Նովելլա Մատվեևա
Նովելլա Մատվեևա | |
---|---|
Ծննդյան անուն | ռուս.՝ Новелла Николаевна Матвеева |
Ծնվել է | հոկտեմբերի 7, 1934[1][2][3][…] |
Ծննդավայր | Պուշկին, Leningradsky Prigorodny rayon, Լենինգրադի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ |
Վախճանվել է | սեպտեմբերի 4, 2016[4][5][6][…] (81 տարեկան) |
Վախճանի վայր | Skhodnya, Խիմկի, Մոսկվայի մարզ, Ռուսաստան |
Գերեզման | Տրոեկուրովյան գերեզմանատուն |
Մասնագիտություն | բանաստեղծուհի, երգչուհի, գրող, կոմպոզիտոր, երգերի հեղինակ, գրականության պատմաբան, կիթառահար, հեղինակ-կատարող, դրամատուրգ, գրականագետ, մանկագիր, դրամատուրգ, թարգմանչուհի և գրականագետ |
Լեզու | ռուսերեն |
Քաղաքացիություն | ԽՍՀՄ և Ռուսաստան |
Ժանրեր | պոեզիա |
Պարգևներ | |
Ամուսին | Heino Juhana Simonpoika Kiuru? |
Ազգականներ | Nikolai Matveev-Amursky?, Venedikt Mart? և Ivan Elagin? |
Novella Matveyeva Վիքիպահեստում |
Նովելլա Նիկոլաևնա Մատվեևա (հոկտեմբերի 7, 1934[1][2][3][…], Պուշկին, Leningradsky Prigorodny rayon, Լենինգրադի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - սեպտեմբերի 4, 2016[4][5][6][…], Skhodnya, Խիմկի, Մոսկվայի մարզ, Ռուսաստան[8]), խորհրդային և ռուս բանաստեղծուհի, արձակագիր, թարգմանիչ, բարդ, դրամատուրգ, գրականագետ։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնվել է 1934 թվականի հոկտեմբերի 7-ին (այլ տվյալներով՝ 1930 թվականին[9]) Դետսկոյե Սելոյում։ Հայրը՝ Նիկոլայ Նիկոլաևիչ Մատվեև-Բոդրին, եղել է աշխարհագրագետ, Հեռավոր Արևելքի տեղական պատմաբան, Համամիութենական աշխարհագրական ընկերության լիիրավ անդամ, իր աշխարհայացքով ռոմանտիկ (այստեղից էլ երեխաների անունները՝ Նովելլա և Ռոալդ): Մայրը՝ Նադեժդա Տիմոֆեևնա Մալկովան, եղել է գրականության ուսուցիչ, բանաստեղծուհի, որն իր ստեղծագործությունները հրատարակել է Մատվեևա-Օռլենևա կեղծանունով[10]։ Պապը՝ Նիկոլայ Պետրովիչ Մատվեև-Ամուրսկին, գրող էր և առաջին «Վլադիվոստոկ քաղաքի պատմության» հեղինակը, ծնվել և մահացել է Ճապոնիայում, բայց երկար ժամանակ ապրել է Վլադիվոստոկում։ Հորեղբայրը՝ Վենեդիկտ Մարտը, եղել է ֆուտուրիստ բանաստեղծ, մահապատժի է ենթարկվել Կիևում 1937 թվականին։ Նրա որդին՝ Նովելլայի զարմիկ Իվան Էլագինը, երկրորդ ալիքի Միացյալ Նահանգներ արտագաղթած բանաստեղծ։
1950-1957 թվականներին Նովելլա Մատվեևա աշխատել է Մոսկվայի մարզի Շչելկովսկի շրջանի մանկատանը։ 1962 թվականին հեռակա ավարտել է Ա.Մ.Գորկու անվան գրականության ինստիտուտի գրական բարձրագույն դասընթացները։
Պոեզիա գրել է մանկուց, հրատարակել է 1958 թվականից։ Առաջին ժողովածուն լույս է տեսել 1961 թվականին, միաժամանակ Մատվեևան ընդունվել է ԽՍՀՄ գրողների միություն։
1963 թվականին լույս է տեսել «Նավակ» (ռուս.՝ «Кораблик») բանաստեղծությունների երկրորդ ժողովածուն, որին հաջորդում են «Ծիծեռնակի դպրոցը» (ռուս.՝ «Ласточкина школа»), «Գետը», «Երգերի օրենքը», «Ալեբախության երկիր» (ռուս.՝ «Страна прибоя») և այլն։
Մատվեևան երգեր է հորինել իր իսկ բանաստեղծությունների հիման վրա և կատարել դրանք իր նվագակցությամբ յոթ լարային կիթառի վրա։
Անձնական կյանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նովելլա Մատվեևան ամուսնացած է եղել բանաստեղծ Իվան Կիուրուի (1934-1992) հետ, ում հետ ծանոթացել է Գրականության ինստիտուտում սովորելու տարիներին։
Կյանքի վերջին տարիներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կյանքի վերջին տարիներին ապրել է մերձմոսկովյան տնակում և շփվում էր քիչ մարդկանց հետ։ Մատվեևան թողել է չհրապարակված գործերի զգալի արխիվ։ Դմիտրի Բիկովի խոսքով՝ «Մատվեևան շատ է գրել։ Կան տասնյակ երգեր՝ սևագրերով, սեղանի վրա, էսքիզներով (նա ձայնագրել է մեղեդիները յուրովի. նկարել է կիթառի վիզը և վրան նշաններ դրել), հարյուրավոր բանաստեղծություններ, սոնետներ, էպիգրամներ չեն տպագրվել զգուշության կամ տակտի նկատառումներով. շատ երգեր ընդհանրապես ձայնագրված չեն, և այժմ արխիվագետների հերթն է բացահայտել և հրապարակել այս հին ձայնագրությունները»[11]։
2014 թվականին Նովելլա Մատվեևան հրապարակել է բանաստեղծություն՝ նվիրված Ղրիմի բռնակցմանը[12]։
Նովելլա Մատվեևան մահացել է 2016 թվականի սեպտեմբերի 4-ին Խիմկիի միկրոշրջանի Սխոդնյա քաղաքում գտնվող իր ամառանոցում։ Թաղված է Տրոեկուրովյան գերեզմանատանը (հատված 25)[13]։
Ստեղծագործություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1950-ականների վերջից Նովելլա Մատվեևան սկսել է երգեր գրել իր բանաստեղծությունների հիման վրա և կատարել դրանք իր նվագակցությամբ յոթ լարային կիթառի վրա: 1972 թվականից նա նաև երգեր է հորինել իր ամուսնու՝ բանաստեղծ Իվան Կիուրուի բանաստեղծությունների հիման վրա։
Ինչպես Մոսկվայի և Մերձմոսկովյան շրջանի մի շարք այլ բարդ-կատարողներ (Ադա Յակուշևա և այլք), Մատվեևան ներկա է եղել թոշակառուների և հաշմանդամների համար նախատեսված համերգներին Մոսկվայի սոցիալական ծառայության տարածաշրջանային կենտրոններում, այդ թվում՝ Ֆիլի-Դավիդկովո սոցիալական ծառայությունների կենտրոնում:
1984 թվականին Մոսկվայի Կենտրոնական մանկական թատրոնը բեմադրել է Մատվեևայի «Էգլի կանխատեսումը» (ռուս.՝ «Предсказание Эгля») պիեսը՝ Ալեքսանդր Գրինի ստեղծագործությունների հիման վրա ստեղծված ֆանտազիա, որը պարունակում էր 33 երգ։
1996 թվականին նրա հուշերի գիրքը՝ «Երկնքում թողած գնդակը» («Мяч, оставшийся в небе»), տպագրվել է «Զնամյա» ամսագրում (թիվ 7)։ 1998 թվականին Նովելլա Մատվեևան դարձել է Պուշկինի անվան պոեզիայի, իսկ 2002 թվականին՝ Ռուսաստանի Դաշնության պետական մրցանակի դափնեկիր գրականության և արվեստի բնագավառում։
Վերջին տարիներին նա աշխատել է Շեքսպիրի սոնետների թարգմանությունների վրա։ 2010-ականների առաջին կեսին նա գրել է մի շարք բանաստեղծություններ («Ազատության սիրահարներ», «Ղրիմ [Ինչ-որ մեկի «կարծիքները»]» (ռուս.՝ «Крым [Чьи-то „мнения“]»), «Կոնտրա», «Սանձ» և մի այլն՝ շոշափելով ժամանակակից Ռուսաստանի ակտուալ քաղաքական թեմաները։
2009 թվականին թողարկվել է Նովելլա Մատվեևայի 14 երգերից բաղկացած ալբոմը, որը կատարել է «Сегодня в Мире» խումբը և արժանացել հեղինակի բարձր գնահատականին:
Մատվեևայի՝ մետաֆորների վրա կառուցված տեքստերը բացահայտում են այն, ինչ թաքնված է անսպասելի պատկերների հակադրություններում, հակառակ ուժերի ասոցիատիվ ընկալման, աշխարհի ստատիկ և դինամիկ տեսլականների փոփոխության մեջ։ Պարադոքսալ տեսակետները, փախուստը հումորի և հեգնանքի մեջ, հնչյունների խաղին կապվածությունը, որը հիշեցնում է Մարինա Ցվետաևայի պոեզիան, ընդամենը մի քանիսն են այն բազմազան ուղիներից, որոնք բանաստեղծուհին անցնում է տեսանելիի հետևում էականը տարբերելու համար. «Ես հոգին եմ փնտրում արտաքին տեսքի տակ»[14]։
Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)Построенная на метафорах лирика Матвеевой обнажает то, что скрыто в контрастах неожиданных образов, в ассоциативном восприятии противостоящих друг другу сил, в чередовании статичного и динамичного видения мира. Парадоксальность точек зрения, бегство в юмор и иронию, привязанность к игре звучаний, напоминающая о поэзии Марины Цветаевой, — вот лишь немногие из многообразных путей, которыми идёт поэтесса, чтобы разглядеть за видимым сущее: «Ищу под видимостью — душу».
Մատենագիտություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Лирика: 1-я кн. стихов. — [М.]: Мол. гвардия, 1961. — 64 с.
- Кораблик: Сб. стихов. — М.: Сов. писатель, 1963. — 81 с.
- [Избранная лирика / Сост. Е. Винокуров]. — [М.]: Мол. гвардия, 1964. — 30 с. (Б-чка избр. лирики).
- Душа вещей: Кн. стихов. — М.: Сов. писатель, 1966. — 148 с.
- Солнечный зайчик: Стихи / Рис. Б. Кыштымова. — М.: Дет. лит., 1966. — 61 с.: ил.
- Ласточкина школа: Кн. стихов и поэм. — М.: Сов. писатель, 1973. — 119 с.: ил.
- Река: Стихи. — М.: Сов. писатель, 1978. — 134 с.
- Закон песен: Стихи. — М.: Сов. писатель, 1983. — 127 с.
- Страна прибоя: Кн. стихотворений / [Худ. Ю. Косачевский]. — М.: Мол. гвардия, 1983. — 110 с.: ил.
- Кроличья деревня: Стихи / Рис. Г. Макавеевой. — М.: Дет. лит., 1984. — 103 с.: ил.
- Избранное: Стихотворения, поэмы / [Вступ. ст. С. Чупринина]. — М.: Худ. лит., 1986. — 534, [1] с.: [1] л. портр.
- Хвала работе: Стихотворения / [Худ. Л. Зубарева]. — М.: Мол. гвардия, 1987. — 141 с.: ил.
- Нерасторжимый круг: Кн. стихов / [Худ. Ю. С. Пожарская]. — М.: Сов. Россия, 1991. — 158, [1] с.
- Было тихо…: Стихи / Рис. В. Павловой. — М.: Дет. лит., 1993. — 14, [2] с.: ил.
- Менуэт. — М.: Весть, 1994. — 110, [2] с.
- Сонеты к Дашковой. — М.: РБП, 1994. — 7 с.: ил. (Рекламная б-чка поэзии).
- Кассета снов: Пьесы, повесть, стихи / Илл. А. Митяшевой, Н. и Р. Матвеевой. — М.: Апарт, 1998. — 232 с.: ил.
- Мелодия для гитары: Песни и стихи. — М.: Аргус, 1998. — 399 с.: 8 л. ил., портр, ноты. (В соавт. с И. Киуру).
- Пастушеский дневник / Сост. и подг. текстов А. Петракова; Предисл. А. Городницкого; Худ. А. Подивилов. — М.: Кн. маг. «Москва», 1998. — 272 с. (Б-ка журн. «Вагант-Москва». Вып. 263—271).
- Сонеты / [Худ. Н. С. Эпштейн]. — СПб.: Искусство — СПб, 1998. — 334 с.: ил.
- Караван / Сост. О. Кольцовой. — М.: Гудьял-пресс, 2000. — 512 с.
- Жасмин / Рис. автора. — М.: Кн. маг. «Москва», 2001. — 215 с. (Б-ка журн. «Вагант-Москва». Вып. 532—538).
- Мяч, оставшийся в небе: Автобиогр. проза, стихи. — М.: Мол. гвардия, 2006. — 672 с. (Близкое прошлое. Б-ка мемуаров).
- Мой караван: Избр. стихотворения. — М.: Этерна, 2015. — 176 с.
- Лягушонок Евстигней: Стихи / Илл. Г. Белоголовской. — М.: Machaon, Азбука-Аттикус, 2016. — 72 с.: ил.
Կենսագրական նյութեր
- Русские советские писатели. Поэты: биобиблиографический указатель. — М., 1990. — Т. 13. — С. 527.
- Медынский, Г. Песенная поэзия Новеллы Матвеевой // Юность. — 1966. — № 7.
- Приходько, В. Душа и плоть поэзии // Дружба народов. — 1967. — № 2.
- Рунин, Б. Далёкое и близкое // Новый мир. — 1964. — № 5.
Սավառակագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- «Стихи и песни» (Мелодия, 1966)
- «Песни» (Мелодия, 1967)
- «Дорога — мой дом» (Мелодия, 1982)
- «Музыка света» (в соавторстве с И. Киуру, Мелодия, 1984)
- «Баллады» (в соавторстве с И. Киуру, Мелодия, 1985)
- «Мой воронёнок» (в соавторстве с И. Киуру, Мелодия, 1986)
- «Рыжая девочка» (в соавторстве с И. Киуру, Мелодия, 1986)
- «Какой большой ветер. Поёт песни Ивана Киуру» (ASP, 1997)
- «Девушка из харчевни. Поёт песни Ивана Киуру» (ASP, 1997)
- «Мальчик май. Поёт песни Ивана Киуру» (ASP, 1997)
- «Новелла Матвеева» (Moroz Records, 1999)
- «Лучшие песни» (Московские окна, 2000)
- Собрание сочинений. Т. 1. Отчаянная Мэри (Артель «Восточный ветер», 2001)
- Собрание сочинений. Т. 2. Трактир «Четвереньки» (Артель «Восточный ветер», 2001)
- Собрание сочинений. Т. 3. Предсказание Эгля (Артель «Восточный ветер», 2002)
- Собрание сочинений. Т. 4. Песня засветло (Артель «Восточный ветер», 2002)
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Матвеева Новелла Николаевна // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 2,0 2,1 http://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=19040
- ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Умерла поэтесса Новелла Матвеева (ռուս.)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век (ռուս.) / под ред. О. В. Богданова
- ↑ https://web.archive.org/web/20210831083719/http://www.kremlin.ru/acts/bank/12496
- ↑ «Умерла поэтесса Новелла Матвеева». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-06-30-ին. Վերցված է 2020-04-30-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ {https://rus-lad.ru/news/kto-taynoe-v-yavnom-otkroet-novella-matveeva/}
- ↑ Сальников, Александр. «Новеллa Матвeeвa: «Конь мой дорогу знает…»». Florida Russian Magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-24-ին. Վերցված է 2013-09-30-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Умерла Новелла Матвеева». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-10-09-ին. Վերցված է 2016-10-07-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Крым. (Чьи-то "мнения")». Արխիվացված է օրիգինալից 2023-05-25-ին. Վերցված է 2023-05-25-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Могила Матвеевой». Արխիվացված է օրիգինալից 2017-02-19-ին. Վերցված է 2017-02-19-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917 / В. Казак ; [пер. с нем.]. — М.: РИК «Культура», 1996. — С. 257. — 5000 экз. — ISBN 5-8334-0019-8.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Быков Д. Л. Новелла Матвеева // Портретная галерея // Дилетант. — 2019. — № 2. Архивировано из первоисточника 14 Ապրիլի 2021.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Персональная страничка Н. Матвеевой на Bard.ru — тексты песен, записи (разные исполнители)
- Тексты песен Н. Матвеевой на bards.ru
- Страничка Н. Матвеевой на bards.ru
- Антология одной песни: Green Sleeves или «Девушка из харчевни»
- Песни Новеллы Матвеевой исполняет Елена Камбурова. Журнал «Кругозор» (№ 2, 1965)
- Песня Новеллы Матвеевой «Капитаны без усов»
- Հոկտեմբերի 7 ծնունդներ
- 1934 ծնունդներ
- Սեպտեմբերի 4 մահեր
- 2016 մահեր
- Ռուսաստանում մահացածներ
- Տրոեկուրովյան գերեզմանատանը թաղվածներ
- ՌԴ պետական մրցանակի դափնեկիրներ
- ՌԴ պետական մրցանակի դափնեկիրներ գրականության և արվեստի բնագավառում
- Անձինք այբբենական կարգով
- Գրողներ այբբենական կարգով
- Ռուս բանաստեղծուհիներ
- Ռուս երգչուհիներ
- Խորհրդային բանաստեղծուհիներ
- Ռուս դրամատուրգներ
- Խորհրդային դրամատուրգներ
- Ռուս գրականագետներ