Գյոռլից
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Գյոռլից | |||||
| գերմ.՝ Görlitz | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Գերմանիա | ||||
| Մակերես | 67,52 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 201±1 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▲56 574 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2022)[1] | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 03581 | ||||
| Փոստային դասիչ | 02826 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | GR | ||||
| Պաշտոնական կայք | goerlitz.de(գերմ.) | ||||
| |||||
Գյոռլից կամ Զհոռլեց (գերմ.՝ Görlitz , Upper Sorbian: Zhorjelc, ստորին սորբերեն Zgórjelc Aussprache , Կաղապար:Oberlausitzisch, (Լեհերեն)[2], Zhorjelc ), քաղաք Գերմանիայի ծայր արևելքում՝ Սաքսոնիա երկրամասում, որի շրջաններից մեկի վարչական կենտրոնն է։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո քաղաքի արևելան հատվածը անջատվել է և հանձնվել Լեհաստանին, որտեղ այն կրում է Զգոժելեց անվանումը։ Սահմանը կազմավորվել է Լուժիկյան Նիսա գետով։ Պատերազմի ժամանակ քաղաքը չի ավերվել։ Այնտեղ լավ պահպանված ու վերականգնված չորս հազարից ավելի ճարտարապետական հուշարձան կա[3], որոնցում արտացոլված են Կենտրոնական Եվրոպայի ճարտարապետության բոլոր հիմնական ոճական փուլերը (ուշ շրջանի գոթիկա, Վերածնունդ, բարոկկո)[4]։ Գյոռլիցը ամենաշատ հուշարձաններ ունեցող բնակավայրի համարում ունի Գերմանիայում[5]։ Հուշարձանների բազմազանությունն ու առատությունը մեծապես նպաստում են, որ քաղաքը հաճախակի դառնա կինո-վիդեո-հեռուստատեսային նկարահանումների վայր[6]։ 1998 թվականին Գյոռլիցը Զգոժելեցի հետ միասին ստացել է «եվրոպական քաղաքի» կարգավիճակ[7]։
Այս քաղաքով է անցնում 15-րդ միջօրեականը, որով սահմանվում է կենտրոնա-եվրոպական ժամանակը։
Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյոռլիցի քույր քաղաքներն են[8]՝
Լինելով Գերմանիայի ծայրարևելյան քաղաքը՝ Գյոռլիցը այսպես կոչված՝ կողմնացուցային դաշինք (Zipfelbund) է կազմել երկրի ծայրհյուսիսային, ծայրարևմտյան և ծայրհարավային քաղաքների՝ Լիստի (List, Schleswig-Holstein), Զելֆկանտի (Selfkant), Օբերստդորֆի (Oberstdorf) հետ, և ամեն տարի միասին նշում են Գերմանիայի միավորման օրը[9]։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյոռլիցին բնորոշ է օվկիանոսային (Köppen։ Cfb) կամ մայրցամաքային խոնավ կլիման (Dfb)։ Քամիների ազդեցությունը զգալի չէ։ Ամառները տաք են (թեև ոչ այնքան, որքան Հարավային Եվրոպայում), ձմեռները՝ սառնաշունչ. ձյուն տեղում է, սակայն ոչ այնքան առատ[10]։
| Գյոռլից, 1981–2010 normalsի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Միջին բարձր °C (°F) | 1.8 (35.2) |
3.1 (37.6) |
7.6 (45.7) |
13.5 (56.3) |
18.7 (65.7) |
21.2 (70.2) |
23.7 (74.7) |
23.4 (74.1) |
18.4 (65.1) |
13.1 (55.6) |
6.5 (43.7) |
2.6 (36.7) |
12.8 (55.05) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −3.2 (26.2) |
−2.6 (27.3) |
0.5 (32.9) |
3.7 (38.7) |
8.1 (46.6) |
11.1 (52) |
13.1 (55.6) |
12.8 (55) |
9.6 (49.3) |
5.7 (42.3) |
1.5 (34.7) |
−1.9 (28.6) |
4.87 (40.77) |
| Անձրևի տեղումներ մմ (դյույմ) | 45.7 (1.799) |
37.3 (1.469) |
49.2 (1.937) |
40.0 (1.575) |
57.6 (2.268) |
65.8 (2.591) |
86.6 (3.409) |
80.0 (3.15) |
53.4 (2.102) |
40.3 (1.587) |
49.2 (1.937) |
50.7 (1.996) |
655.8 (25.82) |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 62.8 | 78.8 | 120.9 | 179.2 | 223.6 | 210.5 | 228.2 | 220.3 | 152.7 | 124.9 | 62.9 | 50.1 | 1714,9 |
| աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}} | |||||||||||||
| Գյոռլից (near the Goerlitz Airstrip), elevation: 238 m, 1961-1990 normals and extremesի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 14.3 (57.7) |
15.9 (60.6) |
22.5 (72.5) |
30.2 (86.4) |
30.0 (86) |
32.7 (90.9) |
35.7 (96.3) |
34.0 (93.2) |
32.1 (89.8) |
26.0 (78.8) |
18.4 (65.1) |
15.3 (59.5) |
35.7 (96.3) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 0.9 (33.6) |
2.7 (36.9) |
7.1 (44.8) |
12.6 (54.7) |
18.0 (64.4) |
21.2 (70.2) |
22.8 (73) |
22.6 (72.7) |
18.6 (65.5) |
13.3 (55.9) |
6.5 (43.7) |
2.5 (36.5) |
12.4 (54.33) |
| Միջին օրական °C (°F) | −1.5 (29.3) |
−0.4 (31.3) |
3.2 (37.8) |
7.6 (45.7) |
12.6 (54.7) |
15.8 (60.4) |
17.3 (63.1) |
16.9 (62.4) |
13.6 (56.5) |
9.2 (48.6) |
3.9 (39) |
0.2 (32.4) |
8.2 (46.77) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −4.0 (24.8) |
−3.1 (26.4) |
−0.1 (31.8) |
3.3 (37.9) |
7.6 (45.7) |
10.9 (51.6) |
12.4 (54.3) |
12.0 (53.6) |
9.5 (49.1) |
5.8 (42.4) |
1.5 (34.7) |
−2.1 (28.2) |
4.47 (40.04) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −27.5 (−17.5) |
−23.7 (−10.7) |
−18.2 (−0.8) |
−5.6 (21.9) |
−2.6 (27.3) |
0.2 (32.4) |
4.8 (40.6) |
4.1 (39.4) |
−0.4 (31.3) |
−5.0 (23) |
−14.7 (5.5) |
−21.0 (−5.8) |
−27.5 (−17.5) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 47.0 (1.85) |
37.0 (1.457) |
38.0 (1.496) |
50.0 (1.969) |
66.0 (2.598) |
70.0 (2.756) |
70.0 (2.756) |
74.0 (2.913) |
52.0 (2.047) |
45.0 (1.772) |
51.0 (2.008) |
57.0 (2.244) |
657 (25.866) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) | 10.0 | 9.0 | 9.0 | 10.0 | 10.0 | 10.0 | 10.0 | 10.0 | 9.0 | 7.0 | 10.0 | 12.0 | 116 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 55.8 | 76.0 | 120.8 | 157.5 | 213.8 | 210.5 | 221.7 | 209.7 | 153.6 | 126.8 | 57.9 | 45.1 | 1649,2 |
| աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}} | |||||||||||||
Անվանի անձինք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Միխայել Բալակ (born 1976), ֆուտբոլիստ
- Յակոբ Բյոմե (1575–1624), աստվածաբան
- Յոհան Քրիստոֆ Բրոտցե (1742–1823), մանկավարժ
- Հանս Գեորգ Դեմելտ (1922–2017), ֆիզիկոս, 1989 թ. Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր
- Հանս-Յուրգեն Դյոռներ (ծնվ. 1951), ֆուտբոլիստ, մարզիչ
- Վեռներ Ֆինկ (1902–1978), կատակերգու, դերասան, գրող
- Էմիլ Յանինգս (1884–1950), դերասան, Ամերիկյան կինոակադեմիայի մրցանակի առաջին դափնեկիրը «Լավագույն դերասան» անվանակարգում
- Ենս Երեմիս (ծնվ. 1974), ֆուտբոլիստ
- Ռայնհարտ Կոզելեկ (1923–2006), պատմաբան
- Միխաել Կրեչմեր (ծնվ. 1975), քաղաքական գործիչ (CDU)
- Օսկար Մորգենշտեռն (1902–1977), տնտեսագետ գիտնական
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (գերմ.) — DESTATIS, 2023.
- ↑ Zgorzelec ist die historische polnische Bezeichnung für die (gesamte) Stadt Görlitz. Zur Unterscheidung von der polnischen Stadt gleichen Namens wird für den deutschen Teil heute auch im Polnischen der deutsche Ortsname verwendet.
- ↑ «Офіційна сторінка міста». Արխիվացված է օրիգինալից 7 жовтня 2011-ին. Վերցված է 5 жовтня 2011-ին.
- ↑ Stadt Görlitz (Hrsg.): Große Kreisstadt Görlitz Integriertes Stadtentwicklungskonzept INSEK. Dez. 2009, S. 12ff
- ↑ Literatur |Hrsg=Stadt Görlitz, Stadtplanungs- und Bauordnungsamt |Titel=Große Kreisstadt Görlitz. Integriertes Stadtentwicklungskonzept INSEK |TitelErg=Demographie, Fachkonzepte Städtebau und Denkmalschutz, Wohnen Fortschreibung 2009/2010 |Ort=Görlitz |Datum=2009 |Online=goerlitz-miasto.pl |Format=PDF |KBytes=1700 |Abruf=2017-06-03
- ↑ Heinz, Marlis (2015 թ․ նոյեմբերի 30). «Hier dreht sich alles um das Drehen». morgenpost.de. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 7-ին.
- ↑ «Europastadt Görlitz/Zgorzelec». goerlitz.de. Վերցված է 2018-05-07-ին.
- ↑ «Städtepartnerschaften». goerlitz.de (գերմաներեն). Görlitz. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 3-ին.
- ↑ «Tag der Deutschen Einheit». zipfelbund.de (գերմաներեն). Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 30-ին.
- ↑ «Gorlitz, Germany Köppen Climate Classification (Weatherbase)». Weatherbase. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 1-ին.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Thomas Müller։ Stadtgestalt(ung) unter Schrumpfungsbedingungen – auf der Suche nach der Gestalt der Europäischen Stadt, neuen Stadtbildern und begrifflicher Einordnung. Dissertation der Technischen Universität Kaiserslautern 2014, online-Datei.
- Gunter Oettel։ Görlitz, alte neue Stadt an der Neiße. Verlag der Graphischen Werkstätten, Zittau 2016, ISBN 978-3-946165-06-4.
- Kerstin und André Micklitza։ Görlitz. Sehenswürdigkeiten, Kultur, Szene, Umland, Reiseinfos. Trescher, Berlin 2016, ISBN 978-3-89794-353-7.
- Görlitz – Auferstehung eines Denkmals. Fotografien von Jörg Schöner. Vorworte von Wolfgang Illert, Siegfried Deinege, Stanislaw Tillich. Deutsche Stiftung Denkmalschutz, Monumente Publikationen, Bonn 2017, ISBN 978-3-86795-097-8.
- Görlitzer Sammlungen für Geschichte und Kultur, Kulturhistorisches Museum Görlitz (Hrsg.)։ Das Wunder der Görlitzer Altstadtmillion. Fotos von Markus Hilbich u. a.; Deutsche Stiftung Denkmalschutz, Bonn 2017, ISBN 978-3-86795-129-6, Inhaltsverzeichnis.
- Andreas Bednarek, Robert B. Heimann։ Görlitz as she has been. Old photographs to remember her by. Via Regia Verlag, Königsbrück 2017, ISBN 978-3-944104-20-1, (englisch).
- Jenny Thümmler։ Görlitz für Liebhaber. 44 Orte • überraschend. anders. DDV Edition, Dresden 2018, ISBN 978-3-943444-72-8.
- Robert Lorenz - Schlesische Metamorphosen. Ethnografie Görlitzer Identitätserzählungen nach 1990, Domowina-Verlag, Bautzen, 2018, ISBN=978-3-7420-2516-6
- Constanze Herrmann։ Görlitz – Eine der schönsten Städte Deutschlands. Klotz, Neuhaus 2021, ISBN 978-3-948968-79-3; Besprechung։ [1].
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Քաղաքի պաշտոնական կայքէջը (անգլերեն)
- Պաշտոնական կայք
(Գերմաներեն) - DW-World 'trial living' report.
- "Görlitz/Zgorzelec – Urban development from 12th to 21st century" on YouTube
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գյոռլից» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||
- ↑ Neuerscheinung zum Jubiläumsjahr „950 Jahre Görlitz“. In: Schlesien heute, 27. Oktober 2021.