Չինաստանի մայրաքաղաքներ

Չինաստանի մայրաքաղաքներ (中国首都, փինյին՝ Zhōngguó shǒudū), Չինաստանի պատմության ընթացքում շատ քաղաքներ դարձել են Չինաստանի մայրաքաղաքը, և ավելի շատ քաղաքներ դարձել են Չինաստանի տարբեր շրջաններում ստեղծված երկրների(թագավորությունների) մայրաքաղաքը։

Չինաստանի պատմական մայրաքաղաքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չինաստանի պատմական մայրաքաղաքները
Տոհմ / թագավորություն / երկիր		Մայրաքաղաք	Ժամանակագրություն
Պանգուի թագավորություն			Պանգու
Նույվայի թագավորություն （Երեք ինքնիշխաններ）			Նույվա
Յուչաոի թագավորություն^{[Ն 1]}（Երեք ինքնիշխաններ）			Յուչաո
Սուիրենի թագավորություն （Երեք ինքնիշխաններ）			Սուիրեն
Ճույունի թագավորություն （Երեք ինքնիշխաններ）			Ճույուն
Ֆուսիի թագավորություն^{[Ն 2]}（Երեք ինքնիշխաններ）		Չեն (ըստ լեգենդի, ներկայիս Հուայանքաղաքային շրջան, քաղաք Ճուկոու, Հենան նահանգ)	Ֆուսի (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2852-2737թթ)
Շեննոնի թագավորություն （Երեք ինքնիշխաններ և հինգ կայսրեր）		Լու (ըստ լեգենդի, ներկայիս՝ Ծինին քաղաքային շրջան, քաղաք Քուֆու, Շանտոն նահանգ)	(Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2737-2699թթ)
Շեննոնի թագավորություն （Երեք ինքնիշխաններ և հինգ կայսրեր）			Յան կայսր ^{[Ն 3]} (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2737-2699թթ)
Յոուսյոն տոհմ ^{[Ն 4]}（Երեք ինքնիշխաններ և հինգ կայսրեր）		Խուանյուան ^{[Ն 5]}（ըստ լեգենդի, ներկայիս՝ Սինչժեն քաղաքային շրջան, Չժենչժոու քաղաք, Հենան նահանգ）	Խուան կայսր (Խուանդի) (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2699-2588թթ)
Պաոսի տոհմ ^{[Ն 6]}（Հինգ կայսրեր）		Վանցյո (ըստ լեգենդի, ներկայիս՝ Հուանյան համայնք, քաղաք Ճոուքոու, Հենան նահանգ)	Թայհաո
Ցիոնսան տոհմ ^{[Ն 7]}（Հինգ կայսրեր）		Ցիոնսան (ըստ լեգենդի, ներկայումս գտնվում է Շանդուն նահանգի Ծինին քաղաքային շրջանի Քուֆու քաղաքից հյուսիս)	Շաոհաո (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2587-2491թթ)
Կոնկոն տոհմ（Երեք ինքնիշխաններ）			Կոնկոն ^{[Ն 8]}
Կաոյան տոհմ（Հինգ կայսրեր）		Կաոյան (ըստ լեգենդի, ներկայումս գտնվում է Հեբեյ նահանգի Պաոդին քաղաքային շրջանի Պանկոու քաղաքի Կաոյան շրջանի Ծյուչեն գյուղից հյուսիս)	Կայսր Ճուանսյու^{[Ն 9]} (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2490թ -25-րդ դար)
Կաոյան տոհմ（Հինգ կայսրեր）		Դիցյո (ըստ լեգենդի, ներկայիս՝ Պույան քաղաք, Հենան նահանգ)	Կայսր Ճուանսյու^{[Ն 9]} (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 25-րդ դար-2413թ)
Կաոսին տոհմ（Հինգ կայսրեր）		Դիցյո (ըստ լեգենդի, ներկայիս՝ Պույան քաղաք, Հենան նահանգ)	Կայսր Կու ^{[Ն 10]} (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2412թ -24-րդ դար)
Կաոսին տոհմ（Հինգ կայսրեր）		Պո^{[Ն 11]}(Ըստ լեգենդի, ներկայումս գտնվում էՀենան նահանգի Լուոյան քաղաքային շրջանի Յանսի քաղաքից արևմուտք է)	Կայսր Կու ^{[Ն 10]} (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 24-րդ դար-2343թ)
Ցինյան տոհմ（Հինգ կայսրեր）		Ցինհուա (ըստ լեգենդի, ներկայումս գտնվում է Հենան նահանգի Ծյաոծուո քաղաքի Բոայ շրջանից արևելք)	Կայսր Ճի (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2343-2333թթ)
Թաոթան տոհմ（Հինգ կայսրեր）		Պինյան (ըստ լեգենդի, ներկայիս Լինֆեն քաղաքի հարավ-արևմուտք, Շանսի նահանգ)	Յաո (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2333-2234թթ)
Յոույու տոհմ（Հինգ կայսրեր）		Պուբան (ըստ լեգենդի, այսօրվա Յոնծի քաղաք, Յունչեն քաղաքային շրջան, Շանսի նահանգ)	Շուն (Ըստ լեգենդի մ․թ․ա․ 2233-2184թթ)
Սիա դինաստիա ^{[Ն 12]}	Նախկին Սիա ^{[Ն 13]}	Տա Սիա^{[Ն 14]}(Ըստ լեգենդի, սա Շանսի նահանգի Յունչեն քաղաքի Սիա շրջանն է)	？Կուն
	Նախկին Սիա ^{[Ն 13]}	Չոն ^{[Ն 15]}(Ըստ լեգենդի, սա Հենան նահանգի Լուոյան քաղաքը, Սոն շրջանն է)	Կուն
		Յան Չեն（Խոսքը գնում է ներկայիս Հենան նահանգի Դենֆենգ քաղաքային շրջանի Գաոչեն քաղաքի մասին ^{[Ն 16]}，一Խոսքը գնում է Անյիի մասին）	Յու
		Յանչժի ^{[Ն 16]}（Ըստ լեգենդի, այսօրվա Հենան նահանգի Յուժոու քաղաքն է）	Յու - Տայկան
	Յոուցյոն տոհմ	Ժու ^{[Ն 17]}（Ներկայիս գտնվելու վայրը անհայտ է）	Յի （Յուկիոնի կառավարում）
	Յոուցյոն տոհմ	Ցիոնշի（Ըստ լեգենդի, այսօրվա Հենան նահանգի Լուոյան քաղաքից հարավ）	Յի, Հանճուո （Ցիոն տոհմի և Բո Մին տոհմի կառավարում）
		Ճեն（Խոսքը այսօրվա Հենան նահանգի Կոնյի քաղաքից 29 կիլոմետր հարավ-արևմուտք գտնվող Ժիտյան քաղաքաշրջանի Շաոչայ գյուղի մասին է，գտնվում է Հենան նահանգի Լուոյան քաղաքից 18 կիլոմետր դեպի արևելք）	Թայկան、Ճոնկան
		Կայսր Ցյու（Ըստ լեգենդի, այսօրվա Հենան նահանգի Պույան քաղաքից հարավ-արևմուտք）	Սիան, Շաոկան
		Յուան（Խոսքը Հենան նահանգի Յիյուան քաղաքից 2 կիլոմետր հյուսիս-արևմուտք գտնվող Միաոյի քաղաքի մասին է）	Ճու
		Լաոցյու（Ըստ լեգենդի, ներկայիս՝ Հենան նահանգի Քայֆեն քաղաքի Սիանֆու շրջանի Չենլիու քաղաքը）	Ճու - Ծիոն
		Սիհե（Խոսքը ներկայիս Հենան նահանգի Անյան քաղաքի հարավ-արևելքի մասին）	Յին - Ֆա
		Ճեն（Ներկայիս Հենան նահանգի Կոնյի քաղաքից 29 կիլոմետր հարավ-արևմուտք，Գտնվում է Հենան նահանգի Լուոյան քաղաքից 18 կիլոմետր դեպի արևելք）	Յի
		«Հենան»（Ներկայիս գտնվելու վայրը անհայտ է，Ըստ լեգենդի, ներկայիս՝ Հենան նահանգի Լուոյան քաղաքից 18 կիլոմետր դեպի արևելք）	Յի
Շան դինաստիա ^{[Ն 18]}	Նախկին Շան^{[Ն 19]}	Բո（Խոսքը այսօրվա Լիաոնին նահանգի արևմտյան տարածքի և Հեբեյ նահանգի հյուսիսարևելյան տարածքի մասին է, խոսքը այսօրվա Հենան նահանգի Լուոյան քաղաքային շրջանի Յանշի քաղաքի Շիսյանգոու գյուղի մասին է，մանրամասների համար տես Բո）^{[Ն 20]}	Ցի^{[Ն 21]}
		Ֆան^{[Ն 22]}（Խոսքը ներկայիս Պեկինի մասին է）	Ցի^{[Ն 21]}
		Դիշի^{[Ն 23]}（Խոսքը ներկայիս Հեբեյ նահանգի Շիցյաժուանգի հարավային տարածքի մասին է, Խոսքը ներկայիս Հեբեյ նահանգի Սինթայ քաղաքից հյուսիս գտնվող տարածքի մասին է）	Ճաոմին
		Շան^{[Ն 24]}（Խոսքը այսօրվա Ճանհե գետի մասին է，Խոսքը այսօրվա Շանսի նահանգի Շանլուո քաղաքի Շանճոու շրջանի մասին է）	Ճաոմին
		Շանցյու^{[Ն 25]}（Խոսքը ներկայիս Հեբեյ նահանգի կենտրոնական մասի և Հենան նահանգի հյուսիսային մասի մասին է）	Սիանտո
		“Թայշանսյա”（Խոսքը Թայհան լեռան ստորոտների մասին է）	Սիանտո
		Շանցյու^{[Ն 25]}（Խոսքը ներկայիս Հեբեյ նահանգի կենտրոնական մասի և Հենան նահանգի հյուսիսային մասի մասին է）	Սիանտո
		Յե（Այսօրվա Հեբեյ նահանգի, Հանդան քաղաքի, Լինճան շրջանի Ճանշե գետի ավազաններ）	Շանծիա
		Յին^{[Ն 26]}（ներկայիս գտնվելու վայրը անհայտ է）	Վանհայ
		Շանցյու^{[Ն 25]}（Խոսքը ներկայիս Հեբեյ նահանգի կենտրոնական մասի և Հենան նահանգի հյուսիսային մասի մասին է）	Յինհոու
	Վաղ Շան	Բո^{[Ն 20]}^{[Ն 27]} （Այս վայրի մասին տարբեր կարծիքներ կան，一ըստ լեգենդի Հենան նահանգի Ճենճոու քաղաքի առևտրի կենտրոնի ավերակներն են, մանրամասների համար տես Բո）	Դայի Թա - Դավու Մի （Ըստ լեգենդի մ.թ.ա. 1600 - 1422）
		Ցիաո^{[Ն 28]} （Ըստ լեգենդի, Աոկանը կամ Աոշանը գտնվում է այսօրվա Հենան նահանգի Սինգյան քաղաքից հյուսիս-արևելքում։ Մեկ այլ տարբերակով այն գտնվում է ներկայիս Շանդոն նահանգի Յիմեն լեռնային շրջանում，խոսքը Հենան նահանգի Ճենճոու քաղաքի առևտրի կենտրոնի ավերակների մասին է）	Ճոնտին Ճուան, Պորեն Ֆա （Ճոնդինի առաջին տարին, Ըստ լեգենդի մ.թ.ա. 1421 - 1386）
		Ցիան（Խոսքը այսօրվա Հենան նահանգի Անյան քաղաքի Հուան շրջանի հարավ-արևելքի մասին է）	Ծիանծաի Ճեն （Հեդանծիայի առաջին տարին, Ըստ լեգենդի մ.թ.ա. 1385 - 1377）
		Բի^{[Ն 29]}（Խոսքը ներկայիս Շանդոն նահանգի Յունչեն շրջանի հյուսիսի մասին է）	Քիյի Թեն - Քիդին Ցին （Ըստ լեգենդի մ.թ.ա. 1376 - 1328）
		Ցին^{[Ն 29]}^{[Ն 30]}（Խոսքը ներկայիս Հեբեյ նահանգի Ցինթայ քաղաքի մասին է）	Ցիեյե Թան-Ցիետին Սին （Ըստ լեգենդի մ.թ.ա. 1376 - 1328）
		Յան（Խոսքը ներկայիս Շանդոն նահանգի Ծինին քաղաքային շրջանի Քուֆու քաղաքի մասին է）	Նան Կենկեն, Սիան Ծիահե （Ըստ լեգենդի մ.թ.ա. 1327 - 1315）
	Ուշ Շան^{[Ն 31]}	Յին^{[Ն 26]}（Ներկայիս Հենան նահանգի Անյան քաղաքից հյուսիս-արևմուտք）	Բանգեն Սյուն - Կայսր Ցինշոու （Ըստ լեգենդի մ.թ.ա. 1314 - 1046）
	Ուշ Շան^{[Ն 31]}	Չաոգե^{[Ն 32]}^{[Ն 33]}（Խոսքը ներկայիս Հենան նահանգի Հեբի քաղաքի Քի շրջանի Չաոգե քաղաքի մասին է）	Կայսր Ցինշոու （Մոտ 1046 մ.թ.ա.）
Չժոու արքայատոհմ ^{[Ն 34]}	ՆախկինՉժոու^{[Ն 35]}	(Ներկայիս Շանսի նահանգի հարավ-արևելյան հատված)	Ցի - Պուչժու
		(Ներկայիս վա Շանսի նահանգի Ֆեն գետի ավազան)	Պուչժու -Կոնլյու
		Թայ (Ներկայիս Շանսի նահանգի հարավ-արևելյան հատված, ըստ լեգենդի, ներկայիս Վուգոնգ շրջան, Սյանյան քաղաք, Շանսի նահանգ)	Կոնլյու
		Բին ^{[Ն 36]}(Խոսքը ներկայիս Շանսի նահանգի Հոումա քաղաքի արևմուտքի, Լինֆեն քաղաքի, հին Ֆեն գետի ավազանի, Հեջին քաղաքի Վանրոն կոմսության և Շանսի նահանգի Յունչեն քաղաքի Ծիշան կոմսության մասին է։ Ըստ լեգենդի, այն գտնվում է Շանսի նահանգի Սյանյան քաղաքի Բին շրջանում)	Կոնլյու- Չժոուի թագավոր Թայ
		Ցիշան շրջան ^{[Ն 37]}(Ներկայիս Ցիշան շրջան, Պաոծի քաղաք, Շանսի նահանգ/ Չժոույան, Ֆուֆեն շրջան)	Չժոուի թագավոր Թայ - Չժոուի թագավոր Վեն
		Ֆեն^{[Ն 38]}（մայրաքաղաք, ներկայիս Սիան քաղաքից 12 կիլոմետր հարավ-արևմուտք, Շանսի նահանգ, Սյանյան քաղաք, Ցինդու շրջան, Դիաոտայ փողոց)	Չժոուի թագավոր Վեն - մոտ մ.թ.ա 1046թ
	Արևմտյան Չժոու^{[Ն 39]}	Կաո/Ճոնչժոու^{[Ն 40]} (ներկայիս Սիան քաղաքից 12 կիլոմետր հարավ-արևմուտք, Շանսի նահանգ, Սյանյան քաղաք, Ցինդու շրջան, Դիաոտայ փողոց)	մոտ մ.թ.ա 1046 - 771թթ
		Չենչժոու ^{[Ն 41]}^[1]^[2](այժմ՝ Սիկոն շրջան, Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)	մոտ մ.թ.ա 1046 - 771թթ
		Չժեն (այժմ՝ Հուաճոու շրջան, Վայնան քաղաք, Շսնսի նահանգ)	Չժոուի թագավոր Մու
		Ցուենցյո (Ներկայիս Հուայլի գյուղ, Սինփին շրջան, Սյանյան քաղաք, Շանսի նահանգ)	Չժոուի թագավոր Յի
	Արևելյան Չժոու^{[Ն 42]}	Վանչեն (Այսօրվա Սիկոն շրջան, Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 770 - 367թթ
		Լուո ^{[Ն 43]}(Արևմտյան Չժոու դինաստիայի մայրաքաղաք, այժմ Սիկոն շրջան, Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 367 - 256թթ
		Կոն (Արևելյան Չժոու դինաստիայի մայրաքաղաք, ներկայիս Կոն քաղաքից հարավ-արևմուտք, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 367 - 249թթ
Ցին դինաստիա		Սիկույ (Ներկայիս Կանսու նահանգ)^{[Ն 44]}	？- Ֆեիծի
		Ցինյի (այժմ՝ Ցինշույ շրջան, Տյանշույ քաղաք, Կանսու նահանգ և Չանծյաչուան Հուի ինքնավար շրջան)	Ֆեիծի- մ․թ․ա 822թ
		Ցուանկյու^{[Ն 45]} (այժմ՝ Լի շրջան, Լոննան քաղաք, Կանսու նահանգ)	մ․թ․ա 822 - 776թթ
		Ցիենյի^{[Ն 46]}(Ներկայիս Շանսի նահանգի Լոն շրջանի Պաոծի քաղաքի Մոերուան գյուղից արևմուտք)	մ․թ․ա 776 - 762թթ
		Ցիվեի Ճիհուի (Ներկայիս Մեյ շրջան, Պաոծի քաղաք, Շանսի նահանգ)	մ․թ․ա 762 - 714թթ
		Պինյան (այժմ՝ Պաոծի քաղաք, Շանսի նահանգ)	մ․թ․ա 714 - 677թթ
		Յոն (այժմ Շանսի նահանգի Ֆենսիան շրջանից հարավ-արևելք)	մ․թ․ա 677 - 383թթ
		Յուեյան (այժմ Շանսի նահանգի Վեյնան քաղաքի Ֆուպին շրջանից հարավ-արևելք)	մ․թ․ա 383 - 350թթ
		Սյանյան ^{[Ն 47]}(այժմ՝ Շանսի նահանգի Սյանյան քաղաքից հյուսիս-արևելք)	մ․թ․ա 350 - 207թթ
Չու դիանստիա ^{[Ն 48]}		Փենչեն	մ․թ․ա 206 - 202թթ
Հան դիանաստիա ^{[Ն 49]}	Արևմտյան Հան^{[Ն 50]}	Լուոյան (այժմ՝ Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 202թ
		Յուեյան (այժմ՝ Լինտոն շրջան, Սիան քաղաք, Շանսի նահանգ)	մ․թ․ա 202 - 200թթ
		Չանան	մ․թ․ա 200 - մ․թ 8թ
	Սին դինաստիա	Չանան	8-23թթ երկրորդ լուսնային ամիս
	Կենշի կայսր	Վանչեն (այժմ Վանչեն շրջան, Նանյան քաղաք, Հենան նահանգ)	23թ երկրորդ լուսնային ամիս - 23թ տասներորդ լուսնային ամիս
		Լուոյան	23թ տասներորդ լուսնային ամիս - 24թ
		Չանան	24թ - 25թ տասներորդ լուսնային ամիս
	Կարմիր հոնքավորներ	Չանան	25թ տասներորդ լուսնային ամիս - 27թ
	Արևելյան Հան^{[Ն 51]}	Հաչեն (այժմ՝ Գուչենտիան գյուղ, Պայսիան շրջան, Սինթայ քաղաք, Հեբեյ նահանգ)	25թ օգոստոսի 5 - 26թ
		Լուոյան^{[Ն 52]} (այժմ՝ Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)	26 - 190թթ
		Չանան^{[Ն 53]}	1911 - 195թթ
		Սյու շրջան^{[Ն 54]} (այժմ՝ Սուչան քաղաք, Հենան նահանգ)	196 - 220թթ
	Շու Հան^{[Ն 55]} （Եռաթագավորություն）	Չենդու	221 - 263թթ
Վեյ ^{[Ն 56]}（Եռաթագավորություն）		Յե (այժմ Հեբեյ նահանգի Հանտան քաղաքի Լինչժան շրջանի և Սի շրջանի հատման մասում)	204 - 220թթ
		Սյու շրջան (այժմ՝ Սուչան քաղաք, Հենան նահանգ)	220 - 221թթ^{[Ն 57]}
		Լուոյան	221 - 265թթ^{[Ն 57]}
Վու ^{[Ն 58]}（Եռաթագավորություն）		Կոնան (այսօրվա Կոնան շրջան, Ծինչժոու քաղաք, Հուբեյ նահանգ)	200 - 221թթ
		Ուչան (այժմ՝ Էչեն շրջանից արևելք, Էչժոու քաղաք, Հուբեյ նահանգ)	221թ - 229թ իններորդ լուսնային ամիս
		Ծիանյե (այժմ Նանկին քաղաք, Ցզյանսու նահանգ)	229թ իններորդ լուսնային ամիս - 265թ իններորդ լուսնային ամիս
		Ուչան (այժմ՝ Էչեն շրջանից արևելք, Էչժոու քաղաք, Հուբեյ նահանգ)	265թ իններորդ լուսնային ամիս - 266թ երկրորդ լուսնային ամիս
		Ծիանյե (այժմ Նանկին քաղաք, Ցզյանսու նահանգ)	266թ երկրորդ լուսնային ամիս - 280թ
Ծին	Արևմտյան Ծին^{[Ն 59]}	Լուոյան	266թ - 311թ վեցերորդ լուսնային ամիս
	Արևմտյան Ծին^{[Ն 59]}	Չանան	313թ առաջին լուսնային ամիս - 316թ տասնմեկերորդ լուսնային ամիս
	Արևելյան Ծին^{[Ն 60]}	Ծիանյե (այժմ Նանկին քաղաք, Ցզյանսու նահանգ)	317 - 420թթ
Վեյ (Հյուսիսային Չաո դինաստիա)）^{[Ն 61]}^{[Ն 62]}	Տայ թագավորություն （16 թագավորություններ ）		338 - 340թթ
		Շենլե ^{[Ն 63]}(այժմ՝ Տուչենծի գյուղից հյուսիս, Հոլինկե շրջան, Հոհեհաոթե քաղաք, Ներքին Մոնղոլիայի Ինքնավար Մարզ)	340 - 376թթ
		Նիուչուան (Տաբու գետի ափին, ներկայիս Ուլանքաբ քաղաք, Ներքին Մոնղոլիայի Ինքնավար Մարզ)^{[Ն 64]}	386թ առաջին լուսնային ամիս - 386թ
		Շենլե ^{[Ն 63]}(այժմ՝ Տուչենծի գյուղից հյուսիս, Հոլինկե շրջան, Հոհեհաոթե քաղաք, Ներքին Մոնղոլիայի Ինքնավար Մարզ)	386 - 386թ չորրորդ լուսնային ամիս
	Հյուսիսային Վեյ （Հյուսիսային Չաո）	Շենլե ^{[Ն 63]}(այժմ՝ Տուչենծի գյուղից հյուսիս, Հոլինկե շրջան, Հոհեհաոթե քաղաք, Ներքին Մոնղոլիայի Ինքնավար Մարզ)	386386թ չորրորդ լուսնային ամիս - 398թ
		Պինչեն (ներկայիս Տատոն քաղաքի հյուսիս, Շանսի նահանգ)	398թ յոթերորդ լուսնային ամիս - 494թ
		Լուոյան	494 - 534թթ
	Արևելյան Վեյ （Հյուսիսային Չաո）	Յե (այժմ Հեբեյ նահանգի Հանտան քաղաքի Լինչժան շրջանի և Սի շրջանի հատման մասում)	534 - 550թթ
	Արևմտյան Վեյ （Հյուսիսային Չաո）	Չանան	535 - 557թթ
Ցի (Հյուսիսային Չաո դիանստիա)）^{[Ն 65]}		Յե (այժմ Հեբեյ նահանգի Հանտան քաղաքի Լինչժան շրջանի և Սի շրջանի հատման մասում)	550 - 577թթ
Ճոու (Հյուսիսային Չաո դինաստիա)）^{[Ն 66]}		Չանան	557 - 581թթ
Սոն (Հարավային Չաո դիանստիա)）^{[Ն 67]}		Ծիանյե (այժմ Նանկին քաղաք, Ցզյանսու նահանգ)	420 - 479թթ
Ցի (Հարավային Չաո դինաստիա)）^{[Ն 68]}		Ծիանյե (այժմ Նանկին քաղաք, Ցզյանսու նահանգ)	479 - 502թթ
Լիան (Հարավային Չաո դինաստիա)）^{[Ն 69]}		Ծիանյե (այժմ Նանկին քաղաք, Ցզյանսու նահանգ)	502 - 552թթ
		Ցզյանլին (այժմ՝ Ծինչժոու շրջան, Ծինչժոու քաղաք, Հուբեյ նահանգ)	552 - 555թթ
		Ծիանյե (այժմ Նանկին քաղաք, Ցզյանսու նահանգ)	555 - 557թթ
	Արևմտյան Լիան ^{[Ն 70]}	Ցզյանլին (այժմ՝ Ծինչժոու շրջան, Ծինչժոու քաղաք, Հուբեյ նահանգ)	555 - 587թթ
Չեն (Հարավային Չաո դինաստիա)）^{[Ն 71]}		Ծիանյե (այժմ Նանկին քաղաք, Ցզյանսու նահանգ)	557 - 589թթ
Չեն դինաստիա		Տոնծին (ներկայիս Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)^{[Ն 72]}	581 - 582թթ
		Տասին (Չանան)^{[Ն 73]}	582 - 584թթ
		Տոնծին (ներկայիս Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)^{[Ն 72]}	584 - 585թթ
		Տասին (Չանան)^{[Ն 73]}	585 - 604թթ
		Տոնծին (մայրաքաղաք, ներկայիս Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)^{[Ն 72]}	604 - 618թթ
		Տասին (Չանան)	604 - 618թթ
Թան դինաստիա ^{[Ն 74]}		Չանան^{[Ն 75]}	618 - 684թթ
		Լուոյան (Արևելյան մայրաքաղաք)	657 - 684թթ
		Շենտու (Լուոյան)	684թ - 690թ հոկտեմբերի 16
	Չժոու դինաստիա ^{[Ն 76]}	Շենտու^{[Ն 77]} (Լուոյան)	690թ հոկտեմբերի 16 - 705թ մարտի 3
		Չանան^{[Ն 75]}	705թ մարտի 3 - 904թ երկրորդ լուսնային ամիս
		Լուոյան (Արևելյան մայրաքաղաք)	705 - 742թթ
		Լուոյան (Արևելյան մայրաքաղաք)	742 - 904թթ
		Լուոյան^{[Ն 78]}	904թ երկրորդ լուսնային ամիս - 907թ
Լիան (Հինգ դինաստիաներ)）^{[Ն 79]}		Տոնտու (այժմ՝ Կայֆեն քաղաք, Հենան նահանգ)	907 - 909թթ
		Սիտու (այժմ՝ Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)	909 - 913թթ
		Տոնտու (այժմ՝ Կայֆեն քաղաք, Հենան նահանգ)	913 - 923թթ
Թան (Հինգ դինաստիաներ)）^{[Ն 80]}		Տոնտու (այժմ՝ Լուոյան քաղաք, Հենան նահանգ)	923 - 936թթ
Ծին (Հինգ դինաստիաներ)）^{[Ն 81]}		Տոնծին (այժմ՝ Կայֆեն քաղաք, Հենան նահանգ)	936 - 947թթ
Հան (Հինգ դինաստիաներ)）^{[Ն 82]}^{[Ն 83]}		Տոնծին (այժմ՝ Կայֆեն քաղաք, Հենան նահանգ)	947 - 951թթ
Հան (Հինգ դինաստիաներ)）^{[Ն 82]}^{[Ն 83]}	Հյուսիսային Հան^{[Ն 84]} （Տասը թագավորություններ）	Թայյուան	951 - 979թթ
Ուշ Չժոու (Հինգ դինաստիաներ)）^{[Ն 85]}		Տոնծին (այժմ՝ Կայֆեն քաղաք, Հենան նահանգ)	951 - 960թթ
Սոն	Հյուսիսային Սոն^{[Ն 86]}	Տոնծին (այժմ՝ Կայֆեն քաղաք, Հենան նահանգ)	960թ փետրվարի 4 - 1127թ մարտի 20
	Հարավային Սոն^{[Ն 87]}	Նանկին (այժմ՝ Շանցիո քաղաք, Հենան նահանգ)	1127թ հունիսի 12 - 1128թ
		Յանչժոու^{[Ն 88]}^{[Ն 89]}	1128թ - 1129թ երկրորդ լուսնային ամիս
		Չժենցզյան^{[Ն 88]}	1129թ երկրորդ լուսնային ամիս - 1129թ
		Լինան ^{[Ն 88]}(այժմ՝ Հանչժոու քաղաք, Չժեցզյան նահանգ)	1129թ - 1129թ իններորդ լուսնային ամիս
		Ծիանյե (այժմ Նանկին քաղաք, Ցզյանսու նահանգ)	1129 - 1138թթ
		Լինան ^{[Ն 88]}(այժմ՝ Հանչժոու քաղաք, Չժեցզյան նահանգ)	1138թ - 1276թ փետրվարի 4
		Ֆուչժոու	1276թ հունիսի 14 - 1277թ
		Գուանչժոու	1277թ - 1278թ երրորդ լուսնային ամիս
		Սյանլոն Մեյվեյ	1278թ երրորդ լուսնային ամիս - 1278թ
		Յաշան ^{[Ն 90]}(այժմ՝ Կուծին քաղաք, Սինհույ շրջան, Ցզյանմեն քաղաք, Գուանդուն նահանգ)	1278թ - 1279թ մարտի 19^{[Ն 91]}
Դա Լիաո ^{[Ն 92]}^{[Ն 93]}	Ցիտան^{[Ն 93]}		907 - 916թթ^{[Ն 94]}
	Ցիտան թագավորություն^{[Ն 93]}		916 - 918թթ^{[Ն 95]}
	Ցիտան թագավորություն^{[Ն 93]}	Շանծին ^{[Ն 96]}(այժմ՝ Նանբոլուո քաղաք, Լինդոն քաղաք, Բալինձուո, Չիֆեն քաղաք, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	918 - 947թթ
	^{[Ն 93]}	Շանծին ^{[Ն 96]}(այժմ՝ Նանբոլուո քաղաք, Լինդոն քաղաք, Բալինձուո, Չիֆեն քաղաք, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	947 - 983թթ
	Ցիտան թագավորություն^{[Ն 93]}	Շանծին ^{[Ն 96]}(այժմ՝ Նանբոլուո քաղաք, Լինդոն քաղաք, Բալինձուո, Չիֆեն քաղաք, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	983 - 1066թթ
	^{[Ն 93]}	Շանծին ^{[Ն 96]}(այժմ՝ Նանբոլուո քաղաք, Լինդոն քաղաք, Բալինձուո, Չիֆեն քաղաք, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	1066 - 1120թթ
	Հուսիսային Լիաո^{[Ն 97]}	Նանկին ^{[Ն 98]}(այժմ՝ Սիչեն շրջանի հարավ-արևմուտք և Պեկինի Ֆենթայ շրջանի արևելք)	1122թ
	Հյուսիսարևելյան Լիաո	^{[Ն 99]}	1123թ
	Արևմտյան Լիաո^{[Ն 100]}	Կեդուն (այժմ՝ հինավուրց քաղաք Ցինտուոլոկայ, Դասինկիլեն շրջան, Բուրգան նահանգ, Մոնղոլիա)^{[Ն 101]}	1124 - 1130թթ
		Յե Միլի (այժմ՝ Էմին շրջան, Սինցզյան-Ույգուրական ինքնավար շրջան)	1132 - 1134թթ
		Հուսի Օեր (այսօր Բուրանա քաղաք, Թոքմակ քաղաք, Չուհե նահանգ, Ղրղզստան)^{[Ն 102]}	1134 - 1218թթ
Դա Ծին ^{[Ն 103]}		Շանծին ^{[Ն 104]}(այժմ Աչեն շրջան, Հարբին քաղաք, Հեյլունցզյան նահանգ)	1115թ - 1153թ երրորդ լուսնային ամիս
		Չժոնդու ^{[Ն 105]}(այժմ՝ Սիչեն շրջանի հարավ-արևմուտք և Պեկինի Ֆենթայ շրջանից արևելք)	1153թ երրորդ լուսնային ամիս - 1214թ
		Տոնծին (այժմ՝ Լիաոյան քաղաք, Լիաոնին նահանգ)	1161թ հոկտեմբերի 19 - 1161թ երկրորդ լուսնային ամիս^{[Ն 106]}
		Նանկին ^{[Ն 107]}(այժմ՝ Կայֆեն քաղաք, Հենան նահանգ)	1214թ - 1232թ երկրորդ լուսնային ամսվա հինգերորդ օր
		Կուտե (այժմ՝ Շանկիու քաղաք, Հենան նահանգ)	1232 - 1233թթ
		Ցայչժոու ^{[Ն 108]}(այժմ՝ Րունան շրջան, Ճումատիեն քաղաք, Հենան նահանգ)	1233թ - 1234թ փետրվարի 9
Դա Յուեն^{[Ն 109]}	Մոնղոլիա	Կուդիե Եալալեյ^{[Ն 110]}(Կուադևու կղզու մոտ, Դելեգելհան շրջան, Քենթ նահանգ, Մոնղոլիա )	Չինգիզ Խան - Մեն Կե^{[Ն 111]}
	Մոնղոլիա	Հալա Հելին (Էրդենիճաո տաճարից հյուսիս, Հալահելին քաղաք, Հալահելին շրջան, Քիանհանգայի նահանգ, Մոնղոլիա)	1220 - 1264թ օգոստոս^{[Ն 112]}
		Կայփին/Շանտու (Այսօրվա Շանտիեն գետի հյուսիսային ափ, Ժենգլան, Քսիլինգոլ, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	1260թ մայիսի 5 - 1276թ^{[Ն 113]}
		Յանծին/Տատու^{[Ն 114]} (այժմ՝ Պեկին)	1271թ - 1368թ ութերորդ լուսնային ամիս
	Հյուսիսային Յուեն^{[Ն 115]}	Շանտու (այժմ՝ Սիլինգոլ, Ժենգլան, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	1368թ ութերորդ լուսնային ամիս - 1369թ
		Յինչան (այժմ՝ Դարհան Սումու, Քեշիկետենգ, Չիֆենգ քաղաք, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	1369 - 1370թթ
		Հալախորին (Էրդենիժաո տաճարից հյուսիս, Հալախորին քաղաք, Հալախորին շրջան, Քիանհանգայի նահանգ, Մոնղոլիա)	1370 - 1388թթ
Դա Մին^{[Ն 116]}		Նանկին^{[Ն 117]}^{[Ն 118]}^{[Ն 119]}	1368թ հունվարի 23 - 1421թ փետրվարի 2
		Պեկին^{[Ն 119]}^{[Ն 120]}^{[Ն 121]}	1421թ փետրվարի 2 - 1424թ
		Նանկին^{[Ն 117]}^{[Ն 122]}	1424 - 1441թթ
		Պեկին^{[Ն 120]}	1441 - 1644թ ապրիլի 25
	Հարավային Մին^{[Ն 123]}	Նանկին	1644թ հունիսի 7 - 1645թ հունիսի 17 (Ֆու դինաստիայի թագավոր Չժու Յուսոնգ)
		Ֆուճոու	1645թ հունիսի 29 - 1646թ հոկտեմբերի 7 (Թան դինաստիայի թագավոր Չժու Յուջյան)
		Գուանդուն	1646թ դեկտեմբերի 8 - 1647թ հունվարի 20 (Թան դինաստիայի թագավոր Չժու Յու )
		Հանճոու	1645թ հուլիսի 1 - 1645թ հուլիսի7
		Չժաոցին	1646թ նոյեմբերի 20 - 1652թ մարտի 15 (Կուի դինաստիայի թագավոր Չժու Յուլանգ)
		Անլոն (այժմ՝ Անլոն շրջան, Ցյանսինան Գույչժոու Բույ և Միաո ինքնավար մարզ)	1652թ մարտի 15 - 1662թ հունվարի 11 (Կուի դինաստիայի թագավոր Չժու Յուլանգ)
		Շաոսին	1645թ օգոստոսի 3 - 1646թ հուլիսի 14 (Լու դինաստիայի թագավոր Չժու Յիհայ)
		Թայչժոու^{[Ն 124]}	1646թ հուլիսի 14 - 1653թ ապրիլ (Լու դինաստիայի թագավոր Չժու Յիհայ)
		Կուիլին	1645թ սեպ 25 - 1645թ հոկ 14 (Ջինցզյանի թագավոր Չժու Հենջիա)
		Ֆուչժոու	1645թ նոյեմբեր (Յիի թագավոր Չժու Ցիթայ)
		Լոնյու	1646թ (Յիյանի թագավոր Չժու Շույա)
		Ծիեյան	1647թ հոկ 14 - 1647թ հոկ 24 Յիի թագավոր Չժու Յոուչժեն
		Կույչժոու (այժմ՝ Ֆենծի շրջան, Չունցին քաղաք)	1649թ փետրվար - 1650թ գարուն (Չուի փագավոր Չժու Րոնֆան)
	Մին Չժեն^{[Ն 125]}	Տոնտու (այժմ՝ Թայնան քաղաք)	1661թ ապրիլ - 1664թ
	Մին Չժեն^{[Ն 125]}	Դոննին (այժմ՝ Թայնան քաղաք)	1664 - 1683թթ
Դա Ցին^{[Ն 126]}	Նյուչժեն տոհմ^{[Ն 127]}	Ֆեալա^{[Ն 128]}(այժմ՝ Էրդաո գյուղ, Յոնգլին քաղաք, Սինբին Մանչու ինքնավար շրջան, Ֆուշուն քաղաք, Լիաոնին նահանգ)	1587թ փետրվար - 1603թ փետրվար^{[Ն 129]}
	Դա Ծին^{[Ն 130]}	Հետուալա^{[Ն 131]} (այժմ՝ Լաոչեն գյուղը, Յոնգլին քաղաքը, Սինբին Մանչու ինքնավար շրջանը, Ֆուշուն քաղաքը, Լիաոնին նահանգ)^{[Ն 132]}	1603թ փետրվար - 1619թ օգոստոս
		Ծիֆան ^{[Ն 133]}(Թիեբեյ լեռը Դահուոֆան ջրամբարի հարավ-արևելյան անկյունում Հուն գետի միջին և վերին հոսանքում՝ Լյաոնին նահանգի Ֆուշուն քաղաքի արևելյան մասում)	1619թ օգոստոս - 1620թ հունվար
		Սաարհու (Սաարհու լեռան հյուսիսային կեսը Լյաոնին նահանգի Ֆուշուն քաղաքի արևելյան արվարձանում)	1620թ հոկտեմբեր - 1621թ մարտ
		Լիաոյան (այժմ՝ Սինչեն գյուղ, Լինսիան, Տոնծին, Թայծիհե շրջան, Լիաոյան քաղաք, Լիաոնին նահանգ)	1621թ մարտ - 1622թ
		Տոնծին (այժմ՝ Սինչեն գյուղ, Լինսիան, Տոնծին, Թայծիհե շրջան, Լիաոյան քաղաք, Լիաոնին նահանգ)	1622թ - 1625թ ապրիլի 11
		Շենյան/Շենծին^{[Ն 134]}	1625թ ապրիլի 11 - 1636թ մայիսի 15
		Շենծին (այժմ՝ Շենյան քաղաք, Լիաոնին նահանգ)	1636թ մայիսի 15 - 1644թ սեպ 20
		Պեկին^{[Ն 120]}	1644թ սեպ 20 - 1912թ փետ 12 1917թ հուլ 1 - 1917թ հուլ 12 (Չժան Սյունի վերականգնում)
Չինաստանի Հանրապետություն^{[Ն 135]}		Վուչան (այժմ՝ Ուհան շրջան, Ուհան քաղաք, Հուբեյ նահանգ)	1911թ հոկ 11 - 1912թ հունվ 1 (Կենտրոնական ռազմական կառավարություն)
		Նանկին	1912թ հունվ 1 - 1912թ մարտի 10 (Ժամանակավոր կառավարություն)
		Պեկին	1912թ մարտի 10 - 1912թ ապրիլի 2 (Ժամանակավոր կառավարություն)
		Պեկին	1912թ ապրիլի 2 - 1915թ դեկտեմբերի 12 (Հյուսիսային կառավարություն)
	Չինական Կայսրություն	Պեկին	1915թ դեկտեմբերի 12 - 1916թ մարտի 22 (Չինական կայսրություն)
		Պեկին	1916թ մարտի 22 - 1917թ հունիսի 30 (Հյուսիսային կառավարություն)
		Պեկին	1917թ հուլիսի 13 - 1928թ մայիսի 30 (Հյուսիսային կառավարություն)
		Ֆենթյան (այժմ՝ Շենյան քաղաք, Լիաոնին նահանգ)	1928թ մայիսի 30 - 1928թ դեկտեմբերի 29 (Հյուսիսային կառավարություն)
		Գուանդուն	1925թ հուլիսի 1 - 1927թ փետրվարի21 (Գուանչժոուի ժողովրդական կառավարություն)^{[Ն 136]}
		Ուհան	1927թ փետրվարի 21 - 1927թ օգոստոսի 19 (Ուհանի ժողովրդական կառավարություն)
		Նանկին	1927թ ապրիլի 18 - 1937թ նոյեմբերի 20^{[Ն 137]}
		Պեյփին (Պեկին)	1930թ սեպտեմբերի 9 - 1930թ սեպտեմբերի 23 (Պեյփինի ժողովրդական կառավարություն)
		Թայյուան	1930թ սեպ 23 - 1930թ հոկ 4 (Պեյփինի ժողովրդական կառավարություն)
		Գուանդուն	1931թ մայիսի 28 - 1931թ դեկ 22 (Գուանչժոուի ժողովրդական կառավարություն)
		Լուոյան	1932թ հունվ 29 - 1932թ դեկ 1 (Ժողովրդական կառավարության մայրաքաղաք)
		Ուհան	1937թ հոկ 21 - 1937թ դեկ 10
		Չունցին	1937թ հոկ 21 - 1946թ մայիսի 5
		Նանկին	1940թ մարտի 30 - 1945թ օգոստոսի 10 (Վան Ծինվեի կառավարություն)
		Նանկին	1946թ մայիսի 5 - 1949թ ապրիլի 23
		Գուանդուն	1949թ ապրիլի 23 - 1949թ հոկտեմբերի 14
		Չունցին	1949թ հոկտեմբերի 14 - 1949թ նոյեմբերի 30
		Չենդու	1949թ նոյեմբերի 30 - 1949թ դեկտեմբերի 27 ^{[Ն 138]}
		Թայպեյ	1949թ դեկտեմբերի 10－մինչ այսօր
Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն		Պեկին	1949թ հոկտեմբերի 1 - մինչ այսօր

Տարածաշրջանային կառավարությունների մայրաքաղաք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաղապար:Expand list

Տարածաշրջանային կառավարությունների մայրաքաղաք
Դինաստիա/ Երկիր		Մայրաքաղաք	Ժամանակագրություն
Պատերազմող երկրների ժամանակաշրջան
Վու		Գուսու (այժմ՝ Սուճոու քաղաք, Ծյանսու նահանգ）	？- մ․թ․ա 473թ
Սյու		Սյու (այժմ՝ Հենան նահանգի Սյուչան քաղաք）	մ․թ․ա 11դ -？
		Յե (այժմ Հենան նահանգի Յե շրջանից հարավ-արևմուտք)	？-？
		Չենֆու (այժմ՝ Անհույ նահանգի Բոճոու քաղաք）	？- մ․թ․ա 475թ
Չի		Յինչյո, Լինզյի (այժմ՝ Շանդոն նահանգ, Զիբո քաղաքային շրջան, Լինզյի քաղաք)	մ․թ․ա 11դ - 386թ
Լու		Լուշան (այժմ՝ Հենան նահանգի Լուշան շրջան)	մ․թ․ա 11դ - ？
		Յանչեն (այժմ՝ Շանդոն նահանգի, Ջինին քաղաքային շրջանի Քուֆու քաղաք)	մ․թ․ա 11դ - ？
		Քուֆու (այժմ՝ Շանդոն նահանգի, Ջինին քաղաքային շրջանի Քուֆու քաղաք)	？- մ․թ․ա 256թ
Յան		Ծի (ներկայիս՝ Ֆանգշան շրջան, Պեկին)	մ․թ․ա 11դ - 226թ
Յան		Սյանպին (Լյաոնին նահանգի Լյաոնին քաղաք)	մ․թ․ա 226 - 222թթ
Ցայ		Ցայ (ներկայիս Հենան նահանգի Շանցայ շրջանից հարավ-արևմուտք)	մ․թ․ա 11դ - 531թ
		Լյութին (ներկայիս՝ Հենան նահանգի Սինցայ շրջան)	մ․թ․ա 528 - 493թթ
		Ճոուլայ (ներկայիս՝ Անհույ նահանգի Ֆենթայ շրջանի Սյացայ քաղաք)	մ․թ․ա 493 - 447թթ
Ցաո		Տաոցյո (ներկայիս Շանդոն նահանգի Դինտաո շրջանի Հեզե քաղաքից հարավ-արևմուտք)	մ․թ․ա 11դ - 487թ
Չեն		Վանցյու (ներկայիս Հենան նահանգի Հուայան շրջանից հարավ-արևելք)	մ․թ․ա 11դ - 478թ
Ցի		Ցի (ներկայիս Հենան նահանգի Ցի շրջան)	մ․թ․ա 11դ - ？
		Սինթայ (ներկայիս Շանդոն նահանգի Սինթայ քաղաք)
		Չունյու (այժմ՝ Շանդուն նահանգի Անցյու քաղաքից հյուսիս-արևելք)	？- մ․թ․ա 445թ
Վեյ		Չաոկե (ներկայիս Հենան նահանգի Ցի շրջան)	մ․թ․ա 11դ - 660թ
		Ցաո (ներկայիս Հենան նահանգի Հուաքսյան շրջան)	մ․թ․ա 660թ
		Չուցյու (այժմ Հենան նահանգի Հուաքսյան շրջանից արևելք)	մ․թ․ա 659 - 629թթ
		Կայսր Քյու (հետագայում վերանվանվել է Պույան, այժմ՝ Հենան նահանգի Պույան քաղաք)	մ․թ․ա 629 - 241թթ
		Յեվան (ներկայիս Հենան նահանգի Ցինյան քաղաք)	մ․թ․ա 241 - 209թթ
Սոն		Շանցյու (ներկայիս Հենան նահանգի Շանցյու քաղաք)	մ․թ․ա 11դ - ？
Սոն		Փենչեն^{[Ն 139]}(ներկայիս Ծյանսյու նահանգի Սյուճոու քաղաք)	Վաղ պատերազմող երկրների ժամանակաշրջան - մ․թ․ա 286
Ծին		Թան (հետագայում կոչվել է Ծին, ներկայիս Շանսի նահանգի Թայյուան քաղաք)	մ․թ․ա 11դ - ？
		Քուվո (այժմ՝ Քուվո շրջան, Շանսի նահանգ)	մ․թ․ա 744 - 676թթ
		Ծյան (նաև հայտնի է որպես Յի, ներկայիս Յիչեն շրջանի հարավ-արևելք, Շանսի նահանգ)^{[Ն 140]}	？- մ․թ․ա 679թ մ․թ․ա 676թ - ？
		Սինթյան (նաև հայտնի է որպես Սինծյան, ներկայիս Հումա քաղաք, Շանսի նահանգ)
		Թունլյու (այժմ՝ Թունլյու շրջանից հարավ, Չանճի քաղաք, Շանսի նահանգ)
		Դուանների ընտանիք (այժմ Շանսի նահանգի Ցինշույ շրջանի հյուսիս-արևելք, Ծինչեն քաղաք)
Չու		Դանյան (այժմ՝ Սիչուան շրջան, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 11դ - 689թ
		Յին (այժմ՝ Ծինճոու շրջան, Հուբեյ նահանգ)	մ․թ․ա 689 - 278թթ
		Չեն (այժմ՝ Հուայան շրջան, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 278 - 241թթ
		Շոուչուն (այժմ՝ Շոուսյան շրջան, Անհույ նահանգ)	մ․թ․ա 241 - 223թթ
Յուե		Կուայծի (այժմ՝ Շաոսին քաղաք, Ճեծյան նահանգ)	？- մ․թ․ա 468թ ？- մ․թ․ա 306թ
		Լանյա (այժմ Ծյանսու նահանգի Լյանյունան քաղաքից հարավ-արևմուտք գտնվող Ծինփին լեռան մոտ, նախկինում Շանդուն նահանգի Ցինդաո քաղաքի Հուանդաո շրջանում)	մ․թ․ա 468 - 378թթ
		Վու (այժմ՝ Սուճոու քաղաք, Ծյանսու նահանգ)	մ․թ․ա 378թ - ？
Ճեն		Ճեն (այժմ Շանսի նահանգի Վեյնան քաղաքի Հուաճոու շրջանից հյուսիս-արևելք)	մ․թ․ա 806 - 771թթ
Ճեն		Սինճեն (այժմ՝ Սինճեն քաղաք, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 770 - 375թթ
Ճաո		Ծինյան (այժմ՝ Թայյուան քաղաք, Շանսի նահանգ)	մ․թ․ա 497 - 404թթ
		Ճոնմոու (այժմ՝ Տանյին շրջան, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 403 - 386թթ
		Հանդան (այժմ Հանդան քաղաք, Հեբեյ նահանգ)	մ․թ․ա 386 - 353թթ մ․թ․ա 351 - 228թթ
		Սինտոու (այժմ՝ Ծիճոու շրջան, Հենշույ քաղաք, Հեբեյ նահանգ)	մ․թ․ա 353 - 351թթ
		Տայջուն (այժմ՝ Յու շրջան, Հեբեյ նահանգ)	մ․թ․ա 227 - 223թթ
Վեյ		Անյի (այժմ Շանսի նահանգի Սիա շրջանից հյուսիս-արևմուտք)	մ․թ․ա 403 - 361թթ
Վեյ		Տալիան^{[Ն 141]}(Այսօրվա Կայֆեն քաղաքը, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 361 - 225թթ
Հան		Փինյան (այժմ՝ Լինֆեն քաղաք, Շանսի նահանգ)	մ․թ․ա 403թ - ？
		Կայսր Յան (այժմ՝ Յուճոու քաղաք, Հենան նահանգ)	？- մ․թ․ա 375թ
		Սինճեն (այժմ՝ Սինճեն քաղաք, Հենան նահանգ)	մ․թ․ա 375 - 230թթ
Ցի		Լինզի (այժմ՝ Զիբո քաղաք, Շանդոն նահանգ)	մ․թ․ա 386 - 221թթ
Ճոնշան		Գու (այժմ՝ Դինճոու քաղաք, Հեբեյ նահանգ)	մ․թ․ա 413 - 407թթ
Ճոնշան		Լինշոու (այժմ՝ Փինշան շրջան, Հեբեյ նահանգ)	մ․թ․ա 378 - 296թթ
Հան դինաստիայի արևմտյան շրջանների երկրներ
Փիշան		Փիշան քաղաք (այժմ՝ Փիշան շրջան, Հեթյան շրջան, Սինծյան-Ույգուրական ինքնավար մարզ)
Սիուցի		Յանչեն (այժմ՝ Կուչե շրջան և Բայչեն շրջան, Սինծյան-Ույգուրական ինքնավար շրջան)
Շաչե		(Այսօր Սինծյան-Ույգուրական ինքնավար շրջանի Յարցյան, Շադոն և Եչենգ շրջաններ)
Լոուլան		Ցյաննի քաղաք (այսօր Սինծյան-Ույգուրական ինքնավար շրջան)
Վուլեյ		Տուհու (այժմ՝ Սինծյան-Ույգուրական ինքնավար շրջանի Լունտայ շրջանի հարավային անապատում)
Վուսուն		Չիգու քաղաք
Քիեմո		Մոչեն (այսօրվա Ուրախ քաղաք, Սինծյան-Ույգուրական ինքնավար շրջան)
Ռուոցյան		(Այսօրվա Տաբսուննաոեր շրջանը, Ցինհայ նահանգ)
Շուլեի		Շուլեյ քաղաք (այսօր Սինծյան-Ույգուրական ինքնավար շրջանի Քաշար և Ծիաշի շրջաններ)
Տայուճի		Լանշի քաղաք (այժմ՝ Սինծյան-Ույգուրական ինքնավար շրջան)
Տավան		Գույշեն քաղաք
Հինգ ցեղեր և տասնվեց պետություններ
Չենհան		Չենդու (այժմ՝ Չենդու քաղաք, Սիչուան նահանգ)	304 - 347թթ
Հան թագավորություն (Տասնվեց թագավորություններ)		Ծուոկուչեն (այժմ՝ Լիշի շրջան, Շանսի նահանգ)	304 - 308թթ
		Պինյան (այժմ՝ Լինֆեն քաղաք, Շանսի նահանգ)	308 - 319թթ
		Չանան	319 - 328թթ
Ուշ Չժաո (Տասնվեց թագավորություններ)		Սյանկուո (այժմ՝ Սինթայ քաղաք, Հեբեյ նահանգ)	319 - 335թթ
Ուշ Չժաո (Տասնվեց թագավորություններ)		Յե	335 - 350թթ
Ցիանլյան (Տասնվեց թագավորություններ)		Գուծան (այժմ՝ Վուվեյ քաղաք, Կանսու նահանգ)	320 - 376թթ
Նախկին Յան (Տասնվեց թագավորություններ)		Լոնչեն (այժմ Չաոյան քաղաք, Լիաոնին նահանգ	337 - 352թթ
		Ծի (այժմ Պեկին)	352 - 357թթ
		Յե	357 - 370թթ
Րան Վեյ (Տասնվեց թագավորություններ)		Յե	350 - 352թթ
Նախկին Ցին (Տասնվեց թագավորություններ)		Չանան	351 - 394թթ
Ուշ Յան (Տասնվեց թագավորություններ)		Չժոնշան (այժմ՝ Դինչժոու քաղաք, Հեբեյ նահանգ)	386 - 397թթ
Ուշ Յան (Տասնվեց թագավորություններ)		Լոնչեն	398 - 409թթ
Արևմտյան Յան (Տասնվեց թագավորություններ)		Չանծի (այսօր Շանսիի Չանծի շրջանի արևմուտքում)	386 - 394թթ
Ուշ Ցին (Տասնվեց թագավորություններ)		Չանան	386 - 417թթ
Տի Վեյ (Տասնվեց թագավորություններ)		Հուատայ (այժմ՝ Հենան նահանգի Հուասյան շրջանից արևելք)	388 - 392թթ
Արևմտյան Ցին (Տասնվեց թագավորություններ)		Յոնշի չուան (այժմ՝ Յուչժոն շրջան, Կանսու նահանգ)	385 - 388թթ
		Ծինչեն (այժմ՝ Լանչժոուից արևմուտք, Կանսու նահանգ)	388 - 395թթ
		Սիչեն (այժմ՝ Ծինյուան շրջան,Կանսու նահանգ)	395 - 400թթ
		Յուանչուան (այժմ՝ Յուչժոն շրջան, Կանսու նահանգ)	400թ, 409 - 412թթ
		Տանծյաո (այժմ՝ Կանսու նահանգի Լինսիա քաղաքից հյուսիս-արևմուտք)	412թ
		Ուհան (այժմ՝ Լինսիա քաղաք, Կանսու նահանգ)	412 - 431թթ
Ուշ Լյան (Տասնվեց թագավորություններ)		Կուծան	386 - 403թթ
Հարավային Լյան (Տասնվեց թագավորություններ)		Լետու (այժմ՝ Ցինհայ նահանգ)	397 - 399թթ 402 - 414թթ
Հարավային Լյան (Տասնվեց թագավորություններ)		Սիպին (այժմ՝ Սինին քաղաք, Ցինհայ նահանգ)	399 - 402թթ
Արևմտյան Լյան (Տասնվեց թագավորություններ)		Դունհուան (այժմ՝ Դունհուան քաղաք, Կանսու նահանգ)	400 - 405թթ
Արևմտյան Լյան (Տասնվեց թագավորություններ)		Ծյուցուան (Այսօրվա Ծյուցուան քաղաք, Կանսու նահանգ)	405 - 421թթ
Հյուսիսային Լյան (Տասնվեց թագավորություններ)		Կուծան	397 - 439թթ
Հարավային Յան (Տասնվեց թագավորություններ)		Հուատայ (այժմ՝ Հուասյան շրջան, Հենան նահանգ)	398 - 400թթ
Հարավային Յան (Տասնվեց թագավորություններ)		Կուանկու (այժմ Շանդուն նահանգի Ցինչժոու քաղաքից հյուսիս-արևմուտք)	400 - 410թթ
Հյուսիսային Յան (Տասնվեց թագավորություններ)		Չանլի (այժմ՝ Յիսյան շրջան, Լիաոնին նահանգ)	409 - 436թթ
Սիա Թագավորություն (Տասնվեց թագավորություն)		Տոնվանչեն (այժմ կոչվում է Պայչենցզի,Վուդին գետի հյուսիսային ափը, ներկայիս Ներքին Մոնղոլիայի Ինքնավար Մարզում և Շանսի նահանգի Ջինգբիան շրջանի միացման վայրում)	407 - 427թթ
Սիա Թագավորություն (Տասնվեց թագավորություն)		Չանան	418թ
Կաոծուլի		Ծուպենչուան (այժմ՝ Հուանրեն Մանջուրական ինքնավար շրջան, Լիաոնինգ նահանգ)	մ.թ.ա 37－34թ
		Հեշենկու քաղաք (այժմ՝ Վունու լեռնային քաղաք, Հուանրեն Մանջուրական ինքնավար շրջան, Լիաոնին նահանգ)	մ.թ.ա 34－3թ
		Կուոնեյ (այժմ հնագույն Ծիան քաղաք, Տոնհուա քաղաք, Ծիլին նահանգ)	3－427թթ^{[Ն 142]}
		Յունայան քաղաք/Վանտու քաղաք (այժմ՝ Վանտու լեռ, Ծիան քաղաքից 5 կիլոմետր հյուսիս-արևմուտք, Տոնհուա քաղաք, Ծիլին նահանգ)	197－427թթ^{[Ն 143]}
		Փհենյան (Փհենյանի 67 կիլոմետր հյուսիս-արևելք, Կորեայի Ժողովրդադեմոկրատական Հանրապետություն)	427－586թթ
		Չանան (Փհենյան, Կորեայի Ժողովրդադեմոկրատական Հանրապետություն)	586－668թթ
Ուշ Թան դինաստիա, Հինգ դինաստիաներ և տասը թագավորություններ և երկու Սոն դինաստիաներ
Բոհայ նահանգ^{[Ն 144]}	Ճեն նահանգ^{[Ն 145]}	Ծյու նահանգ^{[Ն 146]} (ներկայիս Դունհուա քաղաք, Ծիլին նահանգ)	698－742թթ
		Ճոնծին^{[Ն 147]}(այժմ՝ Հելոն քաղաք, Ծիլին նահանգ)	742－755թթ
		Շանծին^{[Ն 148]}（Բոհայ շրջան, Նինան քաղաք, Մուդանծյան քաղաքային շրջան, Հեյլունծյան նահանգ)	755－785թթ
		Տոնծին^{[Ն 149]}(Այսօրվա Հույչուն քաղաքը, Ջիլին նահանգ)	785－794թթ
		Շանծին^{[Ն 150]} (Բոհայ շրջան, Նինան քաղաք, Մուդանծյան քաղաքային շրջան, Հեյլունծյան նահանգ)	794－926թթ
	Դոնդան թագավորություն^{[Ն 151]}	Թենֆու քաղաք (Բոհայ շրջան, Նինան քաղաք, Մուդանծյան քաղաքային շրջան, Հեյլունծյան նահանգ)	926－930թթ^{[Ն 152]}
		Նանծին (այժմ՝ Լիաոյան քաղաքից հյուսիս, Լիաոնին նահանգ)	928－938թթ^{[Ն 153]}
		Տոնծին (այժմ՝ Լիաոյան քաղաքից հյուսիս, Լիաոնին նահանգ)	938－952թթ^{[Ն 154]}
Թուծյե		Տոուծին լեռ (Օրխոն գետի վերին հոսանքը ներկայիս Մոնղոլիայում)
ՈՒյղուր (ույգուր)		Սիճոու (այժմ՝ Թուրպան, Սինցզյան-Ույգուրական ինքնավար մարզ)
Տուբո (Մեծ Տիբեթյան Թագավորություն)		Լյուքսե (այժմ՝ Լասա քաղաք, Տիբեթի ինքնավար մարզ)
Նանճաո		Մենշեչեն քաղաք (այժմ Բեյմիաո փողոցի թաղամաս, Վեյշանսյան շրջան, Յունան նահանգ)	649－739թթ
		Թայհե քաղաք (այժմ Յունան նահանգի Դալի քաղաքից հարավ)	739－779թթ
		Դալի քաղաք (այժմ Բեյսիճոու, Դալի քաղաք, Յունան նահանգ)	779－790թթ
		Յանծումի քաղաք (այժմ Յունան նահանգի Դալի քաղաքի հյուսիսային կողմը)	790－937թթ
Դալի թագավորություն		Յանծումի քաղաք (այժմ Յունան նահանգի Դալի քաղաքի հյուսիսային կողմը)	937－1254թթ
Նախկին Շու (Տասը Թագավորություններ)		Չենդու	907－917թթ
	Հան (Տասը Թագավորություններ)	Չենդու	917－918թթ
		Չենդու	918－925թթ
Հոու Շու (Տասը թագավորություններ)		Չենդու	934－965թթ
Վու (Տասը թագավորություններ)		Գուանլին (Այսօրվա Յանճոու քաղաքը, Ծյանսու նահանգ)	902－933թթ
Վու (Տասը թագավորություններ)		Ծինլին (այժմ Նանծին քաղաք, Ծյանսու նահանգ)	933 - 937թթ
Հարավային Թան (Տասը Թագավորություններ)		Ծինլին (այժմ Նանծին քաղաք, Ծյանսու նահանգ)	937－975թթ
Հարավային Թան (Տասը Թագավորություններ)		Նանչան (այժմ՝ Նանչան քաղաք, Ծյանսու նահանգ)	961թ
Վույուե (Տասը Թագավորություններ)		Քիանթան (այժմ՝ Հանճոու քաղաք, Ճեծյան նահանգ)	907－978թթ
Մին (Տասը Թագավորություններ)		Ճանլե (այժմ՝ Ֆուճոու քաղաք, Ֆուծյան նահանգ)	909－945թթ
Չու (Տասը Թագավորություններ)		Ճանշա (այժմ՝ Ճանշա քաղաք, Հունան նահանգ)	907－951թթ
Հարավային Հան դինաստիա (Տասը թագավորություններ)		Պանյու (հետագայում վերանվանվել է Սինվան, այժմ՝ Գուանճոու քաղաք, Գուանդուն նահանգ)	917－971թթ
Նանպին (Տասը Թագավորություններ)		Ծինճոու (այժմ՝ Ծինճոու քաղաք, Հուբեյ նահանգ)	924－963թթ
Ցի (Տասը թագավորություններ)		Ֆենսյան (այժմ՝ Ֆենսյան շրջան, Շանսի նահանգ)	907－924թթ
Յան (Տասը թագավորություններ)		Յուճոու (այժմ՝ Պեկին)	911－913թթ
Տաշու^{[Ն 155]}		Չենդու	994 թվականի առաջին լուսնային ամիսը - 994 թվականի հինգերորդ լուսնային ամիսը
Տասյա^{[Ն 156]}		Սինցին^{[Ն 157]}（Յինչուան քաղաք, Նինգսիա Հուի ինքնավար շրջան)	1038－1227թթ
Տաշու^{[Ն 158]}		Ծինլին (այժմ Նանծին քաղաք, Ծյանսու նահանգ)	1127 թվականի ապրիլի 20 - 1127 թվականի մայիսի 22
Տասի^{[Ն 159]}		Պեկին (այժմ՝ Դամին շրջան, Հանդան քաղաք, Հեբեյ նահանգ)	1130 հոկտեմբերի 12 - 1132 թթ
Տասի^{[Ն 159]}		Բյանծին (այժմ՝ Կայֆեն քաղաք, Հենան նահանգ)	1132－1137թթ
Դոնլիա^{[Ն 160]}		Չժոնծին ^{[Ն 161]}(այժմ՝ Կայյուան քաղաք, Թիլին քաղաք, Լիաոնին նահանգ)	1213－1216թթ
		Չենճոու (այժմ՝ Հայչեն, Անշան քաղաք, Լիաոնին նահանգ)	1216－1219թթ
		Ճոնծին (այժմ՝ Կայյուան քաղաք, Թիելին քաղաքային շրջան, Լիաոնին նահանգ])	1219－1269թթ
Դաժեն թագավորություն/Արևելյան Սիա թագավորություն^{[Ն 162]}		Նանծին (այժմ՝ Չենզիշան, Յանծի քաղաք, Ծիլինի նահանգ)	1215－1233թթ
Ուշ Յուան դինաստիա
Դասիա^{[Ն 163]}		Չոնցին	1363－1371թթ
Ուշ Մինգ և վաղ Ցին դինաստիա
Դաշուն		Սիան	1644 թվականի առաջին լուսնային ամիսը - 1644 թվականի երրորդ լուսնային ամիսը
		Պեկին	1644 թվականի երրորդ լուսնային ամիսը - 1644 թվականի հինգերորդ լուսնային ամիսը
		Սիան	1644 մայիս - 1645 թթ
Դասի		Սիծին (այժմ՝ Չենդու քաղաք, Սիչուան նահանգ)	1644 օգոստոսի 16 - 1646 թթ
Դաճոու		Հենճոու (այժմ՝ Հենյան քաղաք, Հունան նահանգ)	1678 թ
Ուշ Ցուն դինաստիա և վաղ Չինաստանի Հանրապետություն
Թայպին Երկնային Թագավորություն		Տյանծին (այժմ Նանծին քաղաք, Ծյանսու նահանգ)	1853թ մարտի 19 - 1864թ հուլիսի 19
Մանճոուկուո^{[Ն 164]}	Մանճոուկուո	Սինծին (այժմ՝ Ճանչուն քաղաք, Ծիլին նահանգ)	1932թ մարտի 1 - 1934թ մարտի 1
	Մանճուական կայսրություն	Սինծին (այժմ՝ Ճանչուն քաղաք, Ծիլին նահանգ)	1934թ մարտի 1 - 1945թ օգոստոսի 9
	Մանճուական կայսրություն	Տոնհուա (այժմ՝ Լինծյան քաղաք, Բայչեն քաղաքային շրջան, Ծիլին նահանգ)	1945թ օգոստոսի 9 - 1945թ օգոստոսի 18
Չինաստանի Խորհրդային Հանրապետություն		Ռուիծին	1931-1934 թթ
Չինաստանի Խորհրդային Հանրապետություն		Յանան	1934թ հոկտեմբեր - 1937թ հունիս
Մոնղոլիա-Սինցզյան Միացյալ ինքնավար կառավարություն^{[Ն 165]}	Չադոնի հատուկ ինքնավար շրջան	Դուոլուն	1933թ ապրիլի 28-1933 թ
		Դուոլուն	1935թ ապրիլի 1 - 1935թ դեկտեմբեր
		Ճանբեյ	1935թ դեկտեմբեր - 1936թ փետրվարի 1
	Չահար/Մենցզյան	Ճանբեյ	1936թ փետրվարի 1 - 1936թ մայիսի 12
	Մոնղոլիայի ռազմական կառավարություն	Դեհուա (այժմ՝ Հուադե շրջան, Ուլանքաբ քաղաք, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	1936թ մայիսի12 - 1937թ հոկտեմբերի 28
	Մոնղոլիայի միության ինքնավար կառավարություն	Հուհեհաոտե (այժմ՝ Հուհեհաոտե քաղաք, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	1937թ հոկտեմբերի 28 - 1939թ սեպտեմբերի 1
	Մոնղոլիա-Սինցզյան Միացյալ ինքնավար կառավարություն	Կալական (այժմ՝ Ճանծյակու քաղաք, Հեբեյ նահանգ)	1939թ սեպտեմբերի 1 - 1941թ օգոստոսի 4
	Մոնղոլիայի ինքնավար պետություն	Կարական (այժմ՝ Հուհեհաոտե քաղաք, Ներքին Մոնղոլիայի Ինքնավար Մարզ)	1941թ օգոստոսի 4-1945 թ
Ներքին Մոնղոլիայի շրջան	Ներքին Մոնղոլիայի Ժողովրդական Հանրապետություն	Սունիտների աջ դրոշ Ճանբեյ	1945թ
	Արևելյան Մոնղոլիայի ժողովրդական ինքնավար կառավարություն	Վանյե տաճար (այժմ՝ Վուլանհաոտե քաղաք, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	1946թ
	Ներքին Մոնղոլիայի ինքնավար կառավարություն	Վանյե տաճար (այժմ՝ Վուլանհաոտե քաղաք, Ներքին Մոնղոլիա Ինքնավար Մարզ)	1947թ ապրիլի 23 - 1949թ հոկտեմբերի 1
	Մոնղոլիայի ինքնավար կառավարություն	Տին Յուանի իշխանություն (այժմ՝ Ալքսայի ձախ դրոշակ, Ներքին Մոնղոլիայի Ինքնավար Մարզ)	1949թ օգոստոսի 10 - 1949թ սեպտեմբերի 20

Մայրաքաղաքի անվանման տարբեր տարբերակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չինաստանի մայրաքաղաքները (首都, փինյին՝ shǒudū )հայտնի են նաև ծինչեն (jīngchéng), ծինտու (jīngdū), ծինծի (jīngjī), ծինշի (jīngshī) անուններով։

Քանի որ յուրաքանչյուր դինաստիայի իրավասության տակ գտնվող կոնկրետ տարածքը տարբեր էր, այդ անուններով կոչվող քաղաքները նույնպես տարբեր էին։ Օրինակ՝ Սոնգ դինաստիայի մայրաքաղաքը Բյանլյանն էր (այժմ՝ Կայֆեն), և երեք այլ մայրաքաղաքներ կային՝ Սիծին, Նանկին և Պեկին։ Լիաո դինաստիան, որը նույն ժամանակաշրջանում իշխում էր Չինաստանի հյուսիս-արևելքում, ուներ նմանատիպ անուններ՝ Լյաոյան (այժմ՝ Լիաոյան, Լիաոնին), Տատոն (ժամանակակից Տատոն, Շանսի), Տածին, Նանկին (այժմ՝ Պեկին)։ Նույն քաղաքը տարբեր դինաստիաներում ունեցել է նաև տարբեր անուններ, օրինակ՝ Նանկինը կոչվել է Արևելյան մայրաքաղաք Արևելյան Ուու դինաստիայի և Հարավային Սոնգ դինաստիայի սկզբում, իսկ Արևմտյան մայրաքաղաք Վուի թագավորության սկզբում՝ Հինգ դինաստիաների և Տասը թագավորությունների ժամանակ։

Աշխարհագրորեն հինգ հնագույն մայրաքաղաքներից Կայֆենը գտնվում է արևելքում, Սիանը՝ արևմուտքում, Նանկինը՝ հարավում, Պեկինը հյուսիսում, իսկ Լուոյանը գտնվում է կենտրոնում։ Սիանը, Լուոյանը և Կայֆենը գտնվում են Կենտրոնական հարթավայրում։ Ժամանակակից Չինաստանի մայրաքաղաքն իր հերթին հիմնականում փոփոխվել է Նանկինի և Պեկինի միջև։

Հինավուրց մեծ մայրաքաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ Չժոու դինաստիայի, Հան դինաստիայի և Թան դինաստիայի դարաշրջանում արևելքում և արևմուտքում գոյություն ունեին երկու մայրաքաղաքներ, այսինքն ՝ Արևելյան մայրաքաղաք Լուոյանը և Արևմտյան մայրաքաղաք Չանգանը, որոնց մասին հասարակությունը իմացավ «Երկու մայրաքաղաքների պատմություն» (Հան Պան Կու), «Երկու մայրաքաղաքների պատմություն» (Հան Չժան Հեն) և «Երկու մայրաքաղաքների պատմություն» (Թան Լի Յու) ստեղծագործություններից։ Մին դինաստիայի ժամանակ Չեն Ցզյանն իր «Բոլոր դարերի կայսրերի և թագավորների նստավայրեր» աշխատության մեջ Չանանը (այժմ ՝ Սիան), Լուոյանը, Բյանը (այժմ ՝ Կայֆեն) և Յանը (այժմ ՝ Պեկին) անվանել է «Աշխարհի չորս հինավուրց և ժամանակակից մայրաքաղաքներ»։ Իսկ Մին դինաստիայի վերջում և Ցին դինաստիայի սկզբում Կու Յանվուն Գուանչժոնին (այժմ ՝ Սիան), Լուոյանին, Ցզյանկանին (այժմ ՝ Նանկին) և Կայֆենին անվանել է «Չորս մեծ հինավուրց մայրաքաղաքներ»։ «Չորս մեծ հինավուրց մայրաքաղաքները» Սիանի, Լուոյանի, Նանկինի և Պեկինի ամենավաղ և ամենատարածված տերմինն է։ 1920-ականներին չինացի գիտնականները սկսեցին Չինաստանի հայտնի հնագույն մայրաքաղաքները անվանել «մեծ հինավուրց մայրաքաղաքներ»։ 1902 թվականին Լիան Ցիչաոն գրեց «Չինաստանի աշխարհագրությունը» գիրքը, որտեղ նա Սիանը, Լուոյանը, Նանկինը, Կայֆենը և Պեկինը անվանեց «Հինգ մայրաքաղաքներ»։ 1930 թվականին չին աշխարհագրության հիմնադիր Չժան Ցիունը հրատարակեց «Չինաստանի աշխարհագրության ուրվագիծը», որտեղ նա առաջ քաշեց «վեց հին մայրաքաղաքների» գաղափարը։ Այսինքն՝ վերը նշված հինգ մայրաքաղաքներից հետո Հանչժոուն ավելացավ ցուցակում։ 1982 թվականին աշխարհագրագետ Թան Ցիչունը հրատարակեց «Յոթ մայրաքաղաքները Չինաստանի պատմության մեջ» գիրքը, որտեղ Անյանը առաջարկեց որպես մեծ հնագույն մայրաքաղաք։ «Գոյություն ունեն հին մայրաքաղաքների տարբեր աստիճաններ, և մենք չենք կարող պատահական թիվ որոշել»։ Օրինակ ՝ Սիանը, Լուոյանը և Պեկիը կազմում են մեկ մակարդակ, Կայֆենը և Նանկինը ավելացրած ՝ որպես «հինգ մեծ մայրաքաղաքներ», ներկայացնում են մեկ այլ մակարդակ, իսկ Հանչժոուն և Անյանը ավելացրած ՝ որպես «յոթ մեծ մայրաքաղաքներ», ներկայացնում են երրորդ մակարդակը։ Բայց մենք չենք կարող պարզապես ընտրել մի շարք, որը կդառնա մեկ մակարդակ։ Օրինակ ՝ «տասը մայրաքաղաքներ» ձևավորելը հեշտ չի լինի։ 1988 թվականին հին մայրաքաղաքների չինական համայնքը բանաձև ընդունեց «յոթ հին մայրաքաղաքների» վերաբերյալ, Անյանը պաշտոնապես ընդգրկվեց դրանց շարքում։ 2004 թվականի նոյեմբերի 5-ին համայնքի նախագահ Չժու Շիկուանը հայտարարեց, որ Չժենչժոու հնագույն մայրաքաղաքը կարող է Սիանի, Լուոյանի, Նանկինի, Կայֆենի, Պեկինի, Հանչժոուի, Անյանի հետ լինել «ութ հին մայրաքաղաքներ»։ 2010 թվականի սեպտեմբերի 22-ին Չինաստանի հին մայրաքաղաքների համայնքի տարեկան ժողովում հրապարակվեց «Տաթունի հռչակագիրը», որտեղ Տաթունն ընդգրկվեց Չինաստանի «Մեծ հին մայրաքաղաքների» շարքում ՝ առաջացնելով «ինը հին մայրաքաղաքներ»։ 2016 թվականի հոկտեմբերի 25-ին «Չինաստանի հնագույն մայրաքաղաքների հետազոտական գագաթնաժողովի ֆորում»-ում ստեղծվեց «Չենտուի հռչակագիրը», որի արդյունքում Չենտուն ընդգրկվեց «Չինաստանի մեծ հին մայրաքաղաքների» ցանկում, ինչը հանգեցրեց «տասը մեծ հին մայրաքաղաքների» առաջացմանը։ Չենտուն Չինաստանի «մեծ հին մայրաքաղաքների» ցանկում է, և, հետևաբար, կան «տասը մեծ հին մայրաքաղաքներ» ՝ Սիան, Լուոյան, Նանկին, Կայֆեն, Պեկին, Հանչժոու, Անյան, Հանչժոու, Տաթուն և Չենտու։ Դրանց թվում առավել տարածված են «չորս մեծ հին մայրաքաղաքները», «հինգ մեծ հին մայրաքաղաքները» և «յոթ մեծ հին մայրաքաղաքները»։

Տասը մեծ հին մայրաքաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լուոյան (13 դինաստիաներ, ներառյալ Սիա, Շան, Արևմտյան Չժոու, Արևելյան Չժոու, Արևելյան Հան, Կաո Վեյ, Արևմտյան Ծին, Հյուսիսային Վեյ, Սույ և Թան), Սիան (Արևմտյան Չժոու, Ցին, Արևմտյան Հան, Սուի, Թան և այլն), Նանկին (Արևելյան Վու, Արևելյան Ծին, Լյու Սոն, Հարավային Ցի, Հարավային Լյան, Հարավային Չեն, Յան Վու (933-937 թթ. ), Հարավային Թան, Հարավային Սոն (փաստացի մայրաքաղաք 1129-ից 1138 թվականներին), Մին (1368-1421), Թայպին Երկնային Թագավորություն, Չինաստանի Հանրապետություն (1927-1937, 1946-1949) և այլ 12 դինաստիաներ), Կայֆեն (Սիա, Վեյ, Ուշ Լիան, Ուշ Ծին, Ուշ Հան, Ուշ Չժոու, Հյուսիսային Սոն, Ծին և այլն 8 դինաստիաներ) և Պեկին (6 դինաստիաներ, այդ թվում՝ Ծին, Յուան, Մին, Ցին, Չինաստանի Հանրապետության Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն։ Այս բոլորը ծառայել են որպես ազգային կենտրոնական իշխանությունների մայրաքաղաքներ։ Բացի այդ, պարզվել է, որ Յին ավերակների Անյանը ժամանակին եղել է Ուշ Շան դինաստիայի մայրաքաղաքը։ Շան դինաստիայի մայրաքաղաքը բազմիցս տեղափոխվել է, և կա մի ասացվածք «առաջին ութն ու վերջին հինգը»։ Լեգենդն ասում է, որ Սիա դինաստիայի Տայուի որդին (պատմական արձանագրություններում գոյություն ունի, բայց հաստատված չէ, գնահատվում է 4000 տարի առաջ) իր մայրաքաղաքը հիմնել է Յանչենում։ Տեսություններից մեկն այն է, որ դա այսօրվա Չժենչժոուն է։ Չժենչժոուում կան ավելի քան 3000 տարի առաջ Շան դինաստիայի ավերակներ, և որոշ պատմաբաններ կարծում են, որ այն եղել է Շան դինաստիայի մայրաքաղաքը։

Լուոյան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լուոյանը հին ժամանակներում հայտնի էր նաև որպես Չենտու, Սիպո, Լուոյ, Չենչժոու, Ծինշի, Ծինլուո, Ծինտու, Տոնծին, Տոնտու, Շենտու և այլն։ Այն վայրը Հեթու Լուոշուի ծննդավայրն է, որտեղ տասներեք դինաստիաներ՝ ներառյալ Սիան, Շանը, Արևմտյան Չժոուն, Արևելյան Չժոուն, Արևելյան Հանը, Արևմտյան Ծին, Հյուսիսային Վեյը, Թանը և Ուշ Թանը, հաջորդաբար հիմնել են իրենց մայրաքաղաքները։ Այն ունի ավելի քան 5000 տարվա քաղաքակրթության պատմություն, ավելի քան 4000 տարվա քաղաքաշինության պատմություն և որպես մայրաքաղաք ունի ավելի քան 1500 տարվա պատմություն։ Բացի այդ, Լուոյանը եղել է նաև կայսր Կուի, Հանի, ուշ Ցին դինաստիայի Հենանի թագավորի, Ծենշիի, Հոու Չժաոյի, Արևելյան Վեի, Լի Միի Վեյի, Վան Շիչոնի Չժենի, Ու Չժուի, Ան Լուշանի Յանի, Շի Սիմինգի Յանի երկիրը։ Լուոյանը Մին և Ցին դինաստիաների ժամանակ կառավարվում էր Հենան նահանգի կողմից։ 1932 թվականին այն նշանակվել է որպես Չինաստանի Հանրապետության մայրաքաղաք։ 1948 թվականին այն ստեղծվել է որպես Լուոյան քաղաք, սակայն այն եղել է շրջանի մակարդակով քաղաք Լուոյան շրջանի իրավասության ներքո։ 1956 թվականին այն դարձել է գավառական քաղաք։ Այն այժմ հանդիսանում է Հենան նահանգի կենտրոնական քաղաքը։

Սիան

Սիանը, որը հին ժամանակներում հայտնի էր նաև որպես Չանկան, Ծինշի, Սիծին, Տասին, Ծինչժաո, Ֆենյուան և այլն, հաջորդաբար ներառում էր Արևմտյան Չժոու, Ցին, Արևմտյան Հան, Արևելյան Հան, Արևմտյան Ծին, Նախկին Չժաո, նախկին Ցին, Ուշ Ցին, Արևմտյան Վեյ, Հյուսիսային Չժոու, Սույ, Թան և 13 դինաստիաներ հիմնեցին իրենց մայրաքաղաքները այստեղ՝ ավելի քան 3100 տարվա քաղաքաշինության և 1077 տարվա մայրաքաղաքի կառուցման պատմությունով։ Պատմության մեջ ամենահզոր միասնական դինաստիաները՝ Չժոուն, Ցինը, Հանը, Սույը և Թանը, բոլորն էլ իրենց մայրաքաղաքներն ունեին Գուանչժոնում։ Այն նաև եղել է Հելիանսիայի (Կայսր Սիա Վուի) և Հյուսիսային Վեյի (Վեի կայսր Սյաովու), ինչպես նաև Սուանհան, Կարմիր Հոնքավորների, Ցինհան (Չժու Սի), Տացի (Հուան Չաո), Տաթուն (Լի Ցիչեն) և այլ կառավարությունների մայրաքաղաքը։ Այժմ այն Չինաստանի Շանսի նահանգի կենտրոնն է։

Նանկին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նանկինը եղել է Սուչոուի, Արևելյան Ծին, Սոն, Հարավային Ցի, Հարավային Լյան, Հարավային Չեն, Յանվու (որպես մայրաքաղաք 933-937 թվականներին), Հարավային Թան, Հարավային Սոն(որպես փաստացի մայրաքաղաք 1129-ից 1138 թվականներին), Մին դինաստիայի մայրաքաղաքը, Թայպին Երկնային Թագավորություն և Չինաստանի Հանրապետություն և 12 դինաստիաների մայրաքաղաք։

Երեք թագավորությունների ժամանակաշրջանում այն անվանվել է Ջիանյե և եղել է Սուչոուի մայրաքաղաքը։
Արևմտյան Ծին դինաստիայում անունը փոխվել է Ծիանկանի։ Այն եղել է Արևելյան Ծին դինաստիայի մայրաքաղաքը։
Հարավային և Հյուսիսային դինաստիաների ժամանակ Սոն դինաստիան, Ցի դինաստիան, Լյան դինաստիան և Չեն դինաստիան բոլորն օգտագործում էին այս քաղաքը որպես իրենց մայրաքաղաք։ Այն չորս հարավային դինաստիաների մայրաքաղաքն էր, գումարած Դոնվուի և Արևելյան Ծինի մայրաքաղաքները, ուստի Նանկինը կոչվում է նաև Վեց դինաստիաների հնագույն մայրաքաղաք։
Վեց դինաստիաներից հետո այն դարձել է Հարավային Թան դինաստիայի մայրաքաղաքը։
Յանի և Ուուի գահակալության հինգերորդ տարում (933 թ.) Ցզինլինը հաստատվեց որպես մայրաքաղաք։ 937 թվականին Սյու Չժիկաոն ստեղծեց Ցի նահանգը՝ «Ծինլինը որպես արևմտյան մայրաքաղաք, իսկ Գուանլինը որպես արևելյան մայրաքաղաք»։ Յան Պուն գահը զիջեց Սյու Չժիաոյին՝ վերջ տալով Նանկինի չորս տարվա պատմությանը՝ որպես Յանի և Ուուի մայրաքաղաք։
Հարավային Սոն դինաստիայում (1129-1138, այն եղել է փաստացի մայրաքաղաքը), Ծիանյանի երրորդ տարուց (1129) մինչև Շաոսինի ութերորդ տարին (1138), Ծյանկանը (այժմ՝ Նանկին, Ցզյանսու) եղել է դե ֆակտո մայրաքաղաքը։ Հարավային Սոն դինաստիայի Շաոսինի ութերորդ տարվա առաջին ամսին (1138թ.) Չժաո Ուն լքեց Ցզյանկանը (այսօրվա Նանկին) և բնակեցրեց իր մայրաքաղաքը Լինանում (այսօրվա Հանչժոու)։ Այնուամենայնիվ, նա դեռևս համարում էր Ցզյանկանը (այսօրվա Նանջինգ) որպես «մնացած մայրաքաղաք»Հարավային Սոն դինաստիայից մինչև Հարավային Սոն դինաստիայի և Նանկինի անկումը։ Նանկինը, որը դարձավ երկրի մայրաքաղաքը, հավանության էր արժանանում շատերի կողմից։
Յուան դինաստիայի վերջում Չժու Յուանչժանը ապստամբեց Հան և Սոն դինաստիաների դրոշի ներքո։ Սյաո Մին թագավոր Հան Լինների մահից հետո Չժուն շարունակեց պայքարել Յուան դինաստիայի դեմ Նանկինում Վու թագավորի անունով մինչև նա տապալեց Յուան դինաստիան և հիմնեց Մին դինաստիան՝ Նանկինը պաշտոնապես դարձնելով Մին դինաստիայի մայրաքաղաք։ Ավելի ուշ Մին դինաստիայում կայսր Չենցուն մայրաքաղաքը տեղափոխեց Պեկին, իսկ Նանինը նույնպես հարավային մայրաքաղաքն էր։ Նանկինը մի քանի տարի ծառայեց որպես Մին դինաստիայի մայրաքաղաք, այնուհետև տեղափոխվեց Պեկին, մինչև Հարավային Մին դինաստիայի Հոնկուանի կառավարության ժամանակ կրկին ծառայեց որպես մայրաքաղաք։
Թայպինի Երկնային Թագավորության ժամանակ այն վերանվանվել է Տյանցզին և դարձել Թայպին Երկնային Թագավորության մայրաքաղաքը։
Այն բանից հետո, երբ Սուն Յաթսենը գլխավորեց 1911 թվականի հեղափոխությունը՝ տապալելով Ցին դինաստիան և ստեղծեց Չինաստանի Հանրապետությունը, այն նշանակվեց որպես Չինաստանի Հանրապետության ժամանակավոր մայրաքաղաք։
Բացի այդ, Հուան Չուն, Հոու Հանը և Ֆու Սոն միջնադարոի կարճատև քաղաքական ուժերի ժամանակաշրջանում Նանկինն է եղել մայրաքաղաք։

1912 թվականին Բեյանի կառավարության ստեղծմամբ մայրաքաղաքը Նանկինից տեղափոխվեց Պեկին։ 1927 թվականին ազգայնական կառավարության հյուսիսային արշավախմբի հաղթանակից հետո Նանկինը վերականգնվեց որպես մայրաքաղաք։ Հակաճապոնական պատերազմի ժամանակ Ազգային կառավարությունը 1937 թվականին տեղափոխվեց Չունցին և Չունցինը դարձրեց իր ժամանակավոր մայրաքաղաքը։ 1945 թվականին Հակաճապոնական պատերազմի հաղթանակից հետո ազգայնական կառավարությունը վերադարձրեց իր մայրաքաղաքը Նանկինին։ 1949-ին Չիան Կայ-շեկը Չինաստանի Հանրապետության կառավարության հետ նահանջեց դեպի Թայվան, և Թայփեյ քաղաքը դարձավ Չինաստանի Հանրապետության փաստացի մայրաքաղաքը։ Չինաստանի Հանրապետության կառավարությունը կարծում էր, որ Նանկինը դեռևս Չինաստանի Հանրապետության պաշտոնական մայրաքաղաքն է, սակայն Չինաստանի Հանրապետության Սահմանադրության մեջ բացակայում էչ այդ կետը, ուստի Նանկինը Հանրապետության «օրինական մայրաքաղաքը» չէր։ Չինաստանի 2000 թվականին Դեմոկրատական առաջադիմական կուսակցության իշխանության գալուց հետո նախագահը, գործադիր նախագահը և քաղաքապետը բանավոր կերպով հայտարարեցին, որ Թայբեյ քաղաքը Չինաստանի Հանրապետության մայրաքաղաքն է։ 2002 թվականից ի վեր Չինաստանի Հանրապետության հրապարակած մայրցամաքի քարտեզը փոխվել է՝ արտացոլելու ներկա իրավիճակը, ևՆանինը գրանցված է որպես Ցզյանսու նահանգի մայրաքաղաք։

Կայֆեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կայֆենը, որը կրճատվել է որպես Բիան, հին ժամանակներում կոչվել է Բիանչժոու, Տոնծին և Դա(Լիանգ), եղել է Չինաստանի շատ կարևոր դինաստիաների մայրաքաղաք։

Սիա դինաստիայի օրոք այստեղ կառուցվել է մայրաքաղաքը և կոչվել Լաոկիու։ Պատերազմող պետությունների ժամանակաշրջանում Վեյ նահանգն այստեղ հիմնեց իր մայրաքաղաքը, որը կոչվում էր «Դա-Լյան»։ Զարգացած ու բարգավաճ էր երկաթաձուլական արդյունաբերությունը։ Դեղին գետում ջրհեղեղներից և պատերազմներից հետո այն գրեթե վերածվել է ավերակների և ծայրահեղ անկման եզրին է կանգնել։ Հինգ դինաստիաների և տասը թագավորությունների ժամանակ երկիրը մասնատված էր։ Կայֆենի աշխարհագրական պայմանները շատ հարմար էին գյուղատնտեսության զարգացման համար։ Որպես աշխարհը միավորելու հիմք՝ Կայֆենը դարձավ Ուշ Լիանի, Ուշ Ծինի մայրաքաղաքը։ Ավելի ուշ Չժոուի գեներալ Չժաո Կուանինը սկսեց Չենցյաոյի ապստամբությունը և իրեն հռչակեց ավելի ուշ Չժոու դինաստիայի կայսր, ստեղծեց Սոն դինաստիան (Հյուսիսային Սոն դինաստիա), որի մայրաքաղաք դեռևս Կայֆենն էր, որը կոչվում էր «Տոնծին», և վերջապես միավորեց Չինաստանը։ Ծինկանի միջադեպից հետո Հյուսիսային Սոն դինաստիան ընկավ, և Կայֆենը գրավվեց Ծին դինաստիայի կողմից և շարունակեց օգտագործվել որպես մայրաքաղաք Ծին դինաստիայի կողմից։ Այն բանից հետո, երբ Մոնղոլիան ոչնչացրեց Ծին դինաստիան, այն դարձավ Հենան նահանգի մայրաքաղաքը։ Մին դինաստիայի սկզբնական տարիներին այն ժամանակավորապես նշանակվել է որպես մայրաքաղաք։ Պատմության մեջ այն կոչվել է «Պեկին»՝ հակառակ «Նանկին»։

Մինգ դինաստիայի Կու Յանվուն արձանագրում է, որ Կայֆենը եղել է վեց դինաստիաների մայրաքաղաք, այդ թվում՝ Լյան, Ծին, Հան, Չժոու դինաստիա, Հյուսիսային Սոն դինաստիա և Ծին դինաստիա Հինգ դինաստիաների ժամանակ։
Համաձայն Ցին դինաստիայի Չժոու Չենի՝ Կայֆենը եղել է Վեյի, Ուշ Լիանի, Ուշ Ծինի, Ուշ Հանի, Ուշ Չժոուի և Հյուսիսային Սոն դինաստիաների մայրաքաղաքը։
«Չինաստանի յոթ հնագույն մայրաքաղաքները» գրքի համար ակադեմիկոս Տան Ցիսիանի գրած նախաբանում նա նշել է, որ «Կայֆենը Լիան, Ծին, Հան, Չժոու, Հյուսիսային Սոնի յոթ դինաստիաների մայրաքաղաքն էր»։

Պեկին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պեկինը հինգ դինաստիաների (Լյաո, Ծին, Յուան, Մին և Ցին) կայսերական մայրաքաղաքն էր, Չինաստանի Հանրապետության Բեյանի կառավարության և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության մայրաքաղաքը։
Պատերազմող պետությունների ժամանակաշրջանում այն եղել է Ծի նահանգի և Յան նահանգի մայրաքաղաքը և այն ժամանակ կոչվում էր Ծի։
Լիաո դինաստիայում այն եղել է ուղեկից մայրաքաղաքը և կոչվում էր Նանին։ Լյաո դինաստիայի վերջում այստեղ կայսր հռչակվեց Սուանսոն Յելու Չունը և հիմնեց Հյուսիսային Լիաո դինաստիան։
Ծին դինաստիան (1115-1234) կենտրոնական մայրաքաղաքն էր Ծին Շիցզոնից մինչև 1217 թվականը։
Այն կոչվել է Չժոնտու վաղ Յուան դինաստիայի ժամանակ և վերանվանվել Տատու 1272 թվականին։
Մին դինաստիայի վաղ շրջանում այն կոչվում էր Պեյփին, Մին դինաստիայի կայսր Չենձուի ժամանակներից այն վերանվանվեց Պեկին և դարձավ մայրաքաղաք։
Այն բանից հետո, երբ Ցին դինաստիան գրավեց Կենտրոնական հարթավայրերը, այն նշանակեց Պեկինը որպես իր մայրաքաղաք։
Չինաստանի Հանրապետության Բեյանգի կառավարության օրոք այն այդ ժամանակ կոչվում էր Պեկին, Հյուսիսային արշավախմբի հաջողությունից հետո Նանյինգւմ ստեղծվեց ազգային նոր կառավարությունը, իսկ Պեկինը վերանվանվեց Պեյփին։
Ներկայումս Պեկինը նշանակված է որպես Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության մայրաքաղաք 1949 թվականից։

Հանչժոու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հանչժոուն եղել է Վույու թագավորության մայրաքաղաքը Հինգ դինաստիաների և տասը թագավորությունների ժամանակաշրջանում։ Այն բանից հետո, երբ Ծին դինաստիան ավերեց Հյուսիսային Սոն դինաստիան, թագավորական ընտանիքը Չժաո Գոուի գլխավորությամբ փախավ հարավ՝ դարձնելով Հանչժոուն, որն այն ժամանակ հայտնի էր որպես Լինան, Հարավային Սոն դինաստիայի մայրաքաղաք։

Անյան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անյանը հին ժամանակներում հայտնի է որպես Յին, հայտնի է նաև Յե անունով, այն յոթ դինաստիաների հնագույն մայրաքաղաքն է։ Այն ունի ավելի քան 3300 տարվա քաղաքաշինության և 500 տարվա կապիտալ շինարարության պատմություն։ Այն ազգային պատմական և մշակութային քաղաք է, հիանալի զբոսաշրջային քաղաք Չինաստանում և Փոփոխությունների Գրքի ծննդավայրը։ Այն հայտնի է Յին ավերակներով, համաշխարհային մշակութային ժառանգությամբ։ Չինաստանի վաղ քաղաքակրթության կենտրոններից մեկն է։ Երեք տիրակալների և հինգ կայսրերի հնագույն ժամանակներում երկու կայսրեր՝ Չժուան Սյուն և Տի Կուն, իրենց մայրաքաղաքները հիմնեցին Անյանում։ Այն եղել է ուշ Յին և Շան դինաստիաների մայրաքաղաքը, իսկ ներկայիս Շանի մայրաքաղաքի ավերակները կոչվում են Յին ավերակներ։ Հան դինաստիայի ավարտից հետո Եչենը դարձավ վեց դինաստիաների՝ Կաո Վեյ, Հոու Չժաո, Ռան Վեյ, Ցիան Յան, Արևելյան Վեյ և Հյուսիսային Ցիի մայրաքաղաք։ Հյուսիսային Չժոու դինաստիայի ժամանակ Եչենգը այրվել է և տեղափոխվել հարավ՝ Անյան քաղաք։ Այդ ժամանակվանից Անյան քաղաքը փոխարինեց Յեին՝ որպես այս տարածաշրջանի քաղաքական, տնտեսական և մշակութային կենտրոն և դարձավ նոր Յե քաղաքը։

Չժենչժոու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չժենչժոուն Դեղին կայսրի մայրաքաղաքն է։ Սիա դինաստիայում ավելի քան 4000 տարի առաջ Յուի որդին իր մայրաքաղաքը հիմնեց Յանչենում, այսինքն՝ Չժենչժոուում։ Չժենչժոուում կան ավելի քան 3000 տարի առաջվա Շան դինաստիայի ավերակներ։ Որոշ պատմաբաններ կարծում են, որ Չժենչժոուն եղել է Շան դինաստիայի մայրաքաղաքը։ Ք.ա. 11-րդ դարում Արևմտյան Չժոու դինաստիայում, Չժոուի թագավոր Վուն այստեղ սպանել է իր կրտսեր եղբորը՝ Գուան Շուսինին և այն անվանել Կուան Կուո։ Գարնանային և աշնանային ժամանակաշրջանում սա նաև Չժեն նահանգի բարձրաստիճան պաշտոնյա Զիչանի նստավայրն էր։ Գարնանային և աշնանային և պատերազմող պետությունների ժամանակաշրջանում Սինչժենը 500 տարի ծառայել է որպես Չժեն նահանգի և Հարավային Կորեայի մայրաքաղաք։ Չժենչժոուն այժմ Հենան նահանգի մայրաքաղաքն է և Կենտրոնական հարթավայրերի ամենամեծ քաղաքը։

Տաթուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տաթունը 2300 տարվա պատմություն ունի և Չինաստանի Պետական խորհրդի կողմից հայտարարված պատմամշակութային քաղաքների շարքում առաջիններից է։

Տաթունը Չինաստանի պատմության մեջ միշտ եղել է հյուսիսային Չինաստանի կենտրոնական քաղաքը։ Այն հայտնի է որպես «երեք դինաստիաների մայրաքաղաք և երկու դինաստիաների կարևոր քաղաք»։ Դեռևս 100 000 տարի առաջ Տաթունում աշխատել և բազմացել են Սյուցզյաո ժողովուրդը՝ չինացիների նախնիները։ Տաթունը եղել է կարևոր ռազմական քաղաք և ռազմավարական տեղ, որի համար հնագույն ժամանակներից պայքարել են Չինաստանի հյուսիսային և Կենտրոնական հարթավայրերի էթնիկ փոքրամասնությունները։ Վեյ, Ծին, Հարավային և Հյուսիսային դինաստիաները հյուսիսային Չինաստանի տարբեր էթնիկ խմբերի համար մեծ իրարանցման և գաղթի ժամանակաշրջան էին։

Այս ժամանակ Տաթունը բարգավաճեց։ Սիանպեյը սկզբում ստեղծեց Տայի թագավորությունը, որի հարավային մայրաքաղաքն էր Պինչենը, այնուհետև ստեղծվեց Հյուսիսային Վեյ դինաստիան։ 398 թվականին Վեյ դինաստիայի կայսր Տաովուն Տուոպա Կուին մայրաքաղաք դարձրեց Պինչենը։ Այդ ժամանակ Դատոնգը հյուսիսային Չինաստանի քաղաքական, տնտեսական, ռազմական և մշակութային կենտրոնն էր, այն նաև բոլոր էթնիկ խմբերի մարդկանց միջև փոխանակման կենտրոնն էր և հյուսիսային Չինաստանում բուդդիզմի կենտրոնը։ Հինգ դինաստիաների, Լիաոյի, Սոնի և Ծին դինաստիաների ժամանակ Չինաստանը ևս մեկ անգամ մտավ մեծ բաժանման շրջան։ Տաթունը կոչվում էր Յունչժոու, իսկ Լիաո, Ծին և Յուան դինաստիաների վաղ շրջանում դարձավ Սին (ուղեկցող մայրաքաղաք)։ Տաթունը կրկին դարձավ հյուսիսային Չինաստանի զարգացած կենտրոնը, և այն նաև կարևոր քաղաք էր, որտեղ բազմաթիվ էթնիկ խմբեր են ապրում։

Չենտու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չենտուն եղել է հին Շու, Չենծիա, Շուհան, Չենկան, Ցյաոշու, Ցյանշու, Հուշու, Լիշու, Տասի և այլ իշխանությունների մայրաքաղաքը։

Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ 另作大巢氏。
↑ 一说伏羲氏即太昊。
↑ 一说炎帝即神农。
↑ 另作“轩辕氏”。
↑ 另作“有熊”。
↑ 一说太昊即伏羲氏。
↑ 另作“青阳氏”、“金天氏”、“云阳氏”。
↑ 另作“龚工”。
↑ ^9,0 ^9,1 Կաղապար:標音。
↑ ^10,0 ^10,1 Կաղապար:標音。
↑ 一说西亳。
↑ 包括先夏时代、有穷氏、伯明氏政权
↑ 启即位后以国为名，改“伯”为“-{后}-”，改有崇氏为夏-{后}-氏。启称“-{后}-”之前的时期称作“先夏时代”。
↑ 一作“安邑”。
↑ Կաղապար:標音。
↑ ^16,0 ^16,1 一说阳城即阳翟。
↑ Կաղապար:標音。
↑ 包括先商时代。
↑ 成汤灭夏前的时期称作“先商时代”。根据《尚书》的记载，商族共有八次迁徙。成汤以前的迁徙是商族的移动，因为当时还没有都邑的概念，所以不能直接当作“迁都”来理解。
↑ ^20,0 ^20,1 Կաղապար:標音。
↑ ^21,0 ^21,1 Կաղապար:標音。
↑ 一作“番 ”。一说“番 ”字通“毫 ”，所以“蕃 ”便是“燕毫”。
↑ 另作“砥”。
↑ 一作“漳”。
↑ ^25,0 ^25,1 ^25,2 一作“商邱”。
↑ ^26,0 ^26,1 Կաղապար:標音。
↑ 另作郼薄，通假作薄。
↑ 另作“隞 ”、“敖”。
↑ ^29,0 ^29,1 《古本竹书纪年》载祖乙迁庇，而《史记·殷本纪》说他迁至邢。
↑ 通假作耿。
↑ 别称“殷”。般庚旬在约前1314年定都于殷，以后近三百年间无再迁都，政权相对稳定，而且至今商朝的考古发现（包括殷墟甲骨文）均出自般庚旬以后的殷城遗址，《卜辞》甲骨文中多用“殷”字来统称商族的政权，所以商朝又有别称殷朝（尤其指般庚旬以后的时期）。
↑ Կաղապար:標音。
↑ 商末，周武王伐纣时期，帝辛纣王在此建行都。
↑ 包括先周时代、西周国、东周国。
↑ 周武王灭商之前的时期称作“先周时代”。周太王以前的迁徙是周族的移动，因为当时还没有都邑的概念，所以不能直接当作“迁都”来理解。
↑ Կաղապար:標音。
↑ 另作“岐下 ”、“岐阳 ”、“岐邑 ”、“周”。
↑ 另作丰镐、丰邑、丰京、镐、镐邑、镐京、宗周。
↑ 史称“西周”。
↑ 另作丰镐、丰、丰邑、丰京、镐邑、镐京。
↑ 另作雒邑、洛邑。
↑ 史称“东周”。
↑ 一作河南。
↑ 一作西陲。王国维等学者认为“西垂”是指原居鲁西的秦部族在西迁后居于陕甘一带的西部边陲地区，这实际是秦部族发祥地的代名词，不与实际邑名犬丘相等。
↑ 一作西犬丘。
↑ 一作汧。
↑ 一作成阳。
↑ 本處指繼承秦朝，又被漢朝取代的時期與國家。
↑ 包括新、更始帝、赤眉、蜀汉。
↑ 史称“西汉”。
↑ 史称“东汉”。
↑ 另作“东京”。
↑ 另作“西京”。
↑ 另作“许”。
↑ 史称“蜀汉”、“季汉”。
↑ 史称“曹魏”。
↑ ^57,0 ^57,1 220年12月10日，汉献帝刘协逊位，曹丕受禅登基，以魏代汉。在东汉洛阳城的基础上开始修建曹魏洛阳城，期间以许昌作为临时首都。
↑ 史称“東吳”、“孙吴”。
↑ 史称“西晋”。
↑ 史称“东晋”。
↑ 包括代国、东魏、西魏。
↑ 史称“北魏”、“后魏”、“拓跋魏”、“元魏”。
↑ ^63,0 ^63,1 ^63,2 即“云中盛乐城 ”，另作“石卢城 ”、“北都”。
↑ 又译作“钖拉木林河 ”、“锡拉木林河”。
↑ 史称“北齐”。
↑ 史称“北周”。
↑ 史称“刘宋”、“南朝宋”。
↑ 史称“南齐”。
↑ 史称“南梁”。
↑ 史称“西梁”、“后梁”。
↑ 史称“南陳”。
↑ ^72,0 ^72,1 ^72,2 另作“东都”、“洛阳”。
↑ ^73,0 ^73,1 一作“京师”。
↑ 包括武周政权。
↑ ^75,0 ^75,1 另作“京城”、“西京”、“中京”、“上都”。
↑ 史称“武周”。
↑ 690年，武则天改国号为“周”，史称“武周”，继续定都神都”。
↑ 另作“东都”。
↑ 史称“后梁”。
↑ 史称“后唐”。
↑ 史称“后晋”。
↑ 包括北汉。
↑ 史称“後漢”。
↑ 史称“北汉”、“东汉”。
↑ 史称“后周”。
↑ 史称“北宋”。
↑ 史称“南宋”。
↑ ^88,0 ^88,1 ^88,2 ^88,3 1129年农历九月，金国渡江南侵，宋高宗南逃。农历十月到越州（今浙江省绍兴市），随后又逃到明州（今浙江省宁波市），并自明州到定海（今浙江省宁波市镇海区），跟随二十余只船在台州、温州沿岸一带的东海海上漂泊四个多月，是为“海上朝廷”。期间在章安（今浙江省台州市椒江区章安街道）停泊十七日。直到1130年夏季金兵撤离江南后，他才经过越州（今浙江省绍兴市）回到临安（今浙江省杭州市）。
↑ 宋高宗在应天即位後不久即南下扬州，1129年农历二月金国再次南袭，宋高宗从扬州经过镇江逃到杭州。不久又因苗刘兵变而一度让位于其子赵旉。赵旉在杭州当上了傀儡皇帝。
↑ 另作“崖山 ”、“崖门”。
↑ 一说3月20日。
↑ 包括契丹国、北遼、西北辽、西辽、东辽。
↑ ^93,0 ^93,1 ^93,2 ^93,3 ^93,4 ^93,5 契丹族首领耶律阿保机在916年建立“契丹国”，936年至947年年间改国号为“大辽”，983年曾复更名“契丹国”，1066年恢复国号“大辽”。
↑ 907年，契丹族首领耶律阿保机称汗。
↑ 916年，契丹族首领耶律阿保机建国。
↑ ^96,0 ^96,1 ^96,2 ^96,3 另作“临潢府”。
↑ 史称“北辽”，後人又稱「南遼」。
↑ 另作“燕京 ”、“析津府”。
↑ 耶律雅里政權沒有固定的都城。
↑ 史称“西辽”，後人又稱「後遼」。
↑ 又译作“青托洛盖古城”。
↑ 1134年，耶律大石进驻东喀喇汗国都城八剌沙袞，改名为虎思斡耳朵，并将此城定为西辽新都。
↑ 另作“金国”。
↑ 另作“会宁府”。
↑ 另作“大兴府”。
↑ 金世宗完顏雍趁海陵王完顏亮南下侵宋之时，于1161年10月27日在东京称帝。1161年年底进据中都。
↑ 另作“开封府”。
↑ 另作“汝宁府”。
↑ 包括大蒙古国、大朝国、北元。
↑ 大行宫（伊克斡尔朵、伊克鄂尔朵、伊克鄂尔多）。
↑ 大蒙古国初期没有固定的都城，政治中心分别设在春、夏、秋、冬四个季节的四个行宫。其中以夏行宫为大行宫。
↑ 1220年确定为大蒙古国的常驻都城，但因战乱始终未能兴建城敦，继续以阔迭额阿剌勒的大行宫为实际统治中心。直至蒙哥统治时期才逐步转化成国家的政治中心。直至1264年8月，阿里不哥降给忽必烈。
↑ 1260年5月5日，忽必烈在开平府即大汗位。1263年6月，更名为“上都”。1264年8月，阿里不哥降给忽必烈。1276年－1368年年间，改作每年农历四月至七、八月的暑季陪都。
↑ 1264年，元世祖下令改“燕京 ”为“燕都 ”（“大兴府”），定为首都。1271年11月，改国号为“大元”。1271年，改“燕京 ”为“大都”。1271年，正式升为首都。
↑ 史称“北元”。
↑ 包括南明、明鄭。
↑ ^117,0 ^117,1 另作“京师”、“应天府”。
↑ 1368年，明太祖下令改“应天”为“南京”。1378年又改为“京师”。
↑ ^119,0 ^119,1 1403年，燕王朱棣经靖难之役夺得皇位，升“北平”为“北京”，设为行在。1406年，下诏兴建北京皇宫和城垣。直至1421年2月2日，才正式迁都北京，南京降为陪都。
↑ ^120,0 ^120,1 ^120,2 另作“京师、顺天府”。
↑ 1424年降为行在。
↑ 1424年，明仁宗罢北京为行在，南京复为京师。1441年，明英宗迁都北京，南京降为陪都。
↑ 史称“南明”。
↑ Կաղապար:標音。
↑ 史称“明鄭”。
↑ 包括建州国、女真国、后金。后期另使用过“大清国”、“大清帝国”、“大清中华帝国”、“中國”、“中華”、“中华帝国”等国名。Կաղապար:RefTag
↑ 另作“女直国”。
↑ 另作“佛阿拉”、“费亚拉”。
↑ 1587年5月，努尔哈赤在此称王，并对朝鲜使用过“女真国”（一作“女直国”）等称号。
↑ 1616年改国名为“金”，在不同场合下还使用过“建州国”、“金国”、“后金”、“后金国”、“大金国”等国名，历史上统称“后金”。
↑ 1603年2月，努尔哈赤迁都于此。1616年2月在此称汗，建立后金汗国。Կաղապար:RefTag1634年赫图阿拉改称“兴京”。
↑ 旧称赫图阿拉村。
↑ 另作“界凡城”、“者片城”。
↑ 1634年，清太宗下令改“沈阳 ”为“盛京”。1636年5月15日，在此称帝，将国名改作“大清”。Կաղապար:RefTag Կաղապար:RefTag
↑ 包括中华帝国。
↑ 为了统一全国，中國國民黨政治委员会决议筹组“國民政府”，于1925年7月1日在广州正式成立。（参阅：國民政府）
↑ 1927年4月18日，國民政府奠都南京。（参阅：南京十年）
↑ 1949年12月7日至12月11日，蔣中正以及大部分政府官员迁至台北办公，此后成都成为中华民国在大陆的西南行政長官公署駐地。1950年3月1日，蔣中正在台恢复总统职位。期间由李宗仁代行職權。
↑ 《史記・韓世家》記載：「文侯二年(前385年)，伐宋，到彭城，執宋君。」大約在戰國初期己遷都於此。
↑ 一作“翼”。
↑ 《魏世家》集解引《紀年》「惠成王九年(前361年)四月甲寅，徒都大梁。」
↑ 197年國內城被毁，高句丽山上王暂住尉那岩城。209年正式迁都丸都城。后又复都國內城。此后首都因战乱而多次在國內城和丸都城间徘徊。高句丽长寿王迁都平壤城后，将國內城定为别都，与平壤城和丸都城统称“高句丽三京”。
↑ 3年迁都國內城，同时筑建尉那岩城充当國內城的卫城。197年國內城被毁，高句丽山上王迁至尉那岩城。并将其扩建，更名为丸都城。高句丽山上王于209年正式迁都至此。此后又复都國內城。丸都城变成了战争时期的临时首都。其先后于246年和367年被毁。高句丽长寿王迁都平壤城后，将丸都城定为别都，与平壤城和國內城统称“高句丽三京”。
↑ 另作“北诏国”。
↑ 另作“振国”。对唐称作靺鞨国。705年归附于唐。713年唐册封为渤海国。唐国史书亦用“忽汗州”称之。
↑ 另作“忽汗城 ”、“忽汗州”。
↑ 即中京显德府。
↑ 即上京龙泉府。
↑ 即东京龙原府。
↑ 即上京龙泉府。
↑ 契丹国傀儡政权。
↑ 930年，东丹国国主耶律倍逃奔后唐，东丹国名存实亡。
↑ 928年，辽国皇帝耶律德光将东丹国的东平郡纳入辽国版图，升格为辽国南京，接管东丹国事务。
↑ 938年，南京更名东京。952年，东丹国国主耶律安端死后无继承人，东丹国亡。另有学者认为东丹国亡于982年。
↑ 史称“李蜀”。
↑ 史称“西夏”。
↑ 一作“中兴府”。
↑ 金国傀儡政权。史称“伪楚”。
↑ 金国傀儡政权。史称“刘齐”、“伪齐”。
↑ 史称“东辽”、“东辽国”。
↑ 另作咸州、咸平。
↑ 另称“东真国”。
↑ 史称“明夏”。
↑ 另作满洲帝国，大满洲帝国。史称满洲、伪满、伪满洲、伪满洲国。
↑ 史稱伪蒙疆、伪内蒙。

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ 《史记·周本纪》：成王在丰，使召公复营洛邑，如武王之意。周公复卜申视，卒营筑，居九鼎焉。曰：“此天下之中，四方入贡道里均。”作召诰、洛诰。成王既迁殷遗民，周公以王命告，作多士、无佚。召公为保，周公为师，东伐淮夷，残奄，迁其君薄姑。
↑ 《竹书纪年·周纪·成王》：周公复政于王。春二月，王如丰。三月，召康公如洛度邑。甲子，周文公诰多士于成周，遂城东都。王如东都，诸侯来朝。冬，王归自东都。立高圉庙。

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

古都与移民

[1] 另作大巢氏。

[2] 一说伏羲氏即太昊。

[3] 一说炎帝即神农。

[4] 另作“轩辕氏”。

[5] 另作“有熊”。

[6] 一说太昊即伏羲氏。

[7] 另作“青阳氏”、“金天氏”、“云阳氏”。

[8] 另作“龚工”。

[帝颛顼-9] 9,0 ^9,1 Կաղապար:標音。

[帝喾-10] 10,0 ^10,1 Կաղապար:標音。

[11] 一说西亳。

[12] 包括先夏时代、有穷氏、伯明氏政权

[13] 启即位后以国为名，改“伯”为“-{后}-”，改有崇氏为夏-{后}-氏。启称“-{后}-”之前的时期称作“先夏时代”。

[14] 一作“安邑”。

[15] Կաղապար:標音。

[阳城阳翟-16] 16,0 ^16,1 一说阳城即阳翟。

[17] Կաղապար:標音。

[18] 包括先商时代。

[19] 成汤灭夏前的时期称作“先商时代”。根据《尚书》的记载，商族共有八次迁徙。成汤以前的迁徙是商族的移动，因为当时还没有都邑的概念，所以不能直接当作“迁都”来理解。

[亳-20] 20,0 ^20,1 Կաղապար:標音。

[契-21] 21,0 ^21,1 Կաղապար:標音。

[22] 一作“番 ”。一说“番 ”字通“毫 ”，所以“蕃 ”便是“燕毫”。

[23] 另作“砥”。

[24] 一作“漳”。

[商邱-25] 25,0 ^25,1 ^25,2 一作“商邱”。

[殷-26] 26,0 ^26,1 Կաղապար:標音。

[27] 另作郼薄，通假作薄。

[28] 另作“隞 ”、“敖”。

[祖乙-29] 29,0 ^29,1 《古本竹书纪年》载祖乙迁庇，而《史记·殷本纪》说他迁至邢。

[30] 通假作耿。

[31] 别称“殷”。般庚旬在约前1314年定都于殷，以后近三百年间无再迁都，政权相对稳定，而且至今商朝的考古发现（包括殷墟甲骨文）均出自般庚旬以后的殷城遗址，《卜辞》甲骨文中多用“殷”字来统称商族的政权，所以商朝又有别称殷朝（尤其指般庚旬以后的时期）。

[32] Կաղապար:標音。

[33] 商末，周武王伐纣时期，帝辛纣王在此建行都。

[34] 包括先周时代、西周国、东周国。

[35] 周武王灭商之前的时期称作“先周时代”。周太王以前的迁徙是周族的移动，因为当时还没有都邑的概念，所以不能直接当作“迁都”来理解。

[36] Կաղապար:標音。

[37] 另作“岐下 ”、“岐阳 ”、“岐邑 ”、“周”。

[38] 另作丰镐、丰邑、丰京、镐、镐邑、镐京、宗周。

[39] 史称“西周”。

[40] 另作丰镐、丰、丰邑、丰京、镐邑、镐京。

[周雒邑-41] 另作雒邑、洛邑。

[44] 史称“东周”。

[45] 一作河南。

[46] 一作西陲。王国维等学者认为“西垂”是指原居鲁西的秦部族在西迁后居于陕甘一带的西部边陲地区，这实际是秦部族发祥地的代名词，不与实际邑名犬丘相等。

[47] 一作西犬丘。

[48] 一作汧。

[49] 一作成阳。

[50] 本處指繼承秦朝，又被漢朝取代的時期與國家。

[51] 包括新、更始帝、赤眉、蜀汉。

[52] 史称“西汉”。

[53] 史称“东汉”。

[54] 另作“东京”。

[55] 另作“西京”。

[56] 另作“许”。

[57] 史称“蜀汉”、“季汉”。

[58] 史称“曹魏”。

[曹魏洛阳-59] 57,0 ^57,1 220年12月10日，汉献帝刘协逊位，曹丕受禅登基，以魏代汉。在东汉洛阳城的基础上开始修建曹魏洛阳城，期间以许昌作为临时首都。

[60] 史称“東吳”、“孙吴”。

[61] 史称“西晋”。

[62] 史称“东晋”。

[63] 包括代国、东魏、西魏。

[64] 史称“北魏”、“后魏”、“拓跋魏”、“元魏”。

[盛樂-65] 63,0 ^63,1 ^63,2 即“云中盛乐城 ”，另作“石卢城 ”、“北都”。

[66] 又译作“钖拉木林河 ”、“锡拉木林河”。

[67] 史称“北齐”。

[68] 史称“北周”。

[69] 史称“刘宋”、“南朝宋”。

[70] 史称“南齐”。

[71] 史称“南梁”。

[72] 史称“西梁”、“后梁”。

[73] 史称“南陳”。

[隋洛阳-74] 72,0 ^72,1 ^72,2 另作“东都”、“洛阳”。

[隋大兴-75] 73,0 ^73,1 一作“京师”。

[76] 包括武周政权。

[唐长安-77] 75,0 ^75,1 另作“京城”、“西京”、“中京”、“上都”。

[78] 史称“武周”。

[79] 690年，武则天改国号为“周”，史称“武周”，继续定都神都”。

[80] 另作“东都”。

[81] 史称“后梁”。

[82] 史称“后唐”。

[83] 史称“后晋”。

[84] 包括北汉。

[85] 史称“後漢”。

[86] 史称“北汉”、“东汉”。

[87] 史称“后周”。

[88] 史称“北宋”。

[89] 史称“南宋”。

[宋高宗-90] 88,0 ^88,1 ^88,2 ^88,3 1129年农历九月，金国渡江南侵，宋高宗南逃。农历十月到越州（今浙江省绍兴市），随后又逃到明州（今浙江省宁波市），并自明州到定海（今浙江省宁波市镇海区），跟随二十余只船在台州、温州沿岸一带的东海海上漂泊四个多月，是为“海上朝廷”。期间在章安（今浙江省台州市椒江区章安街道）停泊十七日。直到1130年夏季金兵撤离江南后，他才经过越州（今浙江省绍兴市）回到临安（今浙江省杭州市）。

[91] 宋高宗在应天即位後不久即南下扬州，1129年农历二月金国再次南袭，宋高宗从扬州经过镇江逃到杭州。不久又因苗刘兵变而一度让位于其子赵旉。赵旉在杭州当上了傀儡皇帝。

[92] 另作“崖山 ”、“崖门”。

[93] 一说3月20日。

[94] 包括契丹国、北遼、西北辽、西辽、东辽。

[辽国名-95] 93,0 ^93,1 ^93,2 ^93,3 ^93,4 ^93,5 契丹族首领耶律阿保机在916年建立“契丹国”，936年至947年年间改国号为“大辽”，983年曾复更名“契丹国”，1066年恢复国号“大辽”。

[96] 907年，契丹族首领耶律阿保机称汗。

[97] 916年，契丹族首领耶律阿保机建国。

[临潢府-98] 96,0 ^96,1 ^96,2 ^96,3 另作“临潢府”。

[99] 史称“北辽”，後人又稱「南遼」。

[100] 另作“燕京 ”、“析津府”。

[101] 耶律雅里政權沒有固定的都城。

[102] 史称“西辽”，後人又稱「後遼」。

[103] 又译作“青托洛盖古城”。

[104] 1134年，耶律大石进驻东喀喇汗国都城八剌沙袞，改名为虎思斡耳朵，并将此城定为西辽新都。

[105] 另作“金国”。

[106] 另作“会宁府”。

[107] 另作“大兴府”。

[108] 金世宗完顏雍趁海陵王完顏亮南下侵宋之时，于1161年10月27日在东京称帝。1161年年底进据中都。

[109] 另作“开封府”。

[110] 另作“汝宁府”。

[111] 包括大蒙古国、大朝国、北元。

[112] 大行宫（伊克斡尔朵、伊克鄂尔朵、伊克鄂尔多）。

[113] 大蒙古国初期没有固定的都城，政治中心分别设在春、夏、秋、冬四个季节的四个行宫。其中以夏行宫为大行宫。

[114] 1220年确定为大蒙古国的常驻都城，但因战乱始终未能兴建城敦，继续以阔迭额阿剌勒的大行宫为实际统治中心。直至蒙哥统治时期才逐步转化成国家的政治中心。直至1264年8月，阿里不哥降给忽必烈。

[115] 1260年5月5日，忽必烈在开平府即大汗位。1263年6月，更名为“上都”。1264年8月，阿里不哥降给忽必烈。1276年－1368年年间，改作每年农历四月至七、八月的暑季陪都。

[116] 1264年，元世祖下令改“燕京 ”为“燕都 ”（“大兴府”），定为首都。1271年11月，改国号为“大元”。1271年，改“燕京 ”为“大都”。1271年，正式升为首都。

[117] 史称“北元”。

[118] 包括南明、明鄭。

[明应天府-119] 117,0 ^117,1 另作“京师”、“应天府”。

[120] 1368年，明太祖下令改“应天”为“南京”。1378年又改为“京师”。

[明成祖迁都北京-121] 119,0 ^119,1 1403年，燕王朱棣经靖难之役夺得皇位，升“北平”为“北京”，设为行在。1406年，下诏兴建北京皇宫和城垣。直至1421年2月2日，才正式迁都北京，南京降为陪都。

[明清顺天府-122] 120,0 ^120,1 ^120,2 另作“京师、顺天府”。

[123] 1424年降为行在。

[124] 1424年，明仁宗罢北京为行在，南京复为京师。1441年，明英宗迁都北京，南京降为陪都。

[125] 史称“南明”。

[126] Կաղապար:標音。

[127] 史称“明鄭”。

[128] 包括建州国、女真国、后金。后期另使用过“大清国”、“大清帝国”、“大清中华帝国”、“中國”、“中華”、“中华帝国”等国名。Կաղապար:RefTag

[129] 另作“女直国”。

[130] 另作“佛阿拉”、“费亚拉”。

[131] 1587年5月，努尔哈赤在此称王，并对朝鲜使用过“女真国”（一作“女直国”）等称号。

[132] 1616年改国名为“金”，在不同场合下还使用过“建州国”、“金国”、“后金”、“后金国”、“大金国”等国名，历史上统称“后金”。

[133] 1603年2月，努尔哈赤迁都于此。1616年2月在此称汗，建立后金汗国。Կաղապար:RefTag1634年赫图阿拉改称“兴京”。

[134] 旧称赫图阿拉村。

[135] 另作“界凡城”、“者片城”。

[136] 1634年，清太宗下令改“沈阳 ”为“盛京”。1636年5月15日，在此称帝，将国名改作“大清”。Կաղապար:RefTag Կաղապար:RefTag

[137] 包括中华帝国。

[138] 为了统一全国，中國國民黨政治委员会决议筹组“國民政府”，于1925年7月1日在广州正式成立。（参阅：國民政府）

[139] 1927年4月18日，國民政府奠都南京。（参阅：南京十年）

[140] 1949年12月7日至12月11日，蔣中正以及大部分政府官员迁至台北办公，此后成都成为中华民国在大陆的西南行政長官公署駐地。1950年3月1日，蔣中正在台恢复总统职位。期间由李宗仁代行職權。

[141] 《史記・韓世家》記載：「文侯二年(前385年)，伐宋，到彭城，執宋君。」大約在戰國初期己遷都於此。

[142] 一作“翼”。

[143] 《魏世家》集解引《紀年》「惠成王九年(前361年)四月甲寅，徒都大梁。」

[144] 197年國內城被毁，高句丽山上王暂住尉那岩城。209年正式迁都丸都城。后又复都國內城。此后首都因战乱而多次在國內城和丸都城间徘徊。高句丽长寿王迁都平壤城后，将國內城定为别都，与平壤城和丸都城统称“高句丽三京”。

[145] 3年迁都國內城，同时筑建尉那岩城充当國內城的卫城。197年國內城被毁，高句丽山上王迁至尉那岩城。并将其扩建，更名为丸都城。高句丽山上王于209年正式迁都至此。此后又复都國內城。丸都城变成了战争时期的临时首都。其先后于246年和367年被毁。高句丽长寿王迁都平壤城后，将丸都城定为别都，与平壤城和國內城统称“高句丽三京”。

[146] 另作“北诏国”。

[147] 另作“振国”。对唐称作靺鞨国。705年归附于唐。713年唐册封为渤海国。唐国史书亦用“忽汗州”称之。

[148] 另作“忽汗城 ”、“忽汗州”。

[149] 即中京显德府。

[150] 即上京龙泉府。

[151] 即东京龙原府。

[152] 即上京龙泉府。

[153] 契丹国傀儡政权。

[154] 930年，东丹国国主耶律倍逃奔后唐，东丹国名存实亡。

[155] 928年，辽国皇帝耶律德光将东丹国的东平郡纳入辽国版图，升格为辽国南京，接管东丹国事务。

[156] 938年，南京更名东京。952年，东丹国国主耶律安端死后无继承人，东丹国亡。另有学者认为东丹国亡于982年。

[157] 史称“李蜀”。

[158] 史称“西夏”。

[159] 一作“中兴府”。

[160] 金国傀儡政权。史称“伪楚”。

[161] 金国傀儡政权。史称“刘齐”、“伪齐”。

[162] 史称“东辽”、“东辽国”。

[163] 另作咸州、咸平。

[164] 另称“东真国”。

[165] 史称“明夏”。

[166] 另作满洲帝国，大满洲帝国。史称满洲、伪满、伪满洲、伪满洲国。

[167] 史稱伪蒙疆、伪内蒙。

[42] 《史记·周本纪》：成王在丰，使召公复营洛邑，如武王之意。周公复卜申视，卒营筑，居九鼎焉。曰：“此天下之中，四方入贡道里均。”作召诰、洛诰。成王既迁殷遗民，周公以王命告，作多士、无佚。召公为保，周公为师，东伐淮夷，残奄，迁其君薄姑。

[43] 《竹书纪年·周纪·成王》：周公复政于王。春二月，王如丰。三月，召康公如洛度邑。甲子，周文公诰多士于成周，遂城东都。王如东都，诸侯来朝。冬，王归自东都。立高圉庙。

[Ն 1]

[Ն 2]

[Ն 3]

[Ն 4]

[Ն 5]

[Ն 6]

[Ն 7]

[Ն 8]

[Ն 9]

[Ն 10]

[Ն 11]

[Ն 12]

[Ն 13]

[Ն 14]

[Ն 15]

[Ն 16]

[Ն 17]

[Ն 18]

[Ն 19]

[Ն 20]

[Ն 21]

[Ն 22]

[Ն 23]

[Ն 24]

[Ն 25]

[Ն 26]

[Ն 27]

[Ն 28]

[Ն 29]

[Ն 30]

[Ն 31]

[Ն 32]

[Ն 33]

[Ն 34]

[Ն 35]

[Ն 36]

[Ն 37]

[Ն 38]

[Ն 39]

[Ն 40]

[Ն 41]

[1]

[2]

[Ն 42]

[Ն 43]

[Ն 44]

[Ն 45]

[Ն 46]

[Ն 47]

[Ն 48]

[Ն 49]

[Ն 50]

[Ն 51]

[Ն 52]

[Ն 53]

[Ն 54]

[Ն 55]

[Ն 56]

[Ն 57]

[Ն 58]

[Ն 59]

[Ն 60]

[Ն 61]

[Ն 62]

[Ն 63]

[Ն 64]

[Ն 65]

[Ն 66]

[Ն 67]

[Ն 68]

[Ն 69]

[Ն 70]

[Ն 71]

[Ն 72]

[Ն 73]

[Ն 74]

[Ն 75]

[Ն 76]

[Ն 77]

[Ն 78]

[Ն 79]

[Ն 80]

[Ն 81]

[Ն 82]

[Ն 83]

[Ն 84]

[Ն 85]

[Ն 86]

[Ն 87]

[Ն 88]

[Ն 89]

[Ն 90]

[Ն 91]

[Ն 92]

[Ն 93]

[Ն 94]

[Ն 95]

[Ն 96]

[Ն 97]

[Ն 98]