Քրիստոֆի Չերքեզ
| Քրիստոֆի Չերքեզ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հուլիսի 5, 1872[1] |
| Ծննդավայր | Բենեասա, Բուխարեստ, Ռումինիա |
| Մահացել է | 1955[2] |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ռումինիա |
| Կրթություն | Միլանի պոլիտեխնիկական համալսարան, Բուխարեստի պոլիտեխնիկական համալսարան և Mihai Viteazul National College? |
| Մասնագիտություն | ճարտարապետ և ճարտարագետ |
Քրիստոֆի Չերքեզ (ռումիներեն՝ Cristofi Cerchez, հուլիսի 5, 1872[1], Բենեասա, Բուխարեստ, Ռումինիա - 1955[2]), ռումինահայ ճարտարագետ և ճարտարապետ։ Շուրջ 50 տարվա գործունեության ընթացքում նա մոտ 50 շենք է կառուցել Ռումինիայի տարբեր քաղաքներում։ Նրա ճարտարապետությունն ընդգրկում է ոճերի լայն շրջանակ՝ ավանդականից մինչև էկլեկտիկ և մոդեռնիստական, ինչպես նաև մասնավոր, քաղաքացիական և կրոնական շենքեր։ Նրա հեղինակած շինություններից են Բուխարեստի արդարադատության պալատը, Միհայ Վոդե վանքի պետական արխիվային թևը, Վելենի դե Մունտե վանքը և Նիկոլաե Մինովիչիի ժողովրդական արվեստի թանգարանը։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քրիստոֆի Չերքեզը ծնվել է 1872 թվականի հուլիսի 4-ին Բուխարեստի արվարձանում գտնվող Բենեասա-Հերաստրաու գյուղում, ծագումով հայերի ընտանիքում[3]։ Նա հաճախել է Տուռնու Մեգուրելեի և Ալեքսանդրիայի դպրոցները, այնուհետև ուսումը շարունակել է Բուխարեստում, Միհայ Վիտեազուլ ճեմարանում։ 1894 թվականին նա ավարտել է Կամուրջների և ճանապարհների դպրոցը և Ելենա Տուռնեսկուի կողմից ստացել է կրթաթոշակ՝ ուսումը Միլանում շարունակելու համար։ 1895-1898 թվականներին Չերքեզը սովորել է Միլանի պոլիտեխնիկական համալսարանում[4]։
Չերքեզի նախագծած առաջին հայտնի շենքը «Ստետեսկուի վիլլան» է, որը կառուցվել է Կեմպուլունգում և պատկանել է ազատական քաղաքական գործիչ Եուգենիու Ստետեսկուին[5]։ Շենքը, որը գտնվում է Լասկեր Կատարգիու փողոցի թիվ 38/43 հասցեում, նախագծվել և կառուցվել է 1898-1900 թվականներին, թեև այն հետագայում վերակառուցվել է։ 1918 թվականին Սեսիլիա Պետրեսկու Ստետեսկուն այն նվիրաբերել է Էֆորիեի քաղաքացիական հիվանդանոցը ստեղծելու համար[5]։ «Ստետեսկուի վիլլան» հայտարարվել է պատմական հուշարձան և 2004 ու 2010 թվականներին ընդգրկվել է պատմական հուշարձանների ցանկում՝ որպես տեղական նշանակության ճարտարապետական հուշարձան՝ LMI դասակարգման ծածկագրով, AG-II-mB-13521 ծածկագրով[6]։
1900-1901 թվականներին նա աշխատանքի է անցել Կոնստանցայի տեխնիկական ծառայությունում[4]։ 1903 թվականին Չերքեզը սկսել է տուն նախագծել իր ընկերոջ՝ բժիշկ Նիկոլաե Մինովիչիի համար։ Մինովիչին ժողովրդական արվեստի իր մեծ հավաքածուի համար ուզում էր ինչ-որ եզակի բան ունենալ և սեփականություն էր գնել քաղաքի ծայրամասում։ 1904 թվականին Չերքեզը սկսել է աշխատել «ռումինական ժողովրդական ոճով առաջին տան վրա», որի կառուցումը տևել է մեկ տարի։ Յուրաքանչյուր սենյակ նախատեսված էր արտեֆակտի որոշակի կատեգորիայի համար[7]։ Չերքեզի «Մինովիչիի վիլլան» կառուցվել է՝ Իոն Մինկուի ավանդական ռումինական ճարտարապետության ոճի ազդեցությամբ, սակայն այն ուներ քանդակագործական տարրեր, որոնք հիշեցնում էին Պետրե Անտոնեսկուի ոճը, որը շուտով շատ պահանջված դարձավ Բուխարեստի ազնվականության շրջանում[4]։ 1936 թվականին Մինովիչին իր հավաքածուներն ու ունեցվածքը նվիրաբերել է Բուխարեստ քաղաքին։ Փաստաթղթում նա նշել է, որ այն պետք է հավերժ պահպանվի որպես դոկտոր Նիկոլաե Մինովիչիի ազգային արվեստի թանգարան (Muzeul de Artă Populară «Dr. Nicolae Minovici»)[7]։
1905 թվականին Չերքեզը նախագծել է էկլեկտիկ ոճով ֆրանսիական վիլլա Մ. Վ. Մաքսիմովիչիի համար՝ Իզվոր փողոցի թիվ 23 հասցեում, որը քանդվել է 1980-ական թվականներին։ 1905-1906 թվականներին նա կառուցել է դպրոց Պլոեշտիում՝ բարերար Զոե Սկորցանուի խնդրանքով, ի պատիվ նրա որդու՝ Ալեքսանդրուի (1859–1899)։ Չերքեզը մասնակցել է Բուխարեստի Արդարադատության պալատի կառուցմանը և իր աշխատանքի համար 1906 թվականին արժանացել է թագավորական արտոնագրային մրցանակի։ 1908-1909 թվականներին նա ղեկավարել է կրոնական գործերի նախարարության ճարտարապետությունը և ղեկավարել է Միհայ Վոդե վանքի պետական արխիվի աշխատանքները։ Վանքի արխիվային բաժինը քանդվել է 1986 թվականին[4]։
Չորս տները, որոնք ներկայացնում են Չերքեզի ոճի հիմքը, կառուցվել են 1911-1932 թվականներին և ոգեշնչված են 17-րդ դարի քաղաքային տներից, որոնք տեղակայված են Բուխարեստում, Կեմպուլունգում և Տերգովիշտեում։ Դրանք են. այն վիլլան, որը կառուցվել է Միկու Զենտլերի համար 1911 թվականին Մենտուլեասա փողոցի թիվ 8 հասցեում (այժմ՝ թիվ 10), Սոֆյա Կանդիանո-Պոպեսկուի համար կառուցված Մոդրոգան նրբանցքի թիվ 19-21 հասցեում գտնվող վիլլան (1911), Ռեմուս փողոցի թիվ 6 հասցեում 1914 թվականին կառուցված «Ստանովիչիի վիլլան» և «Եվֆրոսինեի Մետեսարուի վիլլան» Պորումբարու փողոցի թիվ 12 հասցեում, որը կառուցվել է 1932 թվականին[4]։
1914-1918 թվականներին նա կառուցել է ևս մի քանի վիլլա, իսկ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո աշխատել է վերականգնողական նախագծերի և քաղաքացիական աշխատանքների վրա։ Մեկը ճարտարապետ Տոմա Դոբրեսկուի հետ արված Ստուրձա պալատի վերականգնման նախագիծն էր, որն օգտագործվում էր որպես արտաքին գործերի նախարարության կենտրոնակայան։ Մեկ այլ նախագիծ, որի համար 1925 թվականին նա արժանացել է դիզայնի համար մրցանակին, եղել է քաղաքապետարանի շենքը, որը ոգեշնչված էր Տուռնուլ Կոլցեից։ Շենքի կառուցման հատակագիծը չեղարկվել է Մեծ ճգնաժամի պատճառով։ Պատերազմների միջև ընկած այս ժամանակահատվածը նկատելի փոփոխություն բերեց Չերքեզի ոճում, քանի որ նա ավելի շատ կենտրոնացավ մոդեռնիստական շենքերի վրա[4]։
Բացի անձնական նստավայրերից և քաղաքացիական շենքերից, Չերքեզն աշխատել է նաև եկեղեցական մի քանի կալվածքների վրա։ Բուխարեստում 1910 թվականին նա վերականգնել է Պոպա Նան եկեղեցին, 1926-1927 թվականներին կառուցել է Սուրբ Առաքյալների եկեղեցու (Biserica Sfinții Apostoli) փոխանորդի տունը և աշխատել է Մենտուլեասա եկեղեցու վրա։ Ալեքսանդրիայում աշխատել է Առաքելոց եկեղեցու և Սուրբ Ալեքսանդրի մայր տաճարի վրա։ 1940 թվականից հետո աշխատել է Վելենի դե Մունտե վանքում[3][4]։
Չերքեզը մահացել է 1955 թվականի հունվարի 15-ին[3]։
Ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2012 թվականին Արվեստի պատմության ասոցիացիան տպագրել է երկու քարտեզ և շրջագայություններ է կատարել դեպի Չերքեզի կառուցած որոշ շենքեր՝ փորձելով ուշադրություն գրավել նրա աշխատանքներին[8]։ Art Conservation Support կազմակերպությունը նաև հրատարակել է արվեստի պատմաբան Օանա Մարինաչեի «Cristofi Cerchez, un vechiu architect din București» գրառումներով նկարազարդ գիրքը՝ նրա ճարտարապետական տեսլականի և ռումինական ճարտարապետության մեջ ունեցած ավանդի մասին[9]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Cruceanu C. Cerchez, Cristofi // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T015559
- ↑ 2,0 2,1 2,2 BNE authority file
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Marinache, Oana (2022 թ․ հունվարի 17). «Cristofi Cerchez 150». Adevărul (ռումիներեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Marinache, Oana Mihaela (2012 թ․ հունիսի 28). «Cristofi Cerchez (1872–1955)». Revista Arhitectura (Romanian). Bucharest, Romania: Uniunii Arhitecților din România. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 27-ին.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 5,0 5,1 Marinache, Oana (2012 թ․ սեպտեմբերի 4). «Vila Eugeniu Stătescu, Câmpulung Muscel». Cristofi Cerchez (Romanian). Romania: Asociatia Istoria Artei. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 27-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Lista Monumentelor Istorice (2010)». Ministerul Culturii (Romanian). Bucharest, Romania: Ministerul Culturii. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 27-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 7,0 7,1 «Muzeul de Artă Populară "Dr. Nicolae Minovici"». Minovici (Romanian). Bucharest, Romania: Asociaţia Prietenii Muzeelor Minovici. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 27-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Pe Urmele Arhitectului Cristofi Cerchez Prin București». Ordinul Arhitectilor din România (Romanian). Bucharest, Romania: Asociatia Istoria Artei. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 27-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Cristofi Cerchez, un vechiu arhitect din Bucureşti, autor Oana Marinache». Art Conservation Support (Romanian). Bucharest, Romania: Art Conservation Support. 2012 թ․ նոյեմբերի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 27-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||||
