«Ալենուշ Տերյան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ալենուշ Տերյան; արմտ. հայ.՝ Ալենուշ Տերեան; պարս.՝ آلينوش طريان
Ծնվել է	նոյեմբերի 9, 1920; Թեհրան, Իրան
Մահացել է	մարտի 4, 2011 (90 տարեկան); Թեհրան, Իրան
Գերեզման	Dulab Cemetery
Բնակության վայր(եր)	Թեհրան
Քաղաքացիություն	Իրան
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս և աստղագետ
Հաստատություն(ներ)	Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր,; Իրանի առաջին արևային; աստղադիտարանի և հեռադիտակի հիմնադիր
Գործունեության ոլորտ	ֆիզիկա
Ալմա մատեր	Փարիզի համալսարան և Թեհրանի համալսարան
Գիտական աստիճան	գիտությունների դոկտոր (1956)
Տիրապետում է լեզուներին	պարսկերեն
Հայր	Արտո Տերյան
Մայր	Վարթո Տերյան
	Alenush Terian (astronomer) Վիքիպահեստում

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

17:14, 3 Հունիսի 2015-ի տարբերակ

Ալենուշ Տերյանը (պարս.՝ آلينوش طريان) (ծ. 1920, նոյեմբերի 9, Թեհրան, Իրան – 2011, մարտի 4, Թեհրան, Իրան) Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր, և առաջին արևային աստղադիտակի և աստղադիտարանի հիմնադիրն է Իրանի ասղագիտության պատմության մեջ։

Կենսագրություն

Ալենուշ Տերյանը ծնվել է 1920 թվականին թեհրանահայ ընտանիքում։ Մայրը ուսանել էր Շվեյցարիայում և ֆրանսերենի ուսուցչուհի էր, իսկ հայրը Իրանի Ջուղայի հայերից էր և գրող էր, կյանքի վերջին 20 տարիներին ծառայել է որպես Իրանի «Սեփահ բանկի» տնօրեն։ Ծնողները տիրապետել են հայերենին, պարսկերենին, և ֆրանսերենին։ Հայրը նաև Ֆիրդուսու բանաստեղծություններից հայերեն թարգմանությունների հեղինակ է, որոնք հրատարկվել են իր գրքում »Արիզադի Պոեզիայի Հավաքածո» (պարսկ.՝ ديوان اشعار آريزاد) անվամբ^[4]։

1947 թվականի մայիսին Ալենուշը ավարտում է ուսումը Թեհրանի համալսարանի Գիտության ֆակուլտետում և նույն տարվա սեպտեմբերից աշխատանքի անցնում նույն ֆակուլտետի ֆիզիկայի լաբորատորիայում, իսկ մեկ տարի հետո նշանակվում լաբորատորիայի գործառությունների պետ։

Տերյանը փորձում է համոզել իր դասախոս Մահմուդ Հեսաբիին, որ օգնի իրեն կրթաթոշակ ստանալ՝ Ֆրանսիայում ուսումը շարունակելու համար։ Սակայն կին լինելու պատճառով մերժվում է։ Չնայած դրան, հոր ֆինանսական օգնությամբ մեկնում է Փարիզ և Սորբոնի համալսարանի Մթնոլորտային ֆիզիկայի ֆակուլտետում շարունակում ուսումը։ 1956 թվականին ստանում է ասպիրանտուրայի աստիճան և Սորբոնում նրան դասախոսության պաշտոն է առաջարկվում։ Սակայն Իրանին ծառայելու համար որոշում է վերադառնալ և որպես դասախոս սկսում է թերմոդինամիկա դասավանդել Թեհրանի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում։

1959-ին, Արևմտյան Գերմանիայի Ֆեդերալ Հանրապետությունը թոշակ է տրամադրում Թեհրանի համալսարանին, արևային ֆիզիկայի աստղադիտարանում 4 ամիս սովորելու համար և Տերյանն է ընտրվում որպես թոշակի շահառու։ 1961-ի մարտին չորս ամսով մեկնում է Գերմանիա, ապա վերադառնում Իրան, և 1964 թվականի մայիսի 30-ին արժանանում պրոֆեսորի կոչման, և այդպիսով դառնում Իրանի առաջին կին պրոֆեսորը։

1966 թվականի նոյեմբերի 20-ին ընտրվում է Թեհրանի համալսարանի Երկրաֆիզիկայի կոմիտեի անդամ, իսկ երեք տարի հետո նշանակվում Թեհրանի համալսարանի Երկրաֆիզիկայի հիմնարկի արևային ֆիզիկայի հետազոտությունների խմբի նախագահ և աշխատանքի անցնում արևային ֆիզիկայի աստղադիրանում, որի հիմնադրման մեջ ինքը մեծ դեր էր կատարել^[5]։

Տերյանը Իրանում աստղաֆիզիկա դասավանդող առաջին անձն էր։ 1979 թվականին պաշտոնաթողման դիմում է ներկայացրել և պաշտոնաթող եղել։ Նա կտակում բնակարանը նվիրել է Ջուղայի հայերին և այն ուսանողներին, որոնք հարմար բնակատեղի չունեն, կյանքի վերջը անց է կացրել Թեհրանի Թոհիդ ծերանոցում։

Գնահատականներ

Իրանի հեռուստատեսության «Իմաստուններ» ծրագրի կողմից որպես գիտության ոլորտի մնայուն դեմք է ճանաչվել։ 2003 թվականին նրա կյանքի մասին վավերական ֆիլմ է ստեղծվել Իրանի հեռուստատեսության պատվերով, «Դեպի արև» (պարսկ.՝ سوي خورشيد) անվամբ^[6]։

2006 թվականի հուլիսին Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադի կողմից գնահատագրի ու շքանշանի է արժանացել։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 https://iranwire.com/en/features/69285/
↑ http://www.armenianweekly.com/2011/03/05/terian-passes-away
↑ https://www.bbc.com/persian/iran/2011/03/110307_l03_terian_dies
↑ «Հարցազրույց Տիկին Ալենուշ Տերյանի հետ (պարսկերեն)». 2010-05-04. Վերցված է 2010-06-29-ին.
↑ «Հարցազրույց Ալենուշ Տերյանի հետ (անգլերեն)». 2007-12-19. Վերցված է 2012-06-02-ին.
↑ «Իրանի աստղագիտության մայրը մոռացության շեմին (պարսկերեն)». 2007-11-10. Վերցված է 2010-06-29-ին.

[_b5f7d07f215b2653-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 https://iranwire.com/en/features/69285/

[_d8af3f07ad54e0f3-2] ttp://www.armenianweekly.com/2011/03/05/terian-passes-away

[_a8306f0988d36843-3] ttps://www.bbc.com/persian/iran/2011/03/110307_l03_terian_dies

[4] «Հարցազրույց Տիկին Ալենուշ Տերյանի հետ (պարսկերեն)». 2010-05-04. Վերցված է 2010-06-29-ին.

[5] «Հարցազրույց Ալենուշ Տերյանի հետ (անգլերեն)». 2007-12-19. Վերցված է 2012-06-02-ին.

[ebtekar-6] «Իրանի աստղագիտության մայրը մոռացության շեմին (պարսկերեն)». 2007-11-10. Վերցված է 2010-06-29-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-{{Տեղեկաքարտ Անձ
+{{Տեղեկաքարտ Գիտնական
-| ԱԱՀ = آلينوش طريان
+| բնագիր անուն = {{lang-hy-western|Ալենուշ Տերեան}}<br>{{lang-fa|آلينوش طريان}}
-| բնագիր ԱԱՀ = Ալենուշ Տերեան
-| պատկեր = Ալենուշ Տէրեան.jpg
-| նկարագրում = [[ֆիզիկոս]], [[աստղագետ]], [[պրոֆեսոր]]
-| ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ|1920|11|9}}
-| ծննդավայր = Թեհրան, Իրան
-| վախճանի օր = {{Մահվան ամսաթիվ և տարիք|2011|3|4|1920|11|9}}
 | վախճանի վայրը = Թեհրան, Իրան
+| workplaces = Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր,<br/>Իրանի առաջին արևային<br/>
-| ազդվել է =
-| աշխատանք = Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր,<br/>Իրանի առաջին արևային<br/>
 աստղադիտարանի և հեռադիտակի հիմնադիր
-| Գրքեր =
 }}
@@ Տող 29. / Տող 21. @@
 Տերյանը Իրանում [[աստղաֆիզիկա]] դասավանդող առաջին անձն էր։ 1979 թվականին պաշտոնաթողման դիմում է ներկայացրել և պաշտոնաթող եղել։ Նա կտակում բնակարանը նվիրել է Ջուղայի հայերին և այն ուսանողներին, որոնք հարմար բնակատեղի չունեն, կյանքի վերջը անց է կացրել Թեհրանի Թոհիդ ծերանոցում։
-==Գնահատականներ==
+== Գնահատականներ ==
 Իրանի հեռուստատեսության «Իմաստուններ» ծրագրի կողմից որպես գիտության ոլորտի մնայուն դեմք է ճանաչվել։ 2003 թվականին նրա կյանքի մասին վավերական ֆիլմ է ստեղծվել Իրանի հեռուստատեսության պատվերով, «Դեպի արև» ([[պարսկերեն|պարսկ.]]՝ ''سوي خورشيد'') անվամբ<ref name=ebtekar>{{cite web|title=Իրանի աստղագիտության մայրը մոռացության շեմին (պարսկերեն)|url=http://www.ebtekarnews.com/ebtekar/news.aspx?nid=23063|date= 2007-11-10|accessdate= 2010-06-29}}</ref>։
 թվականի հուլիսին Իրանի նախագահ [[Մահմուդ Ահմադինեժադ]]ի կողմից գնահատագրի ու շքանշանի է արժանացել։
+== Ծանոթագրություններ ==
-==Աղբյուրներ==
-{{reflist}}
+{{ծանցանկ}}
 {{DEFAULTSORT:Տերյան, Ալենուշ}}
 [[Կատեգորիա:Հայ ֆիզիկոսներ]]
 [[Կատեգորիա:Հայերը Իրանում]]
-[[Կատեգորիա:1920 ծնունդներ]]
 [[Կատեգորիա:Թեհրան քաղաքում ծնվածներ]]
-[[Կատեգորիա:Նոյեմբերի 9 ծնունդներ]]
-[[Կատեգորիա:2011 մահեր]]
-[[Կատեգորիա:Մարտի 4 մահեր]]
 [[Կատեգորիա:Թեհրան քաղաքում մահացածներ]]