Ջեյմս Քերթիս Հեփբերն
| Ջեյմս Քերթիս Հեփբերն անգլ.՝ James Curtis Hepburn | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | Մարտի 13, 1815 |
| Ծննդավայր | Փենսիլվանիա, ԱՄՆ |
| Մահացել է | սեպտեմբերի 21, 1911 (տարիքը 96) |
| Մահվան վայր | Նյու Ջերսի, ԱՄՆ |
| Քաղաքացիություն |  ԱՄՆ |
| Ազգություն | Ամերիկացի |
| Կրոն | պրեսբիտերականներ |
| Կրթություն | Փենսիլվանիայի համալսարան և Փրինսթոնի համալսարան |
| Երկեր | A Japanese-English and English-Japanese Dictionary? |
| Մասնագիտություն | բառարանագիր, լեզվաբան, թարգմանիչ, բժիշկ, միսիոներ, ուսուցիչ և աստվածաշնչի թարգմանիչ |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  |
| Անդամություն | Presbyterian Church in the United States of America? |
 James Curtis Hepburn Վիքիպահեստում | |
Ջեյմս Քերթիս Հեփբերն (/ˈhɛpbɜːrn/ Մարտ 13, 1815 – Սեպտեմբեր 21, 1911), ամերիկացի բժիշկ, մանկավարժ, թարգմանիչ և աշխարհական քրիստոնյա միսիոներ։ Նա հայտնի է Հեփբերնի ռոմանիզացիայի համակարգով ճապոներենից լատինատառ այբուբեն տառադարձության համար, որը նա հրապարակեց իր ճապոներեն-անգլերեն բառարանում։
Վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հեփբերնը ծնվել է Միլթոնում, Փենսիլվանիա, 1815 թվականի մարտի 13-ին։ Նա հաճախել է Փրինսթոնի համալսարան, ստացել մագիստրոսի կոչում, որից հետո հաճախել է Փենսիլվանիայի համալսարան, որտեղ ստացել է իր դոկտորի աստիճան 1836 թ[1] և դարձել բժիշկ։ Նա ուղևորվեց Չինաստան որպես բժշկական միսիոներ, սակայն ստիպված եղավ երկու տարի մնալ Սինգապուրում, քանի որ Ափիոնային առաջին պատերազմը ընթացքի մեջ էր, իսկ չինական նավահանգիստները փակ էին օտարերկրացիների համար։ Հինգ տարի հետո նա վերադարձավ Միացյալ Նահանգներ 1845 թվականին[2]։
Միսիոներական աշխատանք Ճապոնիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1859 թվականին Հեփբերնը մեկնեց Ճապոնիա՝ որպես բժշկական միսիոներ Ամերիկյան Պրեսբիտերական Առաքելության հետ։ 1859 թվականի հոկտեմբերին առաջին անգամ Նագասակի ժամանելուց հետո Հեփբերնն արագորեն տեղափոխվեց Յոկոհամայի նորաբաց պայմանագրային նավահանգիստ՝ բացելով իր առաջին կլինիկան 1861 թվականի ապրիլին Սոկոջի տաճարում։ Բնակվելով Կանագավայի Ջոբուցի տաճարում, որը նախկինում զբաղեցնում էր Նիդեռլանդների հյուպատոսությունը, Հեփբերնը առաջին քրիստոնյա միսիոներն էր, ով բնակություն հաստատեց նորաբաց պայմանագրային նավահանգստի մոտ։ Հեփբերնի ընտանիքը տաճարում բնակում էր հոլանդական նախարար Սամուել Ռոբինս Բրաունի հետ, և բոլորն արագ ներթափանցեցին տեղական օտարերկրյա համայնք, և Հեփբերնը նշանակվեց ԱՄՆ հյուպատոս Թաունսենդ Հարիսի պատվավոր բժիշկ։
Հեփբերնի առաջին բացած կլինիկան ձախողվեց, քանի որ Բակումացու իշխանությունը, ցանկանալով, որ միսիոներները տեղափոխվեն Յոկոհամա, ճնշում գործադրեց հիվանդների վրա՝ ստիպելով նրանց դադարեցնել այնտեղ հաճախել[3]։ 1862 թվականի գարնանը Հեփբերնը և նրա ընտանիքը տեղափոխվեցին Կյորյուչի թիվ 39 հասցեում գտնվող տուն-համալիր, որը գտնվում էր Յոկոհամայի պայմանագրային նավահանգստում գտնվող օտարերկրացիների բնակելի թաղամասի կենտրոնում։ Այնտեղ, բացի իր կլինիկայից, նա և իր կին Կլարան հիմնեցին Հեփբերնի անվան դպրոցը, որն ի վերջո վերածվեց Մեյջի Գակուին համալսարանի։ Հեփբերնի ճապոնացի աշակերտների թվում էին Ֆուրույա Սակուզայեմոնը, Տակահաշի Կորեկիյոն և Նումա Մորիկաձուն։
Յոկոհամա քաղաքում իր բժշկական ներդրումների համար Հեփբերն Հոլը կոչվել է նրա պատվին Յոկոհամա քաղաքի համալսարանի բժշկական դպրոցի համալսարանում։
1867 թվականի մայիսին, իր երկարամյա օգնական Կիսիդա Գինկոյի համագործակցությամբ, Հեփբերնը հրատարակեց ճապոներեն-անգլերեն բառարան, որն արագորեն դարձավ ստանդարտ տեղեկատու աշխատություն ճապոներենի ապագա ուսանողների համար[4]։ Բառարանի երրորդ հրատարակության մեջ[5], որը հրատարակվել է 1886 թվականին, Հեփբերնը ընդունել է ճապոներենի ռոմանիզացման նոր համակարգ, որը մշակվել է Ճապոնական այբուբենի ռոմանիզացման ընկերության կողմից (Rōmajikai)։ Այս համակարգը լայնորեն տարածված է և հայտնի է որպես Հեփբերնի ռոմանիզացիա։ Հեփբերնը նաև նպաստել է Աստվածաշնչի ճապոներեն թարգմանությանը[6]։
Հետագա տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հեփբերնը վերադարձավ Միացյալ Նահանգներ 1892 թվականին։ 1905 թվականի մարտի 14-ին՝ Հեփբերնի 90-ամյակից մեկ օր անց, նրան շնորհվեց «Ծագող արևի» շքանշանի երրորդ աստիճանի շքանշան։ Հեփբերնն այս պատվին արժանացած երկրորդ օտարերկրացին էր[7]։
Նա մահացել է 1911թ. սեպտեմբերի 21-ին, Իսթ Օրանջում, Նյու Ջերսիում, 96 տարեկան հասակում։ Նա թաղված է Օրանժի Ռոզդեյլ գերեզմանատանը[8]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «James Curtis Hepburn: H: By Person: Stories: Biographical Dictionary of Chinese Christianity». www.bdcconline.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 26-ին.
- ↑ «James Curtis Hepburn». Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ հուլիսի 7-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 9-ին. - famousamericans.net
- ↑ Ion, Hamish, A. (2009). American Missionaries, Christian oyatoi, and Japan, 1859-73. Vancouver, BC: UBC Press. էջ 37. ISBN 978-0-7748-1647-2.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Ion, Hamish, A. (2009). American Missionaries, Christian oyatoi, and Japan, 1859-73. Vancouver, BC: UBC Press. էջ 80. ISBN 978-0-7748-1647-2.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Hepburn, James Curtis (1886). A Japanese–English and English–Japanese Dictionary (3rd ed.). Tokyo: Z. P. Maruya. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 25-ին.
- ↑ «Giving You Holy Bibles the Way They Were Originally Printed».
- ↑ «Japanese Order for Missionary» (PDF). The New York Times. 1905 թ․ մարտի 15. էջ 13. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 25-ին.
- ↑ «Rosedale Cemetery Walking Guide of Notable Interments» (PDF). Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մեիջի Գակուին համալսարանի պատմություն
- Հոդված Հեփբերնի մասին Princeton Alumni Weekly-ում
- Հեփբերն քրիստոնեական ընկերակցություն Արխիվացված 2011-05-25 Wayback Machine