«Սուտակ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ +անավարտ։ Special:Permalink/4212167#Անավարտի կաղապար, մաս N oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 48. | Տող 48. | ||
| references =<ref>[http://www.gemdat.org/gem-3473.html Ruby on Gemdat.org]</ref> |
| references =<ref>[http://www.gemdat.org/gem-3473.html Ruby on Gemdat.org]</ref> |
||
}} |
}} |
||
'''Սուտակ''' ({{lang-la|rubens, rubinus}} — կարմիր, կարմրավուն), թանկարժեք քար, [[միներալ]], [[կորունդ]]ի տարատեսակ, դասվում է [[օքսիդ]]ների դասին, եռանկյուն համակարգ է: Կարծրությունը [[Մոոսի սանդղակ]]ով 9 է, խտությունը՝ 3,97 - 4,05 գ/սմ³: Ունի [[Անիզոտրոպություն|անիզոտրոպական]] հատկություն<ref name="f">{{книга|заглавие=Физический энциклопедический словарь|ответственный=Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред. кол. Д. М. Алексеев, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик и др|место=М.|издательство=Сов. энциклопедия|год=1983|страниц=982|тираж=100 000}}</ref>: Կարմիր [[Շպինելներ|շպինել]]ից տարբերվում է բյուրեղների ձևով, այլ դեպքերում՝ մեծ դժվարությամբ, օրինակ՝ [[մանրադիտակ]]ով: Կարմիր գունավորումը ստանում է [[քրոմ]]ի խառնուրդի շնորհիվ<ref>Рубин — статья из энциклопедии «Кругосвет»</ref>: Կարմիր կորունդները կոչվում են սուտակ, կապույտները՝ [[շափյուղա]]: Բաց գունավորում ունեցող շափյուղաները կամ ոսկերչական որակի անգույն կորունդը կրում է «լեյկոշափյուղա» անվանումը: Սուտակի և շափյուղայի աստղաձև տարատեսակները վառ արտահայտված աստերիզմով մշակվում են [[կաբոշոն]]ի տեսքով: |
|||
'''Սուտակ''' ({{lang-la|rubens, rubinus}} — կարմիր, կարմրավուն), թանկարժեք քար։ |
|||
Արհեստական սուտակները առաջին անգամ սինթեզվել են [[1904]] թվականին ֆրանսիացի քիմիկոս [[Օգյուստ Վերնեյլ]]ի կողմից<ref>Рубин — статья из энциклопедии «Кругосвет»</ref>: |
|||
Կիրառվում է ոսկերչական և ժամագործական արդյունաբերության մեջ, ինչպես նաև [[քվանտային էլեկտրոնիկա]]յում<ref> Рубин (минерал) / А. С. Марфунин // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.</ref>: |
|||
== Հայրենիք == |
|||
Բացի [[Անտարկտիդա]]յից, հանդիպում է բոլոր մայրցամաքներում: Մեծ արժեք է ներկայացնում հատկապես ասիական սուտակը: |
|||
Սուտակի գլխավոր արտահանող երկրներն են համարվում [[Մյանմա]]ն, [[Թայլանդ]]ը և [[Շրի Լանկա]]ն: Մեծ պահանջարկ ունեն նաև [[Արևելյան Աֆրիկա]]յի այնպիսի երկրների սուտակները, ինչպիսիք են [[Քենիա]]ն և [[Տանզանիա]]ն: Հին ժամանակներից այն արդյունահանվում է [[Պամիր]]ում: |
|||
== Կիրառում == |
|||
* Սինթետիկ սուտակը օգտագործվում էր [[1960]] թվականին [[Թեոդոր Մայման]]ի կողմից հայտնագործած առաջին [[լազեր]]ում, որպես ակտիվ միջավայր, որը լույս էր ճառաքում: Սինթետիկ սուտակների վրա լազերները շարունակում են արտադրվել և կիրառվել մինչ օրս: |
|||
* Առաջին կարգի թանկարժեք քարը օգտագործվում է թանկարժեք ոսկերչական իրեր պատրաստելու համար: |
|||
* «Սուտակ» անվամբ սինթետիկ կորունդներն օգտագործվում են ոսկերչական արդյունաբերության մեջ ոչ թանկ զարդերի վրա ներդիր անելու համար, ինչպես նաև տեղադրվում են [[ժամացույց]]ների [[մեխանիզմ]]ներում<ref>{{cite web|url=http://www.mywatch.ru/watch-art/art_405.html|title=Что такое "камни" и для чего они нужны в часах?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2011-12-15|lang=ru|archiveurl=http://www.webcitation.org/65jtXeX7v|archivedate=2012-02-26}}</ref>: |
|||
== Ռեկորդային քարեր == |
|||
[[2015]] թվականի [[մայիսի 13]]-ին Sotheby's աճուրդի ժամանակ վաճառվել է [[Բիրմա]]յի «աղավնու արյան» գույնի սուտակը: 25,59 [[կարատ]] ունեցող քարը վաճառվել է 30 միլիոն ԱՄՆ դոլարով<ref>[http://www.bbc.com/news/world-europe-32717029 «World’s most expensive coloured gem sells for $30m»]</ref>: Գործարքի օրվա դրությամբ դա ռեկորդային գին էր ինչպես առանձին սուտակի, այնպես էլ այն քարերի կարատի համար, որոնք [[ադամանդ]] չեն համարվում<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/switzerland/11601386/Pigeons-blood-ruby-fetches-world-record-price-of-19m.html «'Pigeon’s blood' ruby fetches world record price of £19m»]</ref>: |
|||
== Տես նաև == |
|||
* [[Կորունդ]] |
|||
* [[Շափյուղա]] |
|||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
||
{{ծանցանկ}} |
{{ծանցանկ}} |
||
== Արտաքին հղումներ == |
|||
⚫ | |||
* [http://www.catalogmineralov.ru/mineral/rubin.html Սուտակը catalogmineralov.ru կայքի բազայում] |
|||
⚫ | |||
{{Stub}} |
18:04, 19 Հունիսի 2016-ի տարբերակ
Սուտակ | |
---|---|
Սուտակի բնական բյուրեղները, Տանզանիա | |
Ընդհանուր | |
Կատեգորիա | Հանքանյութերի ամբողջություն |
Բանաձև (կրկնվող միավորը) | ալյումինի օքսիդ և քրոմ, Al2O3:Cr |
Բյուրեղի սիմետրիա | (վեցանիստ սկալենոեդրալ, H-M սիմվոլ: (3 2/մ), տարածական խումբ՝ R3c[1] |
Նույնականացում | |
Գույն | Համարյա անգույնից մինչև վարդագույնի, կարմիրի երանգներ, ալ կարմիր |
Շերտի գույն | սպիտակ |
Բյուրեղի հատկություն | Սահմանափակ շերտավոր վեցանիստ պրիզմաներ |
Բյուրեղային համակարգ | եռանկյունային |
Թերթականություն | Չունի |
Բեկում | Կոնքոիդալ, փխրուն |
Դիմադրողականություն | Փխրուն |
Մոոսի կարծրություն | 9.0 |
Փայլ | Ենթադամանտին, ապակենման, մարգարտային |
Շերտեր | սպիտակ |
Թափանցիկություն | թափանցիկ, կիսաթափանցիկ |
Ձգողականություն | 3.97 – 4.05 |
Օպտիկական հատկություններ | միառանցք - |
Բեկման ցուցանիշ | nω=1.768–1.772 nε=1.760–1.763 |
Երկճառագայթաբեկում | 0.008 |
Պլեոքրոիզմ | Ուժեղ՝ մանուշակակարմիր - նարնջակարմիր |
Դիսպերսիա | 0.018 |
Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթում | կարմիր՝ երկար ալիքների տակ |
Ծանոթագրություններ | [2] |
Ենթակատեգորիա | Կորունդ[3], թանկարժեք քար և շափյուղա |
Սուտակ (լատին․՝ rubens, rubinus — կարմիր, կարմրավուն), թանկարժեք քար, միներալ, կորունդի տարատեսակ, դասվում է օքսիդների դասին, եռանկյուն համակարգ է: Կարծրությունը Մոոսի սանդղակով 9 է, խտությունը՝ 3,97 - 4,05 գ/սմ³: Ունի անիզոտրոպական հատկություն[4]: Կարմիր շպինելից տարբերվում է բյուրեղների ձևով, այլ դեպքերում՝ մեծ դժվարությամբ, օրինակ՝ մանրադիտակով: Կարմիր գունավորումը ստանում է քրոմի խառնուրդի շնորհիվ[5]: Կարմիր կորունդները կոչվում են սուտակ, կապույտները՝ շափյուղա: Բաց գունավորում ունեցող շափյուղաները կամ ոսկերչական որակի անգույն կորունդը կրում է «լեյկոշափյուղա» անվանումը: Սուտակի և շափյուղայի աստղաձև տարատեսակները վառ արտահայտված աստերիզմով մշակվում են կաբոշոնի տեսքով:
Արհեստական սուտակները առաջին անգամ սինթեզվել են 1904 թվականին ֆրանսիացի քիմիկոս Օգյուստ Վերնեյլի կողմից[6]:
Կիրառվում է ոսկերչական և ժամագործական արդյունաբերության մեջ, ինչպես նաև քվանտային էլեկտրոնիկայում[7]:
Հայրենիք
Բացի Անտարկտիդայից, հանդիպում է բոլոր մայրցամաքներում: Մեծ արժեք է ներկայացնում հատկապես ասիական սուտակը: Սուտակի գլխավոր արտահանող երկրներն են համարվում Մյանման, Թայլանդը և Շրի Լանկան: Մեծ պահանջարկ ունեն նաև Արևելյան Աֆրիկայի այնպիսի երկրների սուտակները, ինչպիսիք են Քենիան և Տանզանիան: Հին ժամանակներից այն արդյունահանվում է Պամիրում:
Կիրառում
- Սինթետիկ սուտակը օգտագործվում էր 1960 թվականին Թեոդոր Մայմանի կողմից հայտնագործած առաջին լազերում, որպես ակտիվ միջավայր, որը լույս էր ճառաքում: Սինթետիկ սուտակների վրա լազերները շարունակում են արտադրվել և կիրառվել մինչ օրս:
- Առաջին կարգի թանկարժեք քարը օգտագործվում է թանկարժեք ոսկերչական իրեր պատրաստելու համար:
- «Սուտակ» անվամբ սինթետիկ կորունդներն օգտագործվում են ոսկերչական արդյունաբերության մեջ ոչ թանկ զարդերի վրա ներդիր անելու համար, ինչպես նաև տեղադրվում են ժամացույցների մեխանիզմներում[8]:
Ռեկորդային քարեր
2015 թվականի մայիսի 13-ին Sotheby's աճուրդի ժամանակ վաճառվել է Բիրմայի «աղավնու արյան» գույնի սուտակը: 25,59 կարատ ունեցող քարը վաճառվել է 30 միլիոն ԱՄՆ դոլարով[9]: Գործարքի օրվա դրությամբ դա ռեկորդային գին էր ինչպես առանձին սուտակի, այնպես էլ այն քարերի կարատի համար, որոնք ադամանդ չեն համարվում[10]:
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ Corundum data on Webmineral
- ↑ Ruby on Gemdat.org
- ↑ https://hedendaagsesieraden.nl/2022/11/15/robijn/
- ↑ Физический энциклопедический словарь / Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред. кол. Д. М. Алексеев, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1983. — 982 с. — 100 000 экз.
- ↑ Рубин — статья из энциклопедии «Кругосвет»
- ↑ Рубин — статья из энциклопедии «Кругосвет»
- ↑ Рубин (минерал) / А. С. Марфунин // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ «Что такое "камни" и для чего они нужны в часах?» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-26-ին. Վերցված է 2011-12-15-ին.
- ↑ «World’s most expensive coloured gem sells for $30m»
- ↑ «'Pigeon’s blood' ruby fetches world record price of £19m»