Նեո նուար

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Նեո նուար ֆիլմային ժանրը ձևավորվել է Սառը պատերազմի միջնամասում` 1960-ականների երկրորդ կեսին և 1970-ականներին։ Եզրույթը կիրառվում է նաև հետագայում նկարահանված նմանատիպ ֆիլմերի համար։ Ժանրի հիմնական առանձնահատկություններն են ցինիզմի և միջուկային բնաջնջման վախի արտացոլումը։ ԱՄՆներքաղաքական ու արտաքին քաղաքական անհաջողությունները և հետագա հասարակական և տնտեսական ճգնաժամը ժանրին տվել են ոգեշնչում և առավել մեծ պահանջարկ։ Ի տարբերություն նուարի, որից ծագել է ժանրը, նեո նուարում ավելի շատ է բռնության կիրառումը, ինչպես նաև` նորամուծություններ, որոնք անհնարին էին ավելի վաղ նկարահանված նուար ժանրի ֆիլմերում[1]։

Նուար անվանումն օգտագործում էին ֆրանսացի կինոքննադատները 1940-50-ական թվականներին ԱՄՆ-ում նկարահանված քրեական ֆիլմերը բնորոշելու համար[2]։ Դրանք հիմնականում խճճված մութ քրեական մտահղացումով թրիլերներ էին։ Նեո նուարն ունի նմանատիպ ոճ, բայց թարմացված թեմաներով, բովանդակությամբ, ոճով, տարրերով և նյութով։ Նեո նուարը ժամանակակից նուարն է։ Ռեժիսորներն օգտագործում են դասական նուարի հնարքները, ինչպիսիք են` շրջված անկյունով նկարահանումը, լույսի և ստվերի խաղը, լավ ու վատ և ճիշտ ու սխալ շարքերի պատկերման համար լուսային հակադրությունները, ինչպես նաև` վրեժխնդրության, պարանոյայի, օտարացման և այլ զգայնությունների մոտիվներ։

Սահմանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նեո նուար ոճի անվանումը կազմված է նեո- (հուն․՝ νεο-) մասնիկով, ինչը բառացի նշանակում է «նոր նուար»։ Նուար բառը ծագում է ֆրանսերեն «սև, մռայլ» բառից։ Նեո նուար եզրույթով բնորոշվում են այն ֆիլմերը, որոնք բնորոշ են նուար ժանրին և ստեղծվել են դասական նուարի ժամանակաշրջանից հետո[3]

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նուար բնորոշումն առաջին անգամ օգտագործվել է 1946 թվականին[2]։ Դասական նուարը 1940-50-ական թվականների ամերիկյան խճճված մռայլ քրեական թրիլերներն են, սակայն որոշ ուսումնասիրողներ այդ շարքին են դասում նաև ավելի վաղ ժամանակաշրջանի գործեր[4]։

Նեո նուար բնորոշումը, որպես առանձին ժանրի, սկսել է օգտագործվել 1970-ականների սկզբից։ 1960-70-ական թվականների մի շարք իրադարձություններ` Վիետնամի պատերազմում կրած պարտությունը, բազմաթիվ չբացահայտված քաղաքական սպանությունները, 1969-70 և 1973-75 թվականների ռեցեսիաները ժամանակի հոլիվուդյան ֆիլմերում ստեղծել են ընկճվածության և հոռետեսության ծանր մթնոլորտ[5]։ Այդ պայմաններում նուարը նորից պահանջված է դարձել հոլիվուդյան ֆիլմերում։

Ծանր տնտեսական և հասարակական ճգնաժամը 1970-ականների ֆիլմերում նպաստում է այնպիսի թեմաների վերհանմանը, ինչպիսիք են համատարած կոռուպցիան, անօրինությունը, ընտանեկան բռնությունը, ինցեստը ևն։ Ի տարբերություն 1940-50-ականների ֆիլմերի, այդ ժամանակահատվածի հերոսներից շատերն իրենք էլ ունեն հակահերոսներին բնորոշ գծեր և ֆիլմերում հաճախ ընթանում է պայքար ոչ թե բարու և չարի, այլ` չարի և ավելի չարի միջև։ 1960-ականներից սկսած հոլիվուդյան ֆիլմերը դադարել են հետևել կինոյի բարոյական կանոններին։

1973-75 թվականների մի քանի ֆիլմերի շնորհիվ (Ռոբերտ Օլթմանի «Երկար հրաժեշտ» Ռոման Պոլանսկու «Չինական թաղամաս», Ֆրենսիս Ֆորդ Կոպպոլայի «Խոսակցություն» և Արթուր Փենի «Գիշերային տեղաշարժեր») մասնավոր հետախույզի կերպարը զրկվել է նախորդ ժամանակաշրջանի ռոմանտիկությունից և ասպետականությունից, ընդհակառակը` այն ներկայացնելով շրջակա միջավայրին դիմակայելու անկարող և արատավոր տեսքով։

Նեո նուարի դասական ներկայացուցիչներ են ռեժիսորներ Ալան Պակուլան, Մարտին Սկորսեզեն, Ջոն Բուրմանը, Իվան Պասերը, Լոուրենս Քեսդանը, Կոեն եղբայրները, Վաչովսկիները, Դեյվիդ Լինչը, Լարս ֆոն Թրիերը, Դևիդ Ֆինչերը, Պեդրո Ալմոդովարը, Ալան Փարքերը, Բրայան Սինգերը, Քարթիս Հենսոնը, Քրիսթոֆեր Նոլանը, Ալեքս Պրոյասը, Ռիդլի Սքոթը, Սիդնի Փոլաքը, Մայքլ Մանը ևն։

Պոստնուար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1980-ականներին Հոլիվուդում սկսվել են 1940-50-ական թվականների նուար ֆիլմերի վերաթողարկումները։ Այդ ժամանակների շատ նուար ֆիլմեր տեղափոխվել են ֆանտաստիկ աշխարհներ, ստացել են խիստ խճճված զարգացումներ, երբեմն վերածվելով աբսուրդի։

1990-ականների նուար ֆիլմերում գերակշռել է իրավիճակների խիստ խճճվածությունը։ Դրանցից շատերի իրադարձությունները տեղի են ունենում ոչ թե իրական աշխարհում, այլ հերոսի երևակայության մեջ։ Այդ ժամանակաշրջանի շատ ֆիլմերում հերոսն ինքն է դառնում հակահերոս` պայքարելու համար չարիքի դեմ։

Տարատեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատանեկան նուար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

21-րդ դարասկզբին թողարկվել են մեծ թվով ֆիլմեր, որոնց մեջ միախառնվել են պատանեկան ու ուսանողական և նուար ժանրերը։ Դրանք ստացել են պատանեկան նուար (անգլ.՝ Teen-noir) անվանումը[6][7][8]։

Սկանդինավյան նուար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սկանդինավյան կամ հյուսիսային նուար հիմնականում անվանվում են Ստիգ Լարսսոնի, Հենինգ Մանքելի և Յու Նեսբյոյի ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանված ֆիլմերը[9]։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Arnett, Robert (Fall 2006). «Eighties Noir: The Dissenting Voice in Reagan's America». Journal of Popular Film and Television. 34 (3): 123–129.
  • Mark Bould, Kathrina Glitre, Greg Tuck (Hrsg.): Neo-Noir. Columbia University Press, New York 2009, ISBN 978-0-231-85047-6
  • Conrad, Mark T. (2007). The Philosophy of Neo-noir. Lexington, Ky.: The University Press of Kentucky. ISBN 0-8131-2422-0. The Philosophy of Neo-noir at Google Books.
  • Hirsch, Foster (1999). Detours and Lost Highways: A Map of Neo-Noir. New York: Proscenium Publishers. ISBN 0-87910-288-8. Detours and Lost Highways: A Map of Neo-Noir at Google Books.
  • Martin, Richard (1997). Mean Streets and Raging Bulls: The Legacy of Film Noir in Contemporary American Cinema. Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 0-8108-3337-9.
  • Snee, Brian J. (July 2009). «Soft-boiled Cinema: Joel and Ethan Coens' Neo-classical Neo-noirs». Literature/Film Quarterly. 37 (3).(չաշխատող հղում)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Schwartz, Ronald (2005). «Neo-Noir The New Film Noir Style from Psycho to Collateral» (PDF). The Scarecrow Press Inc. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ նոյեմբերի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 31-ին.
  2. 2,0 2,1 Borde, Raymond [in ֆրանսերեն]; Chaumeton, Etienne (2002). A panorama of American film noir (1941-1953). San Francisco: City Lights Books. ISBN 978-0872864122.
  3. Mark Conard. The Philosophy of Neo-noir. The Univ of Kentucky Press, 2007, p2.
  4. O'Brien, Geoffrey (1981). Hardboiled America – The Lurid Years of Paperbacks. New York; Cincinnati: Van Nostrand Reinhold. էջեր 71–72. ISBN 0-442-23140-7.
  5. David A. Cook. Lost Illusions: American Cinema in the Shadow of Watergate and Vietnam, 1970—1979. 2nd ed. University of California Press, 2002. Pages 189—190.
  6. Sarah Hughes: Humphrey Bogart’s back – but this time round he’s at high school im Observer vom 26. März 2006
  7. vgl. Naremore (2008), S. 299 (Auszug, p. 299, at Google Books)
  8. Nina Metz How 'teen noir' looks, Artikel im Chicago Tribune vom 12. März 2010, abgerufen am 26. Oktober 2012.
  9. Jennifer Laing, Warwick Frost: Books and Travel. Inspiration, Quests and Transformation, Channel View Publications, Bristol, Buffalo, Toronto 2012, ISBN 978-1-84541-347-7