Միլան Ռուֆուս
Միլան Ռուֆուս սլովակ.՝ Milan Rúfus | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 10, 1928[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Զավաժնա Պորուբա, Liptovský Mikuláš District, Ժիլինայի շրջան |
| Վախճանվել է | հունվարի 11, 2009[4][1][2][…] (80 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Բրատիսլավա, Սլովակիա |
| Մասնագիտություն | լեզվաբան, բանաստեղծ, թարգմանիչ, գրող և ակնարկագիր |
| Լեզու | սլովակերեն |
| Քաղաքացիություն |  Սլովակիա |
| Կրթություն | Կոմենսկու անվան համալսարան |
| Պարգևներ | |
| Միլան Ռուֆուս Վիքիքաղվածքում | |
 Milan Rúfus Վիքիպահեստում | |
Միլան Ռուֆուս (սլովակ.՝ Milan Rúfus, դեկտեմբերի 10, 1928[1][2][3][…], Զավաժնա Պորուբա, Liptovský Mikuláš District, Ժիլինայի շրջան - հունվարի 11, 2009[4][1][2][…], Բրատիսլավա, Սլովակիա[7]), ժամանակակից սլովակ բանաստեղծ, էսսեիստ, թարգմանիչ, մանկագիր, գրականագետ, ակադեմիկոս[8]։ Սլովակ բանաստեղծներից հենց նրա ստեղծագործություններն են առավել շատ թարգմանվել այլ լեզուներով[9]։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է Ժիլինայի շրջանի Զավաժնա Պորուբա բնակավայրում, որմնադիրի ընտանիքում։ Հաճախել է ծննդավայրի հանրային դպրոցը, ապա Լիպտովսկի Միկուլաշի գիմնազիան։ 1948-1952 թվականներին բանասիրություն ու պատմություն է ուսումնասիրել Բրատիսլավայի Կոմենսկու անվան համալսարանի արվեստների ֆակուլտետում, ստացել գիտական աստիճան և մինչև 1989 թվականին թոշակի անցնելը այդ նույն համալսարանում սլովակյան ու չեխական գրականությունների պատմություն է դասավանդել։ 1971-1972 թվականներին՝ որպես հյուր պրոֆեսոր, սլովակյան լեզու և գրականություն է դասավանդել նաև Իտալիայում՝ Նեապոլ քաղաքի համալսարանում[10]։ Մահացել է Բրատիսլավայում, 2008 թվականի հունվարի 11-ին՝ իր ծննդյան 80-րդ տարելիցը նշելուց մեկ ամիս անց[11],:
Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռուֆուսի առաջին բանաստեղծությունները լույս են տեսել 1940-ական թվականների մամուլում։ 1956 թվականին հրատարակվել է նրա բանաստեղծական առաջին ժողովածուն՝ Až dozrieme (Մինչև հասունանում ենք) խորագրով։ Տարիների ընթացքում դրան հետևել են ևս երեսուն գիրք, որոնցից առավել հաջողված են համարվում մանկական Modlitbičky-ն (Փոքրիկ աղոթքներ), Báseň a čas-ը (Պոեզիան և ժամանակը, 2005) և Vernosť-ը (Հավատարմություն, 2007)։ Իր ստեղծագործություններում Ռուֆուսը բազմիցս անդրադարձել է այնպիսի արժեքների, ինչպիսիք են մարդասիրությունը, համեստությունը և աշխարհիկ, ինչպես նաև աստվածային սերը[12][13]։ Նա մեծ դեր ու նշանակություն է տվել ժողովրդական բանահյուսության, ազգային ավանդույթների պահպանմանը։ Կոմունիստական ժամանակներում իշխանությունները, ինչպես շատ այլ հեղինակների, նրան պարզապես մի կերպ հանդուրժել են[14]։
Սլովակ ընթերցողների ջերմ ընդունելությանն են արժանացել նաև Հենրիկ Իբսենի «Պեր Գյունտ»-ի, Ֆրանտիշեկ Հրուբինի , Սերգեյ Եսենինի, Միխայիլ Լերմոնտովի, Յոզեֆ Կայետան Տիլի գործերի ռուֆուսյան թարգմանությունները։
Պարգևներ և մեծարանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միլան Ռուֆուսը, ում ստեղծագործությունները թարգմանվել են քսանից ավելի լեզուներով, 1991 թվականից ի վեր բազմիցս առաջադրվել է գրականության Նոբելյան մրցանակի։ 2008 թվականին նա դարձել է Crane Summit Award միջազգային բանաստեղծական մրցանակի առաջին դափնեկիրը։ Այդ պարգևի մի մասն էլ կազմել է նրա բանաստեղծությունների չինարեն թարգմանության հրատարակումը[8][15]։
1998 թվականին 33158 համարանիշը կրող փոքր մոլորակը կոչվել է Միլան Ռուֆուսի անունով։ 2013 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Google Doodle-ը առանձնահատուկ կերպով հիշատակել է նրա կյանքն ու գործը[16]։
Կառավարական պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Լյուդովիտ Շտուրայի I աստիճանի շքանշան – 1995[17]
- Պրիբինի I աստիճանի Խաչ (Krzyż Pribiny I Klasy) – 2009[18]
- Սլովակիայի Հանրապետության նախագահի I աստիճանի Խաչ – 2003[19]
- Տոմաշ Մասարիկի III աստիճանի շքանշան – 1991[20]
Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բանաստեղծությունների ժողովածուներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1956 — Až dozrieme
- 1966 — Chlapec
- 1968 — Zvony
- 1969 — Ľudia v horách
- 1972 — Stôl chudobných
- 1972 — Kolíska
- 1973 — Hľadanie obrazu
- 1974 — Chlapec maľuje dúhu
- 1974 — Kolíska spieva deťom
- 1977 — Hudba tvarov
- 1978 — Hora
- 1982 — Óda na radosť
- 1987 — Prísny chlieb
- 1992 — Neskorý autoportrét
- 1996 — Čítanie z údelu
- 1997 — Žalmy o nevinnej
- 1998 — Vážka
- 2000 — Jednoduchá až po korienky vlasov
- 2001 — Čas plachých otázok
- 2003 — Čakanka
- 2005 — Báseň a čas
- 2007 — Vernosť
Էսսեներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1968 — Človek, čas a tvorba
- 1969 — Štyri epištoly k ľuďom
- 1974 — O literatúre
- 1978 — A čo je báseň
- 1996 — Epištoly staré a nové
- 1998 — Rozhovory so sebou a s tebou
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Discogs — 2000.
- ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
- ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.tasr.sk/30.axd?k=20090111TBB00403
- ↑ https://archiv.prezident.sk/gasparovic/indexecbb.html?pribinov-kriz-i-trieda (словацк.)
- ↑ https://archiv.prezident.sk/gasparovic/indexbaf8.html?statne-vyznamenania-udelene-v-rokoch-19931998
- ↑ Slowakischer Rundfunk: http://www.rozhlas.sk/ 12. Januar 2009
- ↑ 8,0 8,1 «Tlačová agentúra Slovenskej republiky - TASR.sk»։ www.tasr.sk։ Վերցված է 2023-01-06
- ↑ Ekmans Gösta։ «Milan Rufus (1928 - 2009)»։ Վերցված է 11 December 2018
- ↑ Ekmans Gösta։ «Milan Rufus (1928 - 2009)»։ Վերցված է 11 December 2018
- ↑ TERENZANI MICHAELA (19 January 2009)։ «Goodbye to the great poet»։ The Slovak Spectator։ Վերցված է 11 December 2018
- ↑ Slowakische Presseagentur: Կաղապար:Webarchiv Poet Milan Rufus Dies in Bratislava
- ↑ APA-OTS: http://ots.at/
- ↑ Կաղապար:Webarchiv Viele Autoren wurden vom Regime nur geduldet
- ↑ Slowakischer Rundfunk: http://www.rozhlas.sk/ 11. Dezember 2008
- ↑ «December 10, 2013 - 85th anniversary of the birth of Milan Rúfus»։ Google Doodle։ Վերցված է 10 December 2018
- ↑ http://www.prezident.sk/?statne-vyznamenania-udelene-v-rokoch-19931998
- ↑ http://www.prezident.sk/?pribinov-kriz-i-trieda
- ↑ «Արխիվացված պատճենը»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-08-ին։ Վերցված է 2023-05-21
- ↑ Cytuj |autor = |tytuł = Seznam vyznamenaných |data dostępu = 2022-02-17 |opublikowany = Pražský hrad |url = https://www.hrad.cz/cs/ceska-republika/statni-vyznamenani/ceska-a-slovenska-federativni-republika/rad-t.-g.-masaryka/seznam-vyznamenanych |język = cs
| ||||||||||||||||
