Քսան օր առանց պատերազմի

Քսան օր առանց պատերազմի ռուս.՝ Двадцать дней без войны
Երկիր	ԽՍՀՄ
Ժանր	դրամա և ռազմական ֆիլմ
Թվական	ապրիլի 25, 1977
Լեզու	ռուսերեն
Ռեժիսոր	Ալեքսեյ Գերման
Սցենարի հեղինակ	Կոնստանտին Սիմոնով
Դերակատարներ	Յուրի Նիկուլին, Լյուդմիլա Գուրչենկո, Նիկոլայ Գրինկո, Ալեքսեյ Պետրենկո, Միխայիլ Կոնոնով, Եկատերինա Վասիլևա և Կոնստանտին Սիմոնով
Օպերատոր	Վալերի Ֆեդոսով
Կինոընկերություն	Լենֆիլմ
Տևողություն	97 րոպե

«Քսան օր առանց պատերազմի» (ռուս.՝ «Двадцать дней без войны»), 1976 թվականի խորհրդային գեղարվեստական ֆիլմ, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Գերմանը։ Ֆիլմի սցենարը գրել է Կոնստանտին Սիմոնովն իր համանուն վիպակի հիման վրա։

Սյուժե

Գրող և ռազմաճակատային լրագրող Լոպատինը (Յուրի Նիկուլին) մեկնում է Տաշքենդ՝ այցելելու իր զոհված ծառայակցի ընտանիքին, ներկա գտնվելու իր ակնարկների հիման վրա ստեղծվող ֆիլմի նկարահանումներին, դիմավորելու նոր 1943 թվականը, վերապրելու կարճ, վառ սերը, մի խոսքով՝ անցկացնելու քսան օր առանց պատերազմի։

Դերերում

• Յուրի Նիկուլին – մայոր Վասիլի Նիկոլաևիչ Լոպատին, ռազմական լրագրող
• Լյուդմիլա Գուրչենկո – Նինա Նիկոլաևնա
• Ռաշիդ Սադիկով – ԿԿ քարտուղար Ուսման Յուսուպով
• Ալեքսեյ Պետրենկո – Յուրի Ստրոգանով, օդաչու կապիտան
• Անգելինա Ստեպանովա – Զինաիդա Անտոնովնա, թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար
• Միխայիլ Կոնոնով – Պաշա Ռուբցով, ռազմական թղթակից
• Եկատերինա Վասիլևա – Ռուբցովա, Պաշայի այրին
• Նիկոլայ Գրինկո – Վյաչեսլավ (հնչյունավորել է Ինոկենտի Սմոկտունովսկին)
• Լյուսենա Օվչիննիկովա – Քսենյա Սերգեևնա, Լոպատինի նախկին կինը
• Լիա Ախեջակովա – ժամացույցով կին
• Դմիտրի Բեսսոնով – Վեդենեև, Քսենյայի նոր ամուսինը
• Զոյա Վինոգրադովա – Վերա, դերասանուհի
• Լյուդմիլա Զայցևա – Լիդիա Անդրեևնա, դերասանուհի, որը խաղում է կին դիպուկահարի
• Վլադիմիր Միշանին – պատերազմի մասնակից գնացքում
• Նիկոլայ Միխեև – փոխգնդապետ, կինոֆիլմի խորհրդատու (հնչյունավորել է Իգոր Եֆիմովը)
• Յուրի Սոլովյով – պարետ
• Վերա Կարպովա – Նինայի խորթ մայրը (լուսագրերում նշված չէ)
• Օլեգ Կորչիկով – վարորդ (լուսագրերում նշված չէ)
• Արկադի Տրուսով – հյուր-երգիչ (լուսագրերում նշված չէ)
• Կոնստանտին Սիմոնով – հեղինակի տեքստ

Նկարահանումներ

Կոնստանտին Սիմոնովն ինքն է դիմել Ալեքսեյ Գերմանին՝ առաջարկելով էկրանավորել իր սցենարը՝ ցանկանալով աշխատել երիտասարդ, հանդուգն ռեժիսորի հետ։ Ֆիլմի թողարկման նախապատրաստման ընթացքում Գերմանն ուսումնասիրել է Սիմոնովի արխիվը՝ բոլոր ռազմաճակատային գրությունները, որոնք նա թելադրել էր մեքենավարուհիներին՝ ճակատից վերադառնալուց հետո։ Նյութի մեջ խորանալու շնորհիվ Գերմանը կարողացել է ճշգրիտ, գեղարվեստա-փաստագրական կերպով վերարտադրել անցյալի մթնոլորտը։

Գերմանը պատմել է.

«Քսան օր առանց պատերազմի»-ը էկրաններին պատերազմի կեղծիքի դեմ է։ Մենք ուզում էինք, որ մեր պատմությունը համապատասխանի այն վշտին, որը վերապրել է ժողովուրդը և՛ ռազմաճակատում, և՛ թիկունքում, երբ սարսափելի սոված էին մնում, քնում էին ածխի մեջ թաղվելով, և վերջին ուժերով ամեն ինչ անում ռազմաճակատի համար։ Մենք անմիջապես հասկացանք, որ պետք է ճշմարիտ գլխավոր դերակատար։ Եթե դա երիտասարդ լրագրող լինի, ապա՝ ինչո՞ւ չես կռվում։ Այսպիսով, հայտնվեց Յուրի Նիկուլինը։ Չնայած փորձերին մասնակցել են նաև Վասիլի Շուկշինը, Անատոլի Սոլոնիցինը և Նիկոլայ Վոլկովը (կրտսեր)։ Նիկուլինն սկսել է հրաժարվել դերից. «Ախր ես ի՞նչ Լոպատին եմ։ Եվ ծեր եմ, և խառնվածքով՝ ուրիշ։ Եվ ընդհանրապես, ես ուզում եմ նկարահանվել կատակերգական ֆիլմում։ Լոպատինն իմ դերը չէ։ Չեմ նկարահանվի»։ Նիկուլինը դժվարությամբ է թույլ տվել իրեն համոզել գալ Լենինգրադ՝ կինոփորձի համար։ «Աշխատանքային նյութը դիտելուց հետո Գերմանի ընտրության հետ համաձայնել է նաև սցենարի հեղինակը՝ Կոնստանտին Սիմոնովը, իսկ Նիկուլինին իր տուն է հրավիրել և նրա հետ երկար զրուցել Լոպատինի մասին։ Հենց Սիմոնովի կարծիքն է որոշիչ դեր խաղացել գեղխորհրդում, որտեղ որոշվում էր դերերի թեկնածուների ճակատագիրը, որովհետև գեղխորհրդի անդամների մեծամասնությունը դեմ է արտահայտվել Նիկուլինին։ 1975 թվականի հունվարի 2-ին ստուդիայի գեղարվեստական խորհուրդը Յուրի Նիկուլինին հաստատել է ռազմական լրագրող Լոպատինի դերի համար»։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

«Двадцать дней без войны» — против фальшака войны на экранах. Мы хотели, чтобы наш рассказ соответствовал тому горю, которое пережил народ и на фронте, и в тылу, когда страшно голодали, спали, закопавшись в уголь, и из последних сил делали всё для фронта. Мы сразу поняли, что нужен правдивый главный герой. Если это будет молодой журналист, то почему ты не воюешь? Поэтому появился Юрий Никулин"[2] Хотя пробовались также Василий Шукшин, Анатолий Солоницын и Николай Волков (младший)). Никулин же стал от роли отказываться: «Ну какой я Лопатин! И стар, и по темпераменту другой. Да и вообще мне хочется сняться в комедийном фильме. Лопатин — не моя роль. Сниматься не буду!»[3] Никулин с трудом дал себя уговорить приехать в Ленинград на кинопробы. «После просмотра рабочего материала с выбором Германа согласился и автор сценария — Константин Симонов, а Никулина пригласил к себе домой и долго беседовал с ним о Лопатине. Именно мнение Симонова сыграло решающую роль на худсовете, где решалась судьба кандидатов на роли — ведь большинство членов худсовета высказалось против Никулина. 2 января 1975 года худсовет студии утвердил Юрия Никулина на роль военного журналиста Лопатина»

Կնոջ գլխավոր դերը Գերմանը ցանկացել է տալ Ալլա Դեմիդովային, սակայն Սիմոնովը կտրականապես դեմ է եղել։ «Արդյունքում կինոփորձերի են հրավիրել մի քանի հայտնի դերասանուհիներ՝ Զինաիդա Սլավինային, Ալիսա Ֆրեյնդլիխին, Լարիսա Մալևաննայային, Լյուդմիլա Գուրչենկոյին։ Հենց Գուրչենկոն է հաստատվել դերի համար։

Կապիտան Ստրոգանովի դերը դեռևս սցենարը գրելու ժամանակ Գերմանը պատրաստվում էր տալ Վասիլի Շուկշինին, սակայն նա մահացել է 1974 թվականի հոկտեմբերին։ Արդյունքում, կինոփորձերի արդյունքում ընտրվել է Ալեքսեյ Պետրենկոն։

Ապրիլին, երբ նկարահանող խումբն արդեն աշխատում էր Կալինինգրադում, Լենինգրադից հաղորդագրություն է ստացվել, որ ստուդիայի գեղարվեստական խորհուրդը պահանջում է Յուրի Նիկուլինին փոխարինել մեկ այլ դերասանով․ «Լենֆիլմում» հասցրել էին դիտել նկարահանված նյութը:Ըստ Ալեքսեյ Գերմանի՝ «Նրանք՝ Պետկինոյի այդ մասնագետները, հայտարարել են. «Դա ոչ թե խորհրդային գրող է, այլ ինչ-որ հարբեցող։ Դա արատավորում է մեր հիմքերը»։ Պահանջում էին, որ ես Նիկուլինին ֆիլմից հանեմ ինքս։ Խոստանում էին. հակառակ դեպքում (ես մեջբերում եմ) «մենք կաղամախու ցից կկպցնենք ձեր մեջքին, և դուք երբեք արվեստի մեջ չեք աշխատի։ Կոմունիստի խոսք»։ <...> Սիմոնովը զայրացել է, երբ իմացել է տեղի ունեցածի մասին, նա բղավել է այդ ցեկիստներին. «Այդ ես եմ հորինել Լոպատինին, նա իմ գլխից է։ Դուք որոշեք, թե ինչպիսին պետք է լինի ձեր Ժդանովը։ Իսկ ինձ թողեք Նիկուլինին։ Մի՛ դիպեք Գերմանին, հանգիստ թողեք նրան»։ Սիմոնովը կենտկոմի անդամ էր, և նրան չառարկեցին»ref>«Известия», 18.07.2003</ref>։

Ֆիլմի նկարահանումների ժամանակ ռեժիսոր Ալեքսեյ Գերմանի ղեկավարությամբ «Լենֆիլմի» մասնագետները պայթյուններ են իրականացրել Տեվտոնյան միաբանության XV դարի ամրոցում, ինչը նպաստել է դրա հետագա ավերմանը։ Պայթյունը ֆիլմում զբաղեցրել է 9 վայրկյան։ Անվերադարձ ավերվել է ամրոցի ներքին պատերից մեկը՝ 30 մետր երկարությամբ, 10 մետր բարձրությամբ և մինչև 2 մետր հաստությամբ։

Նկարահանող խումբ

• Սցենարի հեղինակ՝ Կոնստանտին Սիմոնով
• Ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Գերման
• Օպերատոր՝ Վալերի Ֆեդոսով
• Նկարիչ՝ Եվգենի Գուկով
• Հագուստի նկարիչ՝ Նատալյա Տորեևա
• Երաժշտությունը՝ Վիկտոր Լավրովի
• Մոնտաժող՝ Ե. Մախանկովա
• Տնօրեն՝ Ֆ. Էսկին

Արտաքին հղումներ

• Аркус Л. «Двадцать дней без войны» (ռուսերեն). Проект журнала «Сеанс». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 2-ին.
• «Двадцать дней без войны»(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում