«Ալենուշ Տերյան»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Տեղեկաքարտ Գիտնական |
{{Տեղեկաքարտ Գիտնական |
||
| բնագիր անուն = {{lang-hy-western|Ալենուշ Տերեան}}<br>{{lang-fa|آلينوش طريان}} |
| բնագիր անուն = {{lang-hy-western|Ալենուշ Տերեան}}<br />{{lang-fa|آلينوش طريان}} |
||
| վախճանի վայրը = Թեհրան, Իրան |
| վախճանի վայրը = Թեհրան, Իրան |
||
| workplaces = Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր,<br/>Իրանի առաջին արևային<br/> |
| workplaces = Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր,<br/>Իրանի առաջին արևային<br/> |
||
Տող 6. | Տող 6. | ||
}} |
}} |
||
'''Ալենուշ Տերյանը''' ({{lang-fa|آلينوش طريان}}) (ծ. [[1920]], [[նոյեմբերի 9]], [[Թեհրան]], [[Իրան]] – [[2011]], [[մարտի 4]], [[Թեհրան]], [[Իրան]]) Իրանի [[ֆիզիկա]]յի առաջին կին-պրոֆեսոր, և առաջին [[արևային աստղադիտակ]]ի և [[աստղադիտարան]]ի հիմնադիրն է Իրանի ասղագիտության պատմության մեջ։ |
'''Ալենուշ Տերյանը''' ({{lang-fa|آلينوش طريان}}) (ծ. [[1920]], [[նոյեմբերի 9]], [[Թեհրան]], [[Իրան]] – [[2011]], [[մարտի 4]], [[Թեհրան]], [[Իրան]]) Իրանի [[ֆիզիկա]]յի առաջին կին-պրոֆեսոր, և առաջին [[արևային աստղադիտակ]]ի և [[աստղադիտարան]]ի հիմնադիրն է Իրանի ասղագիտության պատմության մեջ։ Հայտնի է որպես »Իրանի ժամանակակից աստղագիտություն մայր»<ref name="BBCtashee">{{cite web | url=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/03/110307_l03_terian_dies.shtml | title=پیکر 'مادر نجوم ایران' تشییع شد | publisher=BBC Persian | accessdate=2013-04-09}}</ref>: |
||
==Կենսագրություն== |
== Կենսագրություն == |
||
Ալենուշ Տերյանը ծնվել է 1920 թվականին թեհրանահայ ընտանիքում։ Մայրը ուսանել էր [[Շվեյցարիա]]յում և ֆրանսերենի ուսուցչուհի էր, իսկ հայրը Իրանի [[Ջուղա]]յի հայերից էր և գրող էր, կյանքի վերջին 20 տարիներին ծառայել է որպես Իրանի «Սեփահ բանկի» տնօրեն։ Ծնողները տիրապետել են [[հայերեն]]ին, [[պարսկերեն]]ին, և [[ֆրանսերեն]]ին։ Հայրը նաև [[Ֆիրդուսի|Ֆիրդուսու]] բանաստեղծություններից հայերեն թարգմանությունների հեղինակ է, որոնք հրատարկվել են իր գրքում »Արիզադի Պոեզիայի Հավաքածո» ([[պարսկերեն|պարսկ.]]՝ ''ديوان اشعار آريزاد'') անվամբ<ref>{{cite web|title=Հարցազրույց Տիկին Ալենուշ Տերյանի հետ (պարսկերեն)|url=http://www.farheekhtegan.ir/content/view/8930/44/|date= 2010-05-04|accessdate= 2010-06-29}}</ref>։ |
Ալենուշ Տերյանը ծնվել է 1920 թվականին թեհրանահայ ընտանիքում։ Մայրը ուսանել էր [[Շվեյցարիա]]յում և ֆրանսերենի ուսուցչուհի էր, իսկ հայրը Իրանի [[Ջուղա]]յի հայերից էր և գրող էր, կյանքի վերջին 20 տարիներին ծառայել է որպես Իրանի «Սեփահ բանկի» տնօրեն։ Ծնողները տիրապետել են [[հայերեն]]ին, [[պարսկերեն]]ին, և [[ֆրանսերեն]]ին։ Հայրը նաև [[Ֆիրդուսի|Ֆիրդուսու]] բանաստեղծություններից հայերեն թարգմանությունների հեղինակ է, որոնք հրատարկվել են իր գրքում »Արիզադի Պոեզիայի Հավաքածո» ([[պարսկերեն|պարսկ.]]՝ ''ديوان اشعار آريزاد'') անվամբ<ref>{{cite web|title=Հարցազրույց Տիկին Ալենուշ Տերյանի հետ (պարսկերեն)|url=http://www.farheekhtegan.ir/content/view/8930/44/|date= 2010-05-04|accessdate= 2010-06-29}}</ref>։ |
||
00:29, 27 Հոկտեմբերի 2015-ի տարբերակ
Ալենուշ Տերյան արմտ. հայ.՝ Ալենուշ Տերեան պարս.՝ آلينوش طريان | |
---|---|
Ծնվել է | նոյեմբերի 9, 1920[1] Թեհրան, Իրան[1] |
Մահացել է | մարտի 4, 2011[2] (90 տարեկան) Թեհրան, Իրան |
Գերեզման | Dulab Cemetery |
Բնակության վայր(եր) | Թեհրան |
Քաղաքացիություն | Իրան |
Մասնագիտություն | ֆիզիկոս և աստղագետ |
Հաստատություն(ներ) | Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր, |
Գործունեության ոլորտ | ֆիզիկա[1] |
Ալմա մատեր | Փարիզի համալսարան[1] և Թեհրանի համալսարան[1] |
Գիտական աստիճան | գիտությունների դոկտոր[1][3] (1956) |
Տիրապետում է լեզուներին | պարսկերեն |
Հայր | Արտո Տերյան[1] |
Մայր | Վարթո Տերյան |
Alenush Terian (astronomer) Վիքիպահեստում |
Ալենուշ Տերյանը (պարս.՝ آلينوش طريان) (ծ. 1920, նոյեմբերի 9, Թեհրան, Իրան – 2011, մարտի 4, Թեհրան, Իրան) Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր, և առաջին արևային աստղադիտակի և աստղադիտարանի հիմնադիրն է Իրանի ասղագիտության պատմության մեջ։ Հայտնի է որպես »Իրանի ժամանակակից աստղագիտություն մայր»[4]:
Կենսագրություն
Ալենուշ Տերյանը ծնվել է 1920 թվականին թեհրանահայ ընտանիքում։ Մայրը ուսանել էր Շվեյցարիայում և ֆրանսերենի ուսուցչուհի էր, իսկ հայրը Իրանի Ջուղայի հայերից էր և գրող էր, կյանքի վերջին 20 տարիներին ծառայել է որպես Իրանի «Սեփահ բանկի» տնօրեն։ Ծնողները տիրապետել են հայերենին, պարսկերենին, և ֆրանսերենին։ Հայրը նաև Ֆիրդուսու բանաստեղծություններից հայերեն թարգմանությունների հեղինակ է, որոնք հրատարկվել են իր գրքում »Արիզադի Պոեզիայի Հավաքածո» (պարսկ.՝ ديوان اشعار آريزاد) անվամբ[5]։
1947 թվականի մայիսին Ալենուշը ավարտում է ուսումը Թեհրանի համալսարանի Գիտության ֆակուլտետում և նույն տարվա սեպտեմբերից աշխատանքի անցնում նույն ֆակուլտետի ֆիզիկայի լաբորատորիայում, իսկ մեկ տարի հետո նշանակվում լաբորատորիայի գործառությունների պետ։
Տերյանը փորձում է համոզել իր դասախոս Մահմուդ Հեսաբիին, որ օգնի իրեն կրթաթոշակ ստանալ՝ Ֆրանսիայում ուսումը շարունակելու համար։ Սակայն կին լինելու պատճառով մերժվում է։ Չնայած դրան, հոր ֆինանսական օգնությամբ մեկնում է Փարիզ և Սորբոնի համալսարանի Մթնոլորտային ֆիզիկայի ֆակուլտետում շարունակում ուսումը։ 1956 թվականին ստանում է ասպիրանտուրայի աստիճան և Սորբոնում նրան դասախոսության պաշտոն է առաջարկվում։ Սակայն Իրանին ծառայելու համար որոշում է վերադառնալ և որպես դասախոս սկսում է թերմոդինամիկա դասավանդել Թեհրանի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում։
1959-ին, Արևմտյան Գերմանիայի Ֆեդերալ Հանրապետությունը թոշակ է տրամադրում Թեհրանի համալսարանին, արևային ֆիզիկայի աստղադիտարանում 4 ամիս սովորելու համար և Տերյանն է ընտրվում որպես թոշակի շահառու։ 1961-ի մարտին չորս ամսով մեկնում է Գերմանիա, ապա վերադառնում Իրան, և 1964 թվականի մայիսի 30-ին արժանանում պրոֆեսորի կոչման, և այդպիսով դառնում Իրանի առաջին կին պրոֆեսորը։
1966 թվականի նոյեմբերի 20-ին ընտրվում է Թեհրանի համալսարանի Երկրաֆիզիկայի կոմիտեի անդամ, իսկ երեք տարի հետո նշանակվում Թեհրանի համալսարանի Երկրաֆիզիկայի հիմնարկի արևային ֆիզիկայի հետազոտությունների խմբի նախագահ և աշխատանքի անցնում արևային ֆիզիկայի աստղադիրանում, որի հիմնադրման մեջ ինքը մեծ դեր էր կատարել[6]։
Տերյանը Իրանում աստղաֆիզիկա դասավանդող առաջին անձն էր։ 1979 թվականին պաշտոնաթողման դիմում է ներկայացրել և պաշտոնաթող եղել։ Նա կտակում բնակարանը նվիրել է Ջուղայի հայերին և այն ուսանողներին, որոնք հարմար բնակատեղի չունեն, կյանքի վերջը անց է կացրել Թեհրանի Թոհիդ ծերանոցում։
Գնահատականներ
Իրանի հեռուստատեսության «Իմաստուններ» ծրագրի կողմից որպես գիտության ոլորտի մնայուն դեմք է ճանաչվել։ 2003 թվականին նրա կյանքի մասին վավերական ֆիլմ է ստեղծվել Իրանի հեռուստատեսության պատվերով, «Դեպի արև» (պարսկ.՝ سوي خورشيد) անվամբՔաղվածելու սխալ՝ Closing </ref>
missing for <ref>
tag։
</ref>
2006 թվականի հուլիսին Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադի կողմից գնահատագրի ու շքանշանի է արժանացել։
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 https://iranwire.com/en/features/69285/
- ↑ http://www.armenianweekly.com/2011/03/05/terian-passes-away
- ↑ https://www.bbc.com/persian/iran/2011/03/110307_l03_terian_dies
- ↑ «پیکر 'مادر نجوم ایران' تشییع شد». BBC Persian. Վերցված է 2013-04-09-ին.
- ↑ «Հարցազրույց Տիկին Ալենուշ Տերյանի հետ (պարսկերեն)». 2010-05-04. Վերցված է 2010-06-29-ին.
- ↑ «Հարցազրույց Ալենուշ Տերյանի հետ (անգլերեն)». 2007-12-19. Վերցված է 2012-06-02-ին.