է եկել կաթոլիկ նախագահ Մանուել Ավիլա Կամաչոն։ Եթե մինչև պատերազմի սկիզբը Մեքսիկայում կային 4500 հոգևորականներ, ապա 1934 թվականին մնացել էին կառավարության կողմից արտոնագրված ընդամենը 334 հոգևորական, որոնք սպասարկում էին 15 միլիոն ծխականների, իսկ մյուսները մահապատժի էին ենթարկվել, ստիպված էին թաքնվել կամ արտագաղթել[18]։ Մինչև 1935 թվականը 17 նահանգներում, ընդհանուր առմամբ, չկար ոչ մի քահանա[19]։

Մաքսիմատ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեքսիկայի նախագահ Պլուտարկո Կալիեսն Աշխատանքի ամերիկյան ֆեդերացիայի շենքում

Կալիեսի կառավարման տարիներին ընդունվել է Սահմանադրության փոփոխությունը, որը թույլ է տվել նախագահի վերընտրությունը մեկ կամ մի քանի ժամկետից հետո։ 1928 թվականին Օբրեգոնը նախագահ էր ընտրվել Կալիեսի փոխարեն, սակայն սպանվել էր կաթոլիկ ահաբեկիչ Խոսե դե Լեոն Տորալի կողմից՝ չհասցնելով պաշտոն ստանձնել։ Քաղաքական վակուումից խուսափելու համար Կալեսը յուրացրել է «Մեծ ղեկավարի» (Jefe Máximo) պաշտոնը և դարձել Մեքսիկայի փաստացի կառավարիչը, մինչդեռ ժամանակավոր նախագահ է նշանակվել Էմիլիո Պորտես Հիլը։ Հաջորդ տարի Կալեսը հիմնել է ազգային հեղափոխական կուսակցություն։

1928-1934 թվականների ժամանակաշրջանում հայտնի է եղել որպես «մաքսիմատ» (Maximato)։ Այդ ժամանակ նախագահի պաշտոնում գտնվող Է. Պորտես Հիլը, Պասկուալ Օրտիս Ռուբիոն և Աբելարդո Ռոդրիգեսը համարվել են Կալիեսի խամաճիկներ, որը 1929 թվականից պաշտոնապես զբաղեցրել է ռազմական նախարարի պաշտոնը և զբաղված էր կրիստերոսի ապստամբության ճնշմամբ[20][21]։ Միացյալ Նահանգների միջամտությունից կարճ ժամանակ անց՝ 1930 թվականին, մեքսիկական կառավարությունը հաշտություն է կնքել ապստամբների հետ։ Մաքսիմատի շրջանում Կալեսը համակրանք է տածել ֆաշիզմի գաղափարների նկատմամբ և փորձել է այն արմատավորել Մեքսիկայում։ 1930 թվականին արգելվել է Մեքսիկական կոմունիստական կուսակցությունը, Մեքսիկան դադարել է աջակցել Նիկարագուայում Սեսար Սանդինոյի ապստամբներին, սկսել է դաժանորեն ճնշել գործադուլները, կառավարությունը դադարել է վերաբաշխել հողերը աղքատ գյուղացիների շրջանում։ Կալեսն ամբողջությամբ մոռացել է կոմունիստական և աշխատանքային շարժման հետ իր նախկին կապերի մասին[22]։

1934 թվականին Կալեսը նախագահի պաշտոնում առաջադրել է իր վաղեմի զինակից Լասարո Կարդենասին՝ հույս ունենալով, որ նա էլ կլինի նրա հավատարիմ հետևորդը։ Սակայն երդմնակալությունից կարճ ժամանակ անց Կարդենասն սկսել է ավելի ու ավելի հաճախ հակամարտել Կալեսի հետ, հանդես է եկել արհմիությունների օգտին, քննադատել վերջինիս բռնի մեթոդները, գեներալ Նիկոլաս Ռոդրիգես Կարասկոյի «Ոսկե վերնաշապիկներ» ֆաշիստական կազմակերպությանը հանդես է եկել դեմ, որը հետապնդել է կոմունիստներին, հրեաներին և չինացի գաղթականներին[23]։

Աստիճանաբար Կարդենասը համարձակվել է և կարևոր պաշտոններից հեռացրել Կալեսի կողմնակիցներին, ու վերջապես Կալեսին ձերբակալել է երկաթուղու պայթյունի նպատակով դավադրության մեղադրանքով։ Կալանման պահին Կալեսը կարդացել է Հիտլերի «Իմ պայքարը» գրքի իսպաներեն թարգմանությունը[24][25]։

1936 թվականի ապրիլի 9-ին Կալիեսն արտաքսվել է Միացյալ Նահանգներ։

Արտաքսում և վերադարձ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ արտաքսման ժամանակ Կալիեսը կապ էր պահպանում ամերիկացի ֆաշիստների հետ, թեև մերժում էր նրանց հակասեմական և հակամեքսական գաղափարները։ Նա նաև ընկերացել է մեքսիկացի փիլիսոփա Խոսե Վասկոնսելոսի հետ, որը նախկինում եղել է նրա քաղաքական հակառակորդը։

Կարդենասի իրավահաջորդը՝ Մանուել Ավիլա Կամաչոն, Կալիեսին 1941 թվականին թույլ է տվել երկիր վերադառնալ։

Մեքսիկա վերադառնալուց հետո Կալիեսի դիրքորոշումն ավելի չափավոր է դարձել։ 1942 թվականին նա աջակցել է Մեքսիկայի կողմից առանցքի երկրներին պատերազմ հայտարարելուն։ Վերջին տարիներին հետաքրքրվել է սպիրիտուալիզմով[26]։ Մահվանից մի քանի ամիս առաջ՝ 1945 թվականի հոկտեմբերին, 68 տարեկան հասակում, Կալիեսը հայտարարել է, որ հավատում է բարձրագույն ուժին[27]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Кальес Плутарко Элиас // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ http://eliasofsonora.net/eliaspdf/historicalDataTrans.pdf
  6. ↑ Gonzales, Michael J. The Mexican Revolution, 1910—1940. University of New Mexico Press. Albuquerque, 2002. Page 203
  7. ↑ 7,0 7,1 Stacy, Lee. Mexico and the United States. Marshall Cavendish Corporation. Tarrytown, New York, 2002. Page 124
  8. ↑ Kirkwood, Burton. The history of Mexico. Greenwood Press, Westport, 2000. pages 157—158
  9. ↑ Krauze, Enrique. Mexico: Biography of Power. A History of Modern Mexico, 1810—1996. HarperCollins Publishers Inc. New York, 1997. Pages 417
  10. ↑ Krauze, Enrique, Mexico: biography of power : a history of modern Mexico, 1810—1996, p. 418, Harper Collins 1998
  11. ↑ Richards, Michael D. Revolutions in World History p. 30 (2004 Routledge) ISBN 0-415-22497-7
  12. ↑ Krauze, Enrique. Mexico: Biography of Power. A History of Modern Mexico, 1810—1996. HarperCollins Publishers Inc. New York, 1997. Pages 417—419
  13. ↑ 13,0 13,1 Joes, Anthony James Resisting Rebellion: The History And Politics of Counterinsurgency p. 70, (2006 University Press of Kentucky) ISBN 0-8131-9170-X
  14. ↑ Tuck, Jim THE CRISTERO REBELLION — PART 1 Արխիվացված 2008-12-21 Wayback Machine Mexico Connect 1996
  15. ↑ David A. Shirk Mexico's New Politics. — Lynne Rienner Publishers[en], 2005. — ISBN 1588262707
  16. ↑ Denslow, William R. 10,000 Famous Freemasons(չաշխատող հղում) p. 171 (2004 Kessinger Publishing)ISBN 1-4179-7578-4
  17. ↑ Fox, Vicente and Rob Allyn Revolution of Hope p. 17, Viking, 2007
  18. ↑ Scheina, Robert L. Latin America’s Wars: The Age of the Caudillo, 1791—1899 p. 33 (2003 Brassey’s) ISBN 1-57488-452-2
  19. ↑ Ruiz, Ramón Eduardo Triumphs and Tragedy: A History of the Mexican People p.393 (1993 W. W. Norton & Company) ISBN 0-393-31066-3
  20. ↑ Payne, Stanley (1996). A History of Fascism. Routledge. ISBN 1-85728-595-6 p.342
  21. ↑ Blamires, Cyprian and Paul Jackson, World fascism: a historical encyclopedia, Volume 1, p.148, ABC CLIO 2006
  22. ↑ Calles, Plutarco Elias Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001-05 Արխիվացված 2008-05-16 Wayback Machine
  23. ↑ Meyer, Michael C. and William L. Sherman, The Course of Mexican History (5th E. Oxford Univ. Press 1995)
  24. ↑ Krauze, Enrique. Mexico: Biography of Power. A History of Modern Mexico, 1810—1996. HarperCollins Publishers Inc. New York, 1997. Page 436
  25. ↑ Larralde, Carlos «Roberto Galvan: A Latino Leader of the 1940s». The Journal of San Diego History 52.3/4 (Summer/Fall 2006) p. 160.
  26. ↑ Larralde, Carlos Roberto Galvan: A Latino Leader of the 1940s
  27. ↑ Krauze, Enrique. Mexico: Biography of Power, A History of Modern Mexico, 1810—1996. HarperCollins Publishers Inc. New York, 1997, page 436

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Aguilar Camín, Héctor. "The Relevant Tradition: Sonoran Leaders in the Revolution." in Caudillo and Peasant in the Mexican Revolution. D. A. Brading, ed. Cambridge։ Cambridge University Press 1980.
  • Brown, Lyle C. "The Calles-Cárdenas Connection." in Twentieth-Century Mexico. W. Dirk Raat and William H. Beezley, ed. Lincoln։ University of Nebraska Press 1986, pp. 146–58.
  • Buchenau, Jürgen. Plutarco Elias Calles and the Mexican Revolution (Denver։ Rowman & Littlefield, 2006). 978-0-7425-3749-1
  • Buchenau, Jürgen. Calles y el movimiento liberal en Nicaragua. Boletín 9. Mexico։ Fideicomiso Archivos Plutarco ElíasCalles y Fernando Torreblanca 1992.
  • Castro Martínez, Pedro. De la Buerta y Calles: Los límites políticos de la amistad, Boletín 23. Mexico City: FAPEC 1996.
  • Dulles, John W.F. Yesterday in Mexico։ A Chronicle of the Revolution, 1919-1936. Austin: University of Texas Press 1961.
  • Horn, James. "El embajador Sheffield contra el presidente Calles." Historia Mexicana 20, no. 2 (oct 1970): 265-84.
  • José Valenzuela, Georgette E. La campaña presidencial de 1923-1924 en México, Mexico City: Instituto Nacional de Estudios Históricos de la Revolución Mexicana, 1998.
  • José Valenzuela, Georgette E. El relevo del caudillo։ De cómo y por qué Calles fue candidato presidencial. Mexico City: El Caballito 1982.
  • José Valenzuela, Georgette E. "El viaje de Plutarco Elías Calles como president electo por Europa y Estados Unidos." Revista Mexicana de Sociología 57, no. 3 (1995): 191-210.
  • Krauze, Enrique, Mexico։ Biography of Power. New York: HarperCollins 1997. 0-06-016325-9
  • Krauze, Enrique. Reformar desde el origen։ Plutarco Elias Calles. Mexico City: Fondo de Cultura Económica 1987.
  • Kubli, Luciano. Calles y su gobierno։ Ensayo biográfico. Mexico City 1931.
  • Loyo Camacho, Martha Beatriz. Plutarco Elias Calles desde su exilio. Boletín 45. Mexico City: Archivo Fideicomiso Plutarco Elias Calles y Fernando Torreblanca 2004.
  • Lucas, Jeffrey Kent. The Rightward Drift of Mexico's Former Revolutionaries։ The Case of Antonio Díaz Soto y Gama. Lewiston, New York: Edwin Mellen Press, 2010.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պլուտարկո Կալիես» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պլուտարկո_Կալիես&oldid=9768541» էջից