Կենտրոնական Ամերիկայի պատմություն
Կենտրոնական Ամերիկայի պատմություն
Կենտրոնական Ամերիկայի պատմությունն ուսումնասիրելիս պետք է նախ պարզել, թե որն է Կենտրոնական Ամերիկան։ Սովորաբար ընդունված է ներառել Գվատեմալան, Բելիզը, Էլ Սալվադորը, Հոնդուրասը, Նիկարագուան, Կոստա Ռիկան և Պանաման։ Այս բաժանումը համապատասխանում է ժամանակակից քաղաքական սահմաններին։ Այնուամենայնիվ, որոշ իմաստներով Կենտրոնական Ամերիկան սկսվում է Մեքսիկայում՝ Թեհուանպեկի Իստմուսում, իսկ Յուկաթանի նախկին երկիրը Կենտրոնական Ամերիկայի մաս էր կազմում։ Մյուս կողմից՝ 1903 թվականի անկախացումից առաջ Պանաման քաղաքական և մշակութային առումով մաս էր կազմում Կոլումբիայի։ Ժամանակ առ ժամանակ անգլալեզու Բելիզը, բոլորովին այլ պատմություն ունենալով, համարվում էր Կենտրոնական Ամերիկայից զատ։ Աշխարհագրական տեսանկյունից երկար և նեղ Կենտրոնական Ամերիկան չունի ակնհայտ կենտրոն։ Այլ տարածաշրջաններ չեն ցանկացել մաս կազմել Գվատեմալայի՝ մինչ Գվատեմալան պատմական և կրոնական առաջնորդ է եղել։ Պանաման և ավելի քիչ չափով Գվատեմալան և Կոստա Ռիգան երկու ծովափն էլ ունեն զգալի դեր։ Պանաման խիստ ամերիկայնացված է, օգտագործում է ԱՄՆ դոլարը որպես իր արժույթ, ունի մեծ արդյունաբերություն և եկամտի աղբյուր (ջրանցք)։
Եվրոպական շփումից առաջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նախակոլումբիական դարաշրջանում Կենտրոնական Ամերիկայի հյուսիսային շրջանները բնակեցված էին Մեսոամերիայի բնիկ ժողովուրդներով։ Դրանցից առավել ուշագրավ էին Մայա ժողովուրդը, որը կառուցել էր բազմաթիվ քաղաքներ ամբողջ տարածաշրջանում, և ացտեկները, որոնք ստեղծել էին հսկայական կայսրություն:Եվրոպական շփման պահին Չիբանչյան լեզուների խոսնակներն էին Արևելյան Էլ Սալվադորի, արևելյան Հոնդուրասի, Կարիբյան Նիկարագուայի, Կոստա Ռիկայի և Պանամայի մեծամասնությունը։ նախակոլումբիական մշակույթները համարվում են տարբեր և խմբավորված են Իստմո-կոլումբիան տարածաշրջանում։
Իսպանական գաղութային դարաշրջան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կենտրոնական Ամերիկան բաղկացած է յոթ անկախ ազգերից՝ Բելիզ, Կոստա Ռիկա, Էլ Սալվադոր, Գվատեմալա, Հոնդուրաս, Նիկարագուա և Պանամա։ 16-րդ դարում իսպանական նվաճումից հետո Կենտրոնական Ամերիկայի բնակիչների մեծ մասը կիսում էին նմանատիպ պատմություն։ Բացառություն էր կազմում Արևմտյան Կարիբյան գոտին, որն ընդգրկում էր Կարիբյան ծովափը և ընդգրկում էր ինչպես կիսանկախ բնիկների, այնպես էլ փախստական ստրուկների համայնքներ և բնակիչներ, հատկապես բրիտանացի բնակիչներ, որոնք, ի վերջո, ձևավորեցին բրիտանական Հոնդուրասը՝ (Բելիզայի ժամանակակից ժողովուրդը) մի բնակեցված տարածք, որը բրիտանացիներով բնակեցվեց Մադրիդյան պայմանագրով։ Երբ Իսպանիան չկարողացավ վերականգնել վերահսկողությունը բրիտանական Հոնդուրասի վրա, բրիտանացիները շարունակեցին բնակեցնել երկիրը և ի վերջո գաղութացրին այն։ Երբ Գվատեմալան ստացավ իր անկախությունը, նրանք ստանձնեցին Բրիտանիայի Հոնդուրասի ժառանգությունը Իսպանիայից։ Բրիտանական Հոնդուրասը մի քանի տարի եղել է բրիտանական բնակավայր, այլ ոչ թե գաղութ (Իսպանիայի և Միացյալ Թագավորության միջև պայմանագիրը արգելում էր բրիտանական գաղութները տարածքում)։ Երկար տարիների հակասություններից հետո Գվատեմալայի և Միացյալ Թագավորության միջև կնքվեց պայմանագիր, որով ժամանակի Գվատեմալայի Նախագահը ճանաչեց Բելիզայի օրինական տարածքները։ Այս պայմանագրի շրջանակներում նաև պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել Գվատեմալա քաղաքից բրիտանական Հոնդուրասով մինչև Կարիբյան ծով սայլի ճանապարհի կառուցումը։ Քանի որ սայլի ճանապարհը երբեք չկառուցվեց, Գվատեմալան պայմանագիրը անվավեր ճանաչեց։ Բելիզը, ինչպես ասում էին իսպանացիներն ու գվատեմալացիները, 1981 թվականին ձեռք բերեց իր անկախությունը Մեծ Բրիտանիայից և ընդունեց «Բելիզ» անվանումը։ Գվատեմալան դեռ վիճարկում էր Բելիզայի տարածքը։ 16-րդ դարից մինչև 1821 թվականը Կենտրոնական Ամերիկան ձևավորեց Գվատեմալայի իշխանությունը, որը երբեմն հայտնի է նաև «Գվատեմալայի Թագավորություն», կազմված Չիապաս նահանգի մի մասի (ներկայումս՝ Մեքսիկայի մաս), Գվատեմալա, Էլ Սալվադոր, Հոնդուրաս, Նիկարագուա և Կոստա Ռիկա։ Այն կառավարվում էր ոչ թե օգնականի կամ նրա տեղակալի կողմից, այլ ինքնուրույն նշանակված կապիտան կողմից, որը գլխավորում էր նախ Անտիգուա, իսկ ավելի ուշ՝ Գվատեմալա քաղաք։
Անկախություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1811 թվականին Սալվադորում սկսվեցին անկախության շարժումները։ Ընդվզումները հեշտությամբ ճնշվեցին, և քաղաքական անկարգությունները ենթարկվեցին իսպանական աշխարհում ընդունված ընդհանուր քաղաքական գործընթացին, որը հանգեցրեց 1812 թվականի Իսպանիայի Սահմանադրությանը։ 1810-1814 թվականների միջև գեներալ կապիտան ընտրեց յոթ ներկայացուցիչ Քադիզի Կորտեսում[1]։ 1821 թվականին Գվատեմալա քաղաքում Կենտրոնական Ամերիկայի Կրիոլոսի համագումարը կազմեց Կենտրոնական «Ամերիակայի Անկախության ակտը»` այդ տարվա սեպտեմբերի 15-ից ուժի մեջ մտած տարածաշրջանի Իսպանիայից անկախությունը հռչակելու համար[2]։ Կենտրոնական Ամերիկայի շատ ազգերի կողմից այդ ամսաթիվը դեռ նշվում է որպես անկախության օր։ Իսպանացի գեներալ կապիտան Գաբինո Գանցան համակրում էր ապստամբներին և որոշվեց, որ նա պետք է մնա որպես ժամանակավոր առաջնորդ, քանի դեռ չի կարող ստեղծվել նոր կառավարություն։ Անկախությունը կարճատև էր, քանի որ Գվատեմալայի պահպանողական առաջնորդները ողջունեցին մեքսիկական Ագուստան դե Իտուրբիդեի առաջին կայսրության կողմից բռնակցումը 1822 թվականի հունվարի 5-ին։ Կենտրոնական Ամերիկայի լիբերալները դեմ էին դրան, բայց գեներալ Վիսենտե Ֆիլիսոլայի գլխավորությամբ Մեքսիկայից մի բանակ գրավեց Գվատեմալա քաղաքը և դուրս մղեց այլակարծությունը։ Երբ հաջորդ տարի Մեքսիկան դարձավ հանրապետություն, նա ընդունեց Կենտրոնական Ամերիկայի սեփական ճակատագիրը որոշելու իրավունքը։ 1823 թվականի հուլիսի 1-ին Կենտրոնական Ամերիկայի համագումարը բացարձակ անկախություն հայտարարեց Իսպանիայից, Մեքսիկայից և ցանկացած այլ օտար պետություն, ներառյալ Հյուսիսային Ամերիկան և կառավարման հանրապետական համակարգը։
Կենտրոնական Ամերիկայի Դաշնային Հանրապետություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1823 թվականին ձևավորվեց Կենտրոնական Ամերիկայի Դաշնային Հանրապետությունը։ Նախատեսված էր լինել դաշնային հանրապետություն, որը մոդելավորվեց Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներից հետո։ Այն ժամանակավորապես հայտնի էր որպես «Կենտրոնական Ամերիկայի Միացյալ նահանգներ», մինչդեռ 1824 թվականի Սահմանադրության համաձայն վերջնական անունը «Կենտրոնական Ամերիկայի Դաշնային Հանրապետություն» էր։ Այն երբեմն անգլերենով սխալ է անվանվում «Կենտրոնական Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ»։ Կենտրոնական Ամերիկայի ժողովուրդը բաղկացած էր Գվատեմալայի, Էլ Սալվադորի, Հոնդուրասի, Նիկարագուայի և Կոստա Ռիկայի նահանգներից։ 1830-ական թվականներին ավելացավ լրացուցիչ նահանգ՝ Լոս Ալթոսը։ Կենտրոնական Ամերիկայի լիբերալները մեծ հույսեր ունեին դաշնային հանրապետության հետ, որը նրանք կարծում էին, որ կվերածվեն ժամանակակից, ժողովրդավարական ազգի, որը հարստանալու է Ատլանտյան և Խաղաղ օվկիանոսների միջև անցնող առևտրով։ Այս նկրտումները արտացոլված են դաշնային հանրապետության զինանշաններում։ Դրոշը ցույց է տալիս սպիտակ կապանք՝ երկու կապույտ շերտերի միջև, որը ներկայացնում է երկու օվկիանոսների միջև ընկած երկիրը։ Զենքի զինանշանը ցույց է տալիս հինգ լեռ (մեկը՝ յուրաքանչյուր պետության համար) երկու օվկիանոսների միջև, որոնք գերազանցում են «ֆրիջիան գլխարկը»` Ֆրանսիական հեղափոխության խորհրդանիշը։ Միությունը լուծարվեց 1838-1840 թվականների քաղաքացիական պատերազմով։ Դրա կազմաքանդումը սկսվեց այն ժամանակ, երբ Նիկարագուան բաժանվեց ֆեդերացիայից 1838 թվականի նոյեմբերի 5-ին։ Կենտրոնական Ամերիկայի Միացյալ նահանգները (կամ PUCA- Provincias Unidas De Centro-America իսպաներեն) անունն է։ Կենտրոնական Ամերիկայի տարբեր նահանգներ Կենտրոնական Ամերիկայի անկախացումից հետո և նախքան նրանց առանձնահատուկ ազգերը դառնալը (1823-1840 թվականների[3] միջև)։ Դա քաղաքական շարժում էր, որը ձգտում էր միավորել Էլ Սալվադորի, Նիկարագուայի, Կոստա Ռիկայի և Գվատեմալայի շրջանները (այն ժամանակ Պանաման և Բելիզը առանձին տիրապետության տակ էին) լիբերալ դաշնային կառավարության ներքո և հավատում էին, որ միավորվելով նրանք ավելի ուժեղ քաղաքական միավոր կլինեն։ Դժբախտաբար, տարբեր պետությունների ներսում առկա շատ ուժեղ տարաձայնությունների պատճառով, «UPCA»- ն ի վերջո ցրվեց և շրջանները դարձան առանձին պետություններ՝ ավերիչ քաղաքական և տնտեսական քաղաքացիական պատերազմներով, որոնք մինչ այժմ զգացվում են։ Գվատեմալայի թագավորությունը, քանի որ Կենտրոնական Ամերիկայում ավելի շատ հայտնի էր, ինչպես Իսպանիայի և Մեքսիկայի տիրապետության տարիներին, 1822 թվականին բռնակցվեց Մեքսիկային՝ կայսր Ագուստան դե Իտուրբայդի օրոք։ Շատ չանցած՝ Կենտրոնական Ամերիկացիների ընդդիմությունը սկսեց ընդդեմ միապետի, և նրանք մղեցին անկախության պատերազմ Մեքսիկայից։ Կենտրոնական Ամերիկայի անհաջող ղեկավարությունը՝ նրա կուսակցությունը ձախողեց պայքարը դեմ և 1823 թվականի հուլիսի 1-ին Կենտրոնական Ամերիկան ստացավ իր անկախությունը։ Անկախացումից հետո տարբեր մարզերի պաշտոնյաներ հավաքվել էին խունտա՝ որոշելու Էլ Սալվադորի, Նիկարագուայի, Կոստա Ռիկայի, Հոնդուրասի և Գվատեմալայի ապագան։ Նրանք որոշեցին միավորվել հինգ ինքնավար պետությունների ֆեդերացիա՝ այդպիսով ստեղծելով «UPCA», մի տերմին, որը հուշագրում էր բրիգադային գեներալ Վիսենտե Ֆիլիսոլան, որը տեղակայված էր Գվատեմալա քաղաքում։ «UPCA»-ի նպատակն էր լինել լիբերալ կառավարություն՝ քաղաքական սկզբունքներով, որոնք մոդելավորվել են Միացյալ Նահանգներից հետո[4], ինչպես նաև մնալ միասնական։ Նրանք կարծում էին, որ «միայն մարզերը տնտեսապես շատ փոքր և թույլ էին, որպեսզի գոյատևեն որպես ինքնիշխան պետություններ», ուստի նրանք «կանխեցին իսթմուսի մասնատումը»[5] և դրդեցին միավորվել։ Այնուամենայնիվ, «UPCA»-ն շուտով նկատեց, որ տարածաշրջանների և պահպանողական կուսակցությունների միջև առկա են բազմաթիվ քաղաքական իդեալներ, մյուս կողմից` քաղաքական սպեկտրի մյուս ծայրում՝ ակտիվորեն ցուցադրել են իրենց դժգոհությունը նոր լիբերալ ռեժիմի ներքո։ Չնայած դրան, ֆեդերացիայի սկիզբը համեմատաբար սահուն անցավ, և բանակցությունները օգնեցին նրանց բարեփոխել սահմանները, մայրաքաղաքները տեղափոխվեցին՝ քաղաքացիներին տեղավորելու համար, սուրճի տնտեսությունները մեծացան։ Միևնույն ժամանակ, լիբերալների և պահպանողականների միջև լարվածությունն աճում էր։ «UPCA» -ի առավել ուշագրավ առանցքային դեմքերից էր Ֆրանցիսկո Մորազան, լիբերալ փաստաբան, որն ընտրվեց «UPCA»-ի նախագահ։ 1820-ական թվականներին և 1830-ական թվականներին Մորազանը ակտիվ դերակատարություն ունեցավ ամբողջ Կենտրոնական Ամերիկայում, հատկապես ՝ Գվատեմալայում, Նիկարագուայում և Հոնդուրասում, ազատական շարժումներում՝ պահպանողական կուսակցությունների դեմ։ Կուսակցությունների միջև ընթացող այս մարտերը գնալով բաժանում էին ազգին՝ առաջացնելով «թթու» հարաբերություններ և հեռավորություն նրանց միջև։ Ազատ առևտրի ցանկություն ունեցող լիբերալների միջև, որոնք նպաստում էին հանրապետությանը և հակակղերական հայացքներ էին առաջացնում, վիճարկում էին այն պահպանողականներին, ովքեր ցանկանում էին միապետություն, առևտուր սերտ վերահսկողության տակ և իշխանություն ունեին եկեղեցում։ Այս կոնֆլիկտները, խոլերայի բռնկման, արտաքին միջամտության և աղքատության մեջ գտնվողների շրջանում աղետալի պատճառ դառնալուց հետո, առաջացրեցին բազմաթիվ ապստամբություններ, որոնք հանգեցրեցին տարբեր քաղաքացիական պատերազմների՝ ամբողջ Կենտրոնական Ամերիկայում։ Մորազանը Կոստա Ռիկայում բռնվվեց պահպանողական կուսակցության կողմից, և սպանվեց 1842 թվականի սեպտեմբերի 15-ին[6], որը նշանավորեց ՊՊԾ պաշտոնական ավարտը։ Նրա մահվան մասին ծանուցելուց հետո ավելի մեծացան իրարանցումներն և հակառակորդի լիբերալ և պահպանողական կուսակցությունների միջև կռիվներն ավելացան։ Ասում են, որ պահպանողական-ազատական պայքարը, որը նախաձեռնել էր Մորազանը, մինչ այժմ գործում է[7]։ Բացի այդ, կենտրոնական իշխանություն չունենալը ապացուցեց, որ անարդյունավետ է և ավելի մեծ վեճեր և անվստահություն է առաջացրել տարբեր ազգերի մեջ։ Օտարերկրացիներին, որոնք ցանկանում էին տնտեսական և քաղաքական բանակցություններ վարել, ասվում էր, որ նրանք պետք է գնան յուրաքանչյուր առանձին տարածաշրջան խորհրդատվությունների[5]։ Իշխանության ցանկությունը, միմյանց միջև վատ հարաբերությունները հաղթահարելու նրանց անկարողությունը՝ հանգեցրեցին «UPCA»-ի անկմանը։ 1838 թվականին միությունից հեռացան Նիկարագուան, Հոնդուրասը և Կոստա Ռիկան։ 1839 թվականին Գվատեմալան հեռացավ, իսկ 1840 թվականին նույնը արեց նաև Սալվադորը։ Քիչ ուշ մարզերը դարձան առանձին հանրապետական ազգեր, որոնցից մենք այսօր ավելի շատ ծանոթ ենք, և ի վերջո Պանաման և Բելիզը ներկայացվեցին որպես այն, ինչն այսօր մենք գիտենք որպես «Կենտրոնական Ամերիկա»։ Տարբեր ազգերի միջև լարվածությունը, այնուամենայնիվ, շարունակում էր ավելի ագրեսիվանալ 19-րդ դարի մնացած ժամանակահատվածում։ Չնայած գիտեին, որ միավորումը ընդհանուր առմամբ ավելի լավ կաշխատի Կենտրոնական Ամերիկայի համար, նրանք մնացին առանձին։ Թեև տարիներ շարունակ արվել են բազմաթիվ փորձեր ազգերին վերամիավորելու , սակայն դրանցից ոչ մեկը չի հաջողվել։ Քաղաքացիական պատերազմները շարունակեցին մաս կազմել Կենտրոնական Ամերիկայի 20-րդ դարից մինչև 21-րդ դարը։
Կենտրոնական Ամերիկայի Մեծ Հանրապետություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
19-րդ դարում Կենտրոնական Ամերիկան վերամիավորելու տարաբնույթ փորձեր արվեցին, բայց դրանցից որևէ մեկը չհաջողվեց։ Առաջին փորձը կատարվել է 1842 թվականին նախկին նախագահ Ֆրանցիսկո Մորազանի կողմից, ով արագ գերվեց և մահապատժի ենթարկվեց:Ձախողած փորձը առաջարկում էր վերականգնել միությունը որպես Կենտրոնական Ամերիկայի Համադաշնություն և նախատեսում էր ներառել Սալվադորը, Գվատեմալան, Հոնդուրասը և Նիկարագուան։ Այս առաջին փորձը տևեց մինչև 1844 թվականը։ Կատարվեց երկրորդ փորձը, որը տևեց 1852 թվականի հոկտեմբերից նոյեմբեր, երբ Սալվադորը, Հոնդուրասը և Նիկարագուան ստեղծեցին Կենտրոնական Ամերիկայի Դաշնություն (Federacion de Centro America): Գվատեմալայի նախագահ Ջուստո Ռուֆինո Բարիոսը 1880-ականներին զենքի ուժով փորձեց վերամիավորել ազգը և այդ ընթացքում սպանվեց, ինչպես իր 1842 թվականի նախորդը։ Հոնդուրասի, Նիկարագուայի և Սալվադորի երրորդ միությունը որպես Կենտրոնական Ամերիկայի Մեծ Հանրապետություն կամ «Republica Mayor de Centroamerica» տևեց 1896-1898 թվականներին։ Վերջին փորձը տեղի ունեցավ 1921 թվականի հունիսից մինչև 1922 թվականի հունվար, երբ Սալվադորը, Գվատեմալան, Հոնդուրասը և Կոստան Ռիկան ստեղծեց Կենտրոնական Ամերիկայի (երկրորդ) Դաշնություն։ Այս ֆեդերացիայի ստեղծման մասին պայմանագիրը ստորագրվեց Սանտ Խոսեում, Կոստա Ռիկա 1921 թվականի հունվարի 19-ին։ Այս երկրորդ Ֆեդերացիան սկզբից գրեթե ծանր էր, ուներ միայն ժամանակավոր Դաշնային խորհուրդ, որը կազմված էր յուրաքանչյուր նահանգի պատվիրակներից։ Չնայած տևական քաղաքական միության ձախողմանը, Կենտրոնական Ամերիկայի վերամիավորման գաղափարը ժամանակ առ ժամանակ ծագում էր, չնայած որ առանձին երկրների ղեկավարների կողմից խանդավառություն չուներ։ 1856–1857 թվականներին տարածաշրջանը հաջողությամբ ստեղծեց ռազմական կոալիցիա՝ ամերիկացի արկածախնդիր Ուիլյամ Ուոքերի արշավանքը հետ մղելու համար։ Այսօր բոլոր հինգ ազգերն էլ դրոշներ են վարում, որոնք պահպանում են ներքին սպիտակ շերտագիծը կապող երկու արտաքին կապույտ ժապավենների հին դաշնային նմուշը։ Կոստա Ռիկան, որը ավանդաբար հինգ մասնակիցն էր տարածաշրջանային ինտեգրմանը, 1848 թվականին զգալիորեն փոփոխեց իր դրոշը՝ մուգացնելով կապույտը և ավելացնելով կրկնակի լայն ներքին կարմիր նվագախումբ՝ ի պատիվ ֆրանսիական եռագույնի։
Ազատական բարեփոխումների շրջանը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չնայած այս շրջանի ամսաթվերը երկրից երկիր են փոխվում, դրանք մոտավորապես համապատասխանում են 1870-1930 թվականներին։ Այս ընթացքում Կենտրոնական Ամերիկայի հինգ երկրների քաղաքական էլիտաները բարեփոխումներ են իրականացրել գյուղատնտեսության, առևտրի ոլորտում և վերասահմանել հարաբերությունները պետության միջև, հասարակությունը և տնտեսությունը։ Այս ժամանակահատվածում առավել կարևոր քաղաքական գործիչներ էին Գվատեմալայի նախագահներ՝ Ջուստո Ռուֆինո Բարրիոսը, Սալվադորում՝ Ռաֆայել Զալդիվարը, Կոստա Ռիկայի Բրաուլիո Կարիլո Կոլինան և Թոմաս Գվարդիան, Հոնդուրասում՝ Մարկո Աուրելիո Սոտոն և Նիկարագուայի Խոսե Սանտոս Զելայան։ Կենտրոնական Ամերիկայի բոլոր երկրներում այս ժամանակահատվածի առանցքային արդյունքը հողամասի կոմունալից մասնավոր սեփականության անցումն էր։ Այն աստիճանը, որով լիբերալները մասնավորեցման համար նպատակաուղղված էին ընդհանուր հողերը։ Նմանապես կար կարևոր տարբերություններ առևտրային հողօգտագործվող գույքի չափի մեջ։ Ազատական կառավարությունների կողմից խրախուսվող քաղաքականությունների մեկ այլ տարբերակ էր հարկադրանքի և անվտանգության կազմակերպությունների օգտագործումը հողերի սեփականության քաղաքականության բարեփոխումներ իրականացնելու համար[8]
20 րդ դար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1907 թվականին ստեղծվեց Կենտրոնական Ամերիկայի արդարադատության դատարան։ 1960 թվականի դեկտեմբերի 13-ին Գվատեմալան, Էլ Սալվադորը, Հոնդուրասը և Նիկարագուան ստեղծեցին Կենտրոնական Ամերիկայի ընդհանուր շուկան (CACM): Կոստա Ռիկան ընտրեց չմասնակցել «CACM» -ին։ «CACM»-ի նպատակներն էին` ստեղծել ավելի մեծ քաղաքական միավորումներ և ներմուծման փոխարինման արդյունաբերականացման քաղաքականության հաջողություն։ Ծրագիրն անհապաղ տնտեսական հաջողություն էր, բայց դուրս եկավ 1969 թվականին Էլ Սալվադորի և Հոնդուրասի միջև կայացած «Ֆուտբոլային պատերազմից» հետո։
1930-ական թվականներին «Միացյալ Մրգերի Ընկերությունը» ուներ 3,5 միլիոն ակր տարածք Կենտրոնական Ամերիկայում և Կարիբյան ավազանում, հանդիսանում էր Գվատեմալայի միակ խոշոր սեփականատերը։ Նման հոլդինգները մեծ իշխանություն տվեցին փոքր երկրների կառավարություններին ։ Դա մեկն էր այն գործոններից, որը հանգեցրեց «Բանան հանրապետության» արտահայտության համադրմանը[9] :
Կենտրոնական Ամերիկայի խորհրդարանը գործում է որպես զուտ խորհրդատվական մարմին՝ 1991 թվականից ի վեր։ Միության չորս նախկին անդամների (Նիկարագուա, Գվատեմալա, Էլ Սալվադոր և Հոնդուրաս), ինչպես նաև Պանամա և Դոմինիկյան հանրապետություն։
Մեկ այլ նախաձեռնություն հայտնի է որպես Անկախ ազատ տեղաշարժեր, որը բացել է Նիկարագուայի և Գվատեմալայի միջև եղած սահմանները` հեռացնելով սահմանները հատելու համար անձնագիր կրելու անհրաժեշտությունը, պարզապես ազգային ID -ն (cédula de identidad) բավարար է սահմանները հատելու համար։ Այս նախաձեռնությունը Միգրանտների միջազգային կենտրոնական հանձնաժողովի (OCAM) բանակցությունների արդյունքն է՝ Միգրացիայի միջազգային կազմակերպության (IOM) աջակցությամբ։ Այս նախաձեռնությունն ուժի մեջ է 2007 թվականից։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Marie Laure Rieu-Millan. Los diputados americanos en las Cortes de Cádiz: Igualdad o independencia. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 1990, 43. 978-84-00-07091-5
- ↑ «Documentos de la Union Centroamericana» (PDF). Organization of American States - Foreign Trade Information System. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
- ↑ Editors of Encyclopedia, Britannica. «United Provinces of Central America». Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 15-ին.
{{cite web}}:|last1=has generic name (օգնություն) - ↑ Foster, Lyn (2016 թ․ ապրիլի 15). A Brief History of Central America (2nd ed.). New York: Facts on File. էջեր 135–160. ISBN 9780816066711.
- ↑ 5,0 5,1 Foster, Lyn (2016 թ․ ապրիլի 15). A Brief History of Central America (2nd ed.). New York: Facts on File. էջեր 136. ISBN 9780816066711.
- ↑ Pearcy, Thomas (2016 թ․ ապրիլի 15). The History of Central America. Westport, CT: Greenwood Press. էջեր 40–60. ISBN 978-0313322938.
- ↑ Pearcy, Thomas (2016 թ․ ապրիլի 15). The History of Central America. Westport, CT: Greenwood Press. էջ 54. ISBN 978-0313322938.
- ↑ Mahoney, James (2001 թ․ մարտի 1). «Path-Dependent Explanations of Regime Change: Central America in Comparative Perspective». Studies in Comparative International Development (անգլերեն). 36 (1): 111–141. doi:10.1007/BF02687587. ISSN 0039-3606.
- ↑ Livingstone, Grace (2013 թ․ ապրիլի 4). America's Backyard: The United States and Latin America from the Monroe Doctrine to the War on Terror. ISBN 9781848136113.