Օբուդա (կղզի)

Օբուդա;
Տեսակ	գետի կղզի
Երկիր	Հունգարիա
Վարչատարածքային միավոր	Բուդապեշտի III շրջան
Մակերես	1,08 կմ²

Օբուդա (հունգ.՝ Óbudai), Դանուբի ջրատարածության ամենամեծ կղզին։ Գտնվում է Բուդապեշտի տարածքում` Օբուդա շրջանում։ Հայտնի է որպես հանգստի գոտի։ 1993 թվականից կղզում անցկացվում է երաժշտական ամենամյա Սիգետ փառատոնը։

Աշխարհագրական դիրք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կղզին առաջացել է Դանուբի ջրերի բերած ապարներից։ Սկզբնականում այն եղել է խութ` կազմված հողի իրար միացված երկու շերտերից։ Կղզին գտնվում է Դանուբի 1651-1654 մ տարածքում։ Մակերեսը 108 հա է, երկարությունը` 2750 մ, լայնությունը` ոչ ավելի քան 500 մ։ Կղզին գտնվում է Դանուբի ափից 70-80 մ հեռավորության վրա։ Այնտեղ կարելի է հասնել կղզու արևմտյան մասում գտնվող կամրջով։ Օբուդայի հյուսիսային մասով անցնում է Ույպեշտսկի երկաթուղային կամուրջը, հարավային մասով` Արպադա կամուրջը, որ միացնում է Բուդան ու Պեշտը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչև 19-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օբուդա կղզին վաղ շրջանում մտել է հին հռոմեական Աքվինկում քաղաքի կազմում, որտեղ 89 թվականին տեղակայվել էին հռոմեական լեգեոնները։ 106 թվականին Աքվինկումը հռչակվել է պատմական Պանոնիայի մայրաքաղաք։ 2-րդ դարի վերջին քաղաքի բնակչությունը կազմել է 40.000 մարդ։ Հռոմեացիները լքել են քաղաքը 409 թվականին, իսկ կղզում Մատյաշ Հունյադիի օրոք հիմնվել է որսորդական տուն։ 17-րդ դարից կղզին, ինչպես և Օբուդա քաղաքը պատկանել են Զիչի ազնվականական տոհմին։

19-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

19-րդ դարում իշխան Իշտվան Սեչենյին կղզում հիմնել է նավաշինական գործարան, որտեղ առաջին նավը կառուցվել է 1836 թվականին։ Դա «Արպադ» շոգենավն էր։ Նույն թվականին կղզում հայտնաբերվել են հին հռոմեական ամրություններ։ Կղզու 28 հա տարածքը հատկացվում է նավաշինական գործարանին, իսկ մնացած հողատարածքն օգտագործվում է գյուղատնտեսական նպատակով։ Մինչև 1858 թվականը կղզի կարելի էր հասնել միայն շոգենավով, քանի դեռ չէր կառուցվել առաջին կամուրջը։

20-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1900-ական թվականներին Օբուդան սկսեցին անվանել Մեծ կղզի, ապա Նավաշինարան-կղզի։ Շուտով նավարդյունաբերությունը կղզում դադարեցվում է. նավահանգիստն անցնում է հունգարական զբոսանավային ակումբին։ Գործարանի տեղում պեղումների արդյունքում հայտնաբերվում են Հադրիանոսի պալատի ավերակները։ 1960-ական թվականներին կղզում սկսում են գազար աճեցնել, իսկ 1967 թվականին կառուցվում է բետոնե կամուրջ։ 1973 թվականին Օբուդա - Բուդա - Պեշտ համագործակցության 100-ամյակի շրջանակներում բացվում է Մայիսի 9-ի այգին, որ զբաղեցնում է 18.000 մ² մակերես։ Այգու տարածքում կային բազմաթիվ խաղահրապարակներ, որոնք 1999 թվականին գրեթե ամբողջությոամբ այրվեցին, իսկ 2004 թվականին ընդհանրապես հանվեցին։ Դեռևս չեն վերականգնվել թենիսի վեց դաշտերը։

Մեր օրերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1993 թվականից կղզում կազմակերպվում է երաժշտական ամենամյա Սիգետ փառատոնը (հունգ.՝ Sziget, բառացի` կղզի), որ խոշորագույններից մեկն է Եվրոպայում։ Սկզբնապես փառատոնը կոչվում էր Diáksziget (հունգ.՝ ` Ուսանողական կղզի)։ Այն սկզբնավորել են Կարոլ Գերենդայը և Պետեր Մյուլլեր Սյամին։ Մինչև 1997 թվականը փառատոնի ֆինանսական ծախսերը հոգում էին կազմակերպիչ էնտուզիաստները։ 1996-2001 թվականների փառատոնի կազմակերպվում էր Պեպսի ընկերության հովանավորությամբ, ինչի համար էլ սկսեց կոչվել Pepsi Sziget: 2002 թվականից այն հայտնի է Սիգետ փառատոն անունով։

Կենդանական և բուսական աշխարհ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կղզու զգալի մասը ներկայումս էլ զբաղեցնում է այգին` արհեստական թփերով ու ծաղիկներով։ Կղզու հյուսիսային մասում հանդիպում են մեծ թվով ջրային թռչուններ։ Արևմտյան մասում իր նախնական տեսքով պահպանվել է անտառը, որ ձգվում է մոտ 1.5 կմ։ Անտառը հայտնի է իր սպիտակ բարդիներով։ 1994 թվականին անտառին պարկի կարգավիճակ է շնորհվել։ Այստեղ աճում են նաև սև բարդի, մեծ և փոքր թեղիներ, ինչպես նաև «Մաֆուսաիլ» անունով սպիտակ ուռենին, որ 200 տարեկան է։

Թռչուններից հանդիպում են մանրաբազե, կանաչ փայտփոր, շամփրուկներ, գորշ ագռավ, կռնչան բադ, անտառային աղավնի։ Միջատներից հանդիպում են բզեզներ։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Mesél Óbuda földje (Guckler Károly Természetvédelmi Alapítvány (Budapest, 1998)
Kaiser Anna – Varró József: Volt egyszer egy hajógyár (Budapest, Óbuda - Helytörténeti füzetek, 1999)
H. Kérdő Katalin, Schweitzer Ferenc: Aquincum. Ókori táj - ókori város (MTA Földrajztudományi Kutatóintézet, 2010)
Salamon Ferenc: Budapest története. I. köt. Budapest az ókorban (1878)
Szendy Károly (szerk.): Budapest az ókorban. (1942) I-II. kötet
Bél Mátyás: Buda város leírása a kezdetektől Mohácsig. Fejezetek Budapest múltjából I. (1987)
Zsidi Paula: A Duna szerepe Aquincum topográfiájában. In: Budapest régiségei, XLI. 2007.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օբուդա (կղզի)» հոդվածին։