Սարիղամիշի ճակատամարտ

Եղեգնիկի ճակատամարտ
Առաջին համաշխարհային պատերազմ
	Ռուսների կարգավիճակը ճակատամարտում
Թվական	դեկտեմբերի 9 (22) — հունվարի 5 (17), 1915 թվական
Վայր	Եղեգնիկ
Արդյունք	Ռուս-հայկական կողմի հաղթանակ
Հակառակորդներ
Ռուսական կայսրություն ; Հայաստան Ռուսական կայսրության կազմում	Օսմանյան կայսրություն
Հրամանատարներ
Իլլարիոն Վորոնցով-Դաշկով ; Նիկոլայ Յուդենիչ ; Համազասպ Սրվանձտյան ; Արշակ Գավաֆյան ;	Էնվեր փաշա
Կողմերի ուժեր
63.000	90.000

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սարիղամիշի ճակատամարտ (այլ կիրառումներ)

Հայ կամավորների 4-րդ գունդ տեղակայված Բարդուզի լեռնանցքում։^[1]

Եղեգնիկի ճակատամարտը (ռուս.՝ Сражение при Сарыкамыше; թուրքերեն՝ Sarıkamış Muharebesi կամ Sarıkamış Savaşı) Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Ռուսական և Օսմանյան կայսրությունների ամենամեծ ռազմական բախումներից է։ Ընթացել է 1914 թ. դեկտեմբերի 22-ից մինչև 1915 թվականի հունվարի 17-ը, որպես Կովկասյան արշավանքի մի մաս։ Ավարտվել է ռուսների հաղթանակով։ Ռուսերը ընտրել էին մի ռազմավարություն, որ զորքերից պահանջում էր լինել շատ շարժուն և ճիշտ պահին լինել ճիշտ տեղում։ Այս մոտեցումը տարածված էր գերմանական և ֆրանսիական մարտավարություններում^[2] Օսմանյան զորքերը, որ պատրաստ չէին ձմեռային պայմաններին Ալլահուէկբեր լեռների (Allahüekber Dağları|Allahüekber mountains) մոտ ջախջախվեցին^[2]։

Ընդհանուր տեղեկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանը Կովկասյան ճակատը դիտարկում էր Արևելյան ճակատի նկատմամբ երկրորդական և Արևելյան ճակատը ստանում էր ռուսական ռեսուրսների մեծ մասը։

Ռուսաստանը Կարսի բերդը Թուրքիայից գրավեց Ռուս–Թուրքական պատերազմի ընթացքում 1877 թ. և վախենում էր Կովկասյան արշավանքից, որ ուղղված էր Կարսն ու Բաթումի նավահանգիստը հետ վերցնելուն։ Օսմանյան գեներալական կազմը չնչին էր ռուսականի համեմատ^[3]։

Կովկասյան արշավանքը Ռուսական ուժերին ջլատող նպատակ ուներ։ Պլանը համաձայնեցված էր Գերմանացի խորհրդատուների հետ, քանի որ հաջողությունը այս տարածաշրջանում, կնշանակեր Ռուսական ուժերի դուրս բերումը Լեհական և Գալիցյան ճակատներից^[4]։ Գերմանիան աջակցում էր ռեսուրսներով և Օսմանյան 3-րդ բանակը օգտագործվում էր ճակատամարտում^[3]։ Կովկասյան արշավանքի անմիջական նպատակն էր հետ վերցնել Արդվինը, Արդահանը, Ղարսը և Բաթումի նավահանգիստը։ Որպես հեռահար նպատակ, Օսմանյան ռազմական նախարար Իսմաիլ Էնվերը հույս ուներ, որ հաջողությունը կհեշտացներ բացել ճանապարհը դեպի Թիֆլիս և Կովկասյան մուսուլմանների ապստամբությունների շնորհիվ^[4]։ Մեկ այլ թուրք ավելի շուտ գերմանական ռազմավարական նպատակ էր՝ կտրել ռուսական հատվածը և միացնել իրենց ածխաջրածնային պաշարներին Կասպից ծովի շրջակայքում^[5]։ Անգլո-Պարսկական Նավթային միավորումը նավթի իրացման բացառիկ իրավունքներ ուներ Պարսկական կայսրության տարածքում, բացառությամբ Ադրբեջանի, Գիլանի, Մազենդարանի, Ազդարաբադի և Խորասանի մարզերի^[5]։ 1914 թ, մինչ պատերազմը, Բրիտանական կառավարությունը միավորման հետ պայմանագրեր էր կապել, որով նրանք ապահովում էին նավատորմը նավթով^[5]։

Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օսմանյան կայսրության զինված ուժերի 3-րդ բանակի շտաբը տեղակայված էր Էրզրումում՝ Հասան Իզեթի հրամանատարության ներքո։

Հայերը պատերազմում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայերի և Օսմանյան կայսրության միջև հարաբերությունները 1890-ականների բազմաթիվ կոտորածներից հետո արդեն սկսել էին վատանալ^[6]^[7]^[8]։ 1914 թ բանակցություններ էին ընթանում Էրզրումի հայկական կոնգրեսում բանակցություններ էին ընթանում Միության և Առաջադիմության Կոմիտե և հայ մտավորականության միջև։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Garegin Pasdermadjian, "Why Armenia Should be Free" p. 21.
↑ ^2,0 ^2,1 The Encyclopedia Americana, 1920, v.28, p.404
↑ ^3,0 ^3,1 A. F. Pollard. A Short History Of The Great War. chapter VI: The first winter of the war.
↑ ^4,0 ^4,1 Hinterhoff, Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia, pp.499-503
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 The Encyclopedia Americana, 1920, v.28, p.403
↑ Fromkin, David, A Peace to End All Peace, p.211. Henry Holt & Co., 1989. ISBN 0805068848
↑ Suny, Ronald, Looking Toward Ararat:Armenia in Modern History, p.46. Indiana University Press, 1993. ISBN 0253207738
↑ Charny, Israel W., Encyclopedia of Genocide, p.287. ABC-CLIO, 1999. ISBN 0874369282

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուբեն Սահակյան, Մարտական գործողությունները Կովկասյան ռազմաճակատում. Սարիղամիշյան օպերացիան, Հայկական բանակ, 1996, թիվ 3-4, էջ 13-29։

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավարտվեց Սարիղամիշի ճակատամարտը Archived 2016-09-06 at the Wayback Machine.
Արգելված թեմա. Սարիղամիշի ճակատամարտի իրական կադրերը

[Aram21-1] Garegin Pasdermadjian, "Why Armenia Should be Free" p. 21.

[EncyAm404-2] 2,0 ^2,1 The Encyclopedia Americana, 1920, v.28, p.404

[Pollard-3] 3,0 ^3,1 A. F. Pollard. A Short History Of The Great War. chapter VI: The first winter of the war.

[caven-4] 4,0 ^4,1 Hinterhoff, Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia, pp.499-503

[oilfactor-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 The Encyclopedia Americana, 1920, v.28, p.403

[6] Fromkin, David, A Peace to End All Peace, p.211. Henry Holt & Co., 1989. ISBN 0805068848

[7] Suny, Ronald, Looking Toward Ararat:Armenia in Modern History, p.46. Indiana University Press, 1993. ISBN 0253207738

[8] Charny, Israel W., Encyclopedia of Genocide, p.287. ABC-CLIO, 1999. ISBN 0874369282

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]