Մասնակից:Sofia Keropian/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Մաքրել լոգարաններն ու զուգարանները հաճախ; առանձնահատուկ ուշադրություն դարձրեք զուգարանի նստատեղերին և ծորակներին:

Ամեոբիազը, նաև կոչվում է ամեոբային դիզենթերիա, ինֆեկցիա է որի հարուցիչն է հանդիսանում էնթամեոբա խմբի ցանկացած ամեոբան [1]։ Ամենատարածված ախտանիշների հարուցիչն է՝ էնթամեոբա հիստոլիտիկա-ն Entamoeba histolytica [1]։ Ամեոմիազի ախտանիշները կարող են լինել սուր, ոչ սուր կամ բացակա [1]։ Ախտանիշները ներարում են՝ որովայինի ցավեր, փորլուծություն կամ արյունային փորլուծություն [1]։ Բարդություններից են՝ հաստ աղիքի բորբոքում և խոցոտում հյուսվածքների քայքայումով կամ թափածակմամբ, որը պատճառ է հանդիսանում որովայնամզի բորբոքումի առաջացման [1]։ Վարակված մարդիկ կարող են ձեռք բերել սակավարյունություն արյան կորուստի շնորհիվ [1]։

Ամեոբիազի ցիստերը մոտավորապես մեկ ամիս հողում կամ մինջև 45 րոպե եղունգների տակ կարող են գոյատևել [1]։ Աղիքային պատերի մեջ ներթափանցվելու դեպքում առաջանում է արյունային փորլուծություն [1]։ Եթե մակաբույծը անցնում է արյան հոսք ապա տարածվում է ամբողջ մարմնով և հատկապես լյարդում՝ առաջացնելով ամեոբային լյարդի թարախակություն (աբսցեսներ) [1]։ Լյարդի աբսցեսները կարող են լինել առանց նախնական փորլուծությունների [1]։ Ախտորոշումը կատարվում է կղանքի հետազոտմամբ մանրադիտակի օգնությամբ, բայց չի կարող հուսալիորեն բացառել վարակը կամ առանձնացնել առանձնահատուկ տեսակների միջև [1]։ Սպիտակ արյան բջիջների քանակի ավելացումը կարող է լինել ծանր դեպքերում [1]։ Ամենա ճշգրիտ հետազոտման միջոցը արյան մեջ հատուկ հակամարմիններ գտնելն է, բայց բուժումից հետո այն կարող է մնալ դրական [1]։ Բակտերիալ կոլիտը կարող է առաջացնել նման ախտանիշներ [1]։

Ամեոբիազի կանխարգելումը կատարվում է սանիտարական բարելավման միջոցով, ներառյալ՝ սնունդն ու ջուրը հեռացնել կեղտից [1]։ Պատվաստանյութ չկա [1]։ Բուժման երկու տարբերակ կա՝ կախված վարակի գտնվելու վայրից [1]։ Հյուսվածքներում ամեոբիազը բուժվում է կամ մետրոնիդազոլ-ի, տինիդազոլ-ի, նիտազոքսանիդ-ի, Դիհիդրոէմետին-ի կամ քլորոքին-ի հետ, մինչդեռ լուսանցքային (լումինալ) վարակը բուժվում է դիլոքսանիդ ֆուրոատ-ի կամ յոդոկինոլին-ով [1]։ Հիվանդության բոլոր փուլերի դեմ արդյունավետ բուժում ստանալու համար կարող է պահանջվել դեղամիջոցների համադրությունը [1]։ Ինֆեկցիաները առանց ախտանիշների չեն պահանջում բուժում, բայց վարակված անձինք կարող են մակաբույծը տարածել ուրիշներին, և այդ դեպքում պետք է բուժում ստանան [1]։ էնթամեոբա հիստոլիտիկա-ից բացի այլ էնթամեոբա վարակների բուժումն անհրաժեշտ չէ [1]։

Ամեոբիազը ներկա է ամբողջ աշխարհում [2], չնայած դեպքերի մեծ մասը տեղի են ունենում զարգացող երկրներում [3]։ Մոտ 480 միլիոն մարդ վարակված է ամոեբիասով, և դա հանգեցնում է տարեկան 40,000-110,000 մարդու մահվան [1]։ Վարակների մեծ մասը այժմ հավատում են Էնթամեոբա դիսպար-ի (E. dispar) պատճառով է [1]։ Է․ դիսպար-ը ավելի տարածված է որոշակի տարածքներում, և սիմպտոմատիկ դեպքերը կարող են ավելի քիչ տարածված լինել, քան նախկինում հաղորդված տեղեկություններում [1]։ Ամեոբիազի առաջին դեպքը փաստագրվել է 1875-ին, իսկ 1891-ին հիվանդությունը նկարագրվել է մանրամասնորեն, արդյունքում ստացված տերմիններ են՝ ամեոբիկ դիզենտերիա-ն և լյարդի ամեոբիկ աբսցես-ը [1]։ 1913 թ.-ին Ֆիլիպիններից ստացված ապացույցներով պարզվեց, որ կամավորների Է․ հիստոլիտիկա-ի ցիստերը կուլ տալուց հետո նրանց մոտ առաջացել է հիվանդությունը [1]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վարակված մարդկանց մեծ մասը ՝ մոտ 90% -ը [4], ասիմպտոմատիկ են, բայց այս հիվանդությունը լուրջ դառնալու հնարավորություն ունի։ Ենթադրվում է, որ ամբողջ աշխարհում տարեկան մոտ 40,000-100,000 մարդ մահանում է ամեոբիազի հետևանքով [5]։

Վարակները երբեմն կարող են տևել տարիներ, եթե բուժում չլինի: Ախտանիշները տևում են մի քանի օրից մինչև մի քանի շաբաթ, որպեսզի զարգանան և դրսևորվեն, բայց սովորաբար դա մոտ երկու-չորս շաբաթ է։ Ախտանիշները կարող են տատանվել մեղմ լուծից մինչև արյունային դիզենտերիա, որոնք զուգորդվում են ուժեղ որովայնի ցավերով։ Արյունը գալիս է վնասված ու արյունահոսող վերքերից, որոնք ստեղծվել են ամեոբայի կողմից և ներթափանցվել հաստ աղիքային հյուսվածքներ։ ներթափանցման դեպքերի մոտ 10%–ում ամեոբաները անցնում են արյան հոսք և այսպիսով կարող են տարածվել մարմնի այլ օրգաններ։ Ամենից հաճախ տարածվում է լյարդում [6], քանի որ արյունն առաջինը հասնում է աղիքից լյարդ, բայց դրանք կարող են ավարտվել մարմնի գրեթե ցանկացած վայրում:

Սկզբնավորման ժամանակը խիստ փոփոխական է, և մոտավորապես ասիմպտոմատիկ վարակը շարունակվում է ավելի քան մեկ տարի: Տեսականացված է, որ ախտանիշների բացակայությունը կամ դրանց ինտենսիվությունը կարող են տարբեր լինել այնպիսի գործոններով, ինչպիսիք են ամեոբայի տարբեր տեսակները, հիվանդի իմունային արձագանքը և, հնարավոր է, հարակից բակտերիաների և վիրուսների առկայությունը:

Ասիմպտոմատիկ վարակների դեպքում ամեոբան ապրում է աղիքներում բակտերիաների և սննդի մասնիկները ուտելով և մարսելով ՝ ստամոքս-աղիքային տրակտի մի մասը [փա՞ստ]։ Այն սովորաբար հեշտությամբ չի թափանցում աղիքային պատեր՝ լորձի պաշտպանիչ շերտի պատճառով, որով ծածկված են աղիքները։ Հիվանդությունը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ ամեոբան շփվում է աղիքները ծածկող բջիջների հետ:Այնուհետև այն արտադրում է նույն նյութերը, որոնք օգտագործել է մանրէները մարսելու համար, դրանք ներառում են ֆերմենտներ, որոնք ոչնչացնում են բջջային թաղանթներն ու սպիտակուցները։ Այս գործընթացը կարող է հանգեցնել մարդու հյուսվածքների ներթափանցմանը և մարսմանը, ինչը պատճառ է դարնում աղիքների շշածև խոցերի առաջացմանը։ էնթամեոբա հիստոլիտիկա- ն կլանում է ոչնչացված բջիջները ֆագոցիտոզի միջոցով և այս խնթիրը հաճախակիորեն կատարվում է  կարմիր արյան բջիջների հետ (գործընթաց, որը հայտնի է որպես էրիթրոֆագոցիտոզ) այս գործընթացը կարելի է տեսնել կղանքից վերցրած նմուշներում, մանրադիտակի օգնությամբ։ Հատկապես Լատինական Ամերիկայում[փա՞ստ], հատիկավոր զանգված (որը հայտնի է որպես ամեոբոմա) կարող է ձևավորվել վերել հաստ աղիք-ի (colon ascendens) կամ վերջնաղիք-ի (rectum) պատում` երկարատև իմունային բջիջների ակտիվ լինելու պատճառով, և երբեմն այն շփոթվում է քաղցկեղի հետ [7]։

Մեկ կենսունակ կիստայի ընդունումը կարող է առաջացնել վարակ [8]։

Ստերոիդային թերապիան կարող է հանգեցնել ուժեղ ամեոբոիկ կոլիտի`ասիմպտոմատիկ կամ սիմպտոմատիկ Է․ հիստոլիտիկա-ով վարակված անձանց մոտ [9]։ Ուժեղ ամեոբիկ կոլիտը ունի բարձր մահացության մակարդակ, և միջին հաշվով ավելի քան 50% ուժեղ կոլիտովով տարապողները մահանում են [10]։

Պատճառ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամեոբիազ-ը էնթամեոբա հիստոլիտիկա-ով առաջացած վարակ է: Ամեոբիազ-ը երբեմն շփոթվում է այլ ամեոբաների հետ, բայց խստորեն ասած, այն պետք է խնայվի էնթամեոբա հիստոլիտիկա-ի վարակի համար [փա՞ստ]։ Մարդկանց մեջ պարունակվող այլ ամեոբայի վարակիչներն են [11]՝

Բացառությամբ Dientamoeba-ի, վերը նշված մակաբույծները չեն կարծում, որ հիվանդություն են առաջացնում։

Փոխանցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

էնթամեոբա հիստոլիտիկա-ի կյանքի ցիկլը

Ամեոբիազ-ը սովորաբար փոխանցվում է ֆեկալ-բերանային ճանապարհով, բայց այն կարող է նաև անուղղակիորեն փոխանցվել կեղտոտ ձեռքերի կամ առարկաների, ինչպես նաև անալ-բերանային շփման միջոցով:Վարակումը տարածվում է մակաբույծի ցիստայի ձևը ներթափանցելով, կղանքում հայտնաբերված կիսաթափանցիկ և կարծր կառուցվածքով: Ցանկացած ոչ ցիստավորված ամեոբա կամ տրոֆոզոիտ մարմինը թողնելուց հետո արագորեն մահանում է, բայց կարող են առկա լինել կղանքի մեջ։ Դրանք հազվադեպ են նոր վարակների աղբյուր: Քանի որ ամոեբիասը փոխանցվում է աղտոտված սննդի և ջրի միջոցով, այն հաճախ էնդեմիկ է աշխարհի տարածաշրջաններում `սահմանափակ ժամանակակից սանիտարական համակարգերով, ներառյալ Մեքսիկո, Կենտրոնական Ամերիկա, արևմտյան Հարավային Ամերիկա, Հարավային Ասիա և արևմտյան և հարավային Աֆրիկա [16]։

Ամեոբիկ դիզենտերիան հաճախ շփոթվում է «ճանապարհորդի լուծի» հետ`զարգացող երկրներում դրա տարածվածության պատճառով: Իրականում, ճանապարհորդների փորլուծության մեծ մասը ծագմամբ մանրեային կամ վիրուսային է:

Պաթոգենեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Է․ հիստոլիտիկա-ի կողմից առաջացած հյուսվածքի վնասը երեք հիմնական իրադարձությունների հետևանք է ՝ հյուրընկալող բջիջների մահ, բորբոքում և մակաբույծի ներխուժում: Կրճատումներ. EhMIF, Է․ հիստոկիտիկա մակրոֆագի միգրացիայի խանգարման գործոն; MMP, մատրիցային մետոպրոտեիններ:

Ամեոբիազ-ը հանգեցնում է հյուսվածքների ոչնչացմանը, որը պայմանավորված է Է․ հիստոլիտիկա մակաբույծով: Է․ հիստոլիտիկա-ն հյուսվածքների վնաս է պատճառում երեք հիմնական իրադարձություններով՝  օրգանիզմի բջիջների անմիջական սպանությամբ, բորբոքմամբ և մակաբուծական ներխուժմամբ [17]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոլոնոսկոպիայի միջոցով հնարավոր է հայտնաբերել փոքր խոցեր 3-5 մմ հեռավորության վրա, բայց ախտորոշումը կարող է դժվար լինել, քանի որ այս տարածքների միջև եղած լորձաթաղանթը կարող է թվալ առողջ կամ բորբոքված [1] ։ Տրոֆոզոիտները կարող են հայտնաբերվել  խոցային եզրից կամ հյուսվածքի ներսում ՝ օգտագործելով իմունհիստոքիմիական ներկավորում հատուկ հակա-է․ հիստոլիտիկ հակամարմիններով [3]։

Մարդկանց ասիմպտոմատիկ վարակները սովորաբար ախտորոշվում են կղանքի մեջի ցիստեր հայտնաբերելով: Մշակվել են տարբեր ֆլոտացիայի կամ նստվածքների պրոցեդուրաներ ՝ ցիստերը կղանքից հեռացնելու համար, և նրանց ներկավորումը օգնում է մանրադիտակային հետազոտության համար մեկուսացված ցիստերի պատկերացմանը: Քանի որ ցիստերը անընդհատ թափվում են կղանքի հետ, այդ իսկ պատճառով առնվազն երեք կղանքային հետազոտություն է պետք: Սիմպտոմատիկ ինֆեկցիաների դեպքում շարժական ձևը (տրոֆոզոիտը) հաճախ նկատվում է թարմ կղանքում։ Սերոլոգիական թեստեր կան, և վարակված անհատներից շատերը (ախտանիշներով կամ ոչ) դրական են թեստում հակամարմինների առկայության համար: Հակամարմինների մակարդակը շատ ավելի բարձր է լյարդի թարախակույտ ունեցող անձանց մոտ: Սերոլոգիան միայն դրական է դառնում վարակվելուց երկու շաբաթ անց: Վերջին նոր զարգացումները ներառում են մի հանդերձանք, որը հայտնաբերում է ամեոբա սպիտակուցների առկայությունը կղանքում, և մեկ այլ միջոց, որը հայտնաբերում է ամեոբաի ԴՆԹ-ն կղանքում: Այս թեստերը լայնորեն չեն օգտագործվում դրանց ծախսերի պատճառով:

Մանրադիտակը մինչ այժմ աշխարհում ախտորոշման ամենատարածված մեթոդն է։ Այնուամենայնիվ, ախտորոշման մեջ այն այնքան զգայուն չէ կամ ճշգրիտ, որքան առկա մյուս թեստերը: Կարևոր է տարբերել  Է․ հիստոլիտիկա-ի ցիստը մնացած ոչ պատոլոգյական նախակենդանիների ցիստերի արտաքին տեսքից ինչպես Էնթամեոբա կոլի-նը։ Է․ հիստոլիտիկա-ի ցիստերը ունեն առավելագույնը չորս կորիզ, մինչդեռ կոմմենսալ Էնթամեոբա կոլի-ի ցիստն ունի մինչև 8 կորիզ: Բացի այդ, Է․ հիստոլիտիկա-ում էնդոզոմը կենտրոնացած է կորիզի մեջ, մինչդեռ այն սովորաբար գտնվում է կենտրոնից դուրս Էնթամեոբա կոլի-ում: Վերջապես, Է․ հիստոլիտիկա-ի ցիստերում քրոմատոիդային մարմինները կլոր են, մինչդեռ դրանք խճճված են Էնթամեոբա կոլի-ում: Այնուամենայնիվ, այլ տեսակներ ՝ Էնթամեոբա դիսպար և Է․ մոշկովսկիի, նույնպես կոմմենսալներ են և չեն տարբերվում Է․ հիստոլիտիկա-ից մանրադիտակի տակ: Քանի որ Է․ դիսպար- ը շատ ավելի տարածված է, քան Է․ հիստոլիտիկա- ն աշխարհի շատ մասերում, դա նշանակում է, որ  Է․ հիստոլիտիկա-ի վարակի շատ սխալ ախտորոշումներ կարող են տեղի ունենալ: ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս, որ միայն մանրադիտակով ախտորոշված վարակները չպետք է բուժվեն, եթե դրանք ասիմպտոմատիկ են, և որևէ այլ պատճառ չկա կասկածելու, որ վարակը իրականում Է․ հիստոլիտիկա է: Մանրադիտակի տակ գտնվող ցիստերի կամ տրոֆոզոյիտի կղանքում հայտնաբերելը կարող է պահանջել մի քանի նմուշներ մի քանի օրվա ընթացքում `որոշելու, թե արդյոք դրանք առկա են, քանի որ ցիստերը թափվում են ընդհատված և կարող են չհայտնվել յուրաքանչյուր նմուշում։

Սովորաբար, այս օրգանիզմը այլևս չի կարող հայտնաբերվել կղանքի մեջ, երբ հիվանդությունը անցնում է ոչ աղիքային օրգաններ [փա՞ստ]։ Սերոլոգիական թեստերը օգտակար են Է․ հիստոլիտիկա- ի վարակը հայտնաբերելու համար, եթե օրգանիզմն անցնում է աղիքներից դուրս այլ օրգաններ օրգանիզմը բացառելու համար այլ խանգարումների ախտորոշումից: Ova & Parasite (O&P) թեստը կամ Է․ հիստոլիտիկա-ի կղանքի հակագեն-ի փորձարկումը աղիքային ինֆեկցիաների ճիշտ ստուգումն է: Քանի որ հակամարմինները կարող են մնալ տարիներ շարունակ կլինիկական բուժումից հետո, դրական սերոլոգիական արդյունքը կարող է պարտադիր չէ, որ ցույց տա ակտիվ վարակ: Այնուամենայնիվ, բացասական սերոլոգիական արդյունքը կարող է հավասարապես կարևոր լինել Է․ հիստոլիտիկա-ի կողմից հյուսվածքների կասկածելի ներխուժման բացառման մեջ [փա՞ստ]։

Կղանքի հակագենի հայտնաբերման թեստերը օգնեցին հաղթահարել կղանքի մանրադիտակի որոշ սահմանափակումներ: Հակագենի հայտնաբերման թեստերը շատ հեշտ են օգտագործման համար, բայց դրանք ունեն փոփոխական զգայունություն և առանձնահատկություն, հատկապես ցածր էնդեմիկ տարածքներում [3]։

Պոլիմերազային շղթայի ռեակցիան (PCR) համարվում է ամենա կարեվոր ախտորոշման միջոց, բայց մնում է անօգտագործված [3][18]։

  • Չհասած Է․ հիստոլիտիկա/ Է․ դիսպար ցիստ յոդով ներկված։ Այս վաղ ցիստը ունի միայն մեկ կորիզ, և տեսանելի է գլիկոգեն զանգված (շագանակագույն բիծ):
    Չհասած Է․ հիստոլիտիկա/ Է․ դիսպար ցիստ յոդով ներկված։ Այս վաղ ցիստը ունի միայն մեկ կորիզ, և տեսանելի է գլիկոգեն զանգված (շագանակագույն բիծ):
  • Ամեոբա-ն աղիքի բիոպսիայի մեջ `ամեոբային դիզենտերիայի դեպքից:
    Ամեոբա-ն աղիքի բիոպսիայի մեջ `ամեոբային դիզենտերիայի դեպքից:
  • Տրոֆոզոյիտների (շագանակագույն) իմունոհիստոքիմիական ներկացում ՝ օգտագործելով հակա-էնթամեոբա հիստոլիտիկա մակրոֆագի միգրացիայի խանգարող գործոնային հակամարմիններ ամեոբիկ կոլիտով տառապող հիվանդի մոտ:
    Տրոֆոզոյիտների (շագանակագույն) իմունոհիստոքիմիական ներկացում ՝ օգտագործելով հակա-էնթամեոբա հիստոլիտիկա մակրոֆագի միգրացիայի խանգարող գործոնային հակամարմիններ ամեոբիկ կոլիտով տառապող հիվանդի մոտ:

Կանխարգելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդու աղիքների նմուշ, որը վնասվել է ամեոբիկ խոցով:

Օգնել կանխել ամեոբիազ-ի տարածումը տան շուրջ՝

Վարակի կանխարգելմանն օգնելու համար.

  • Խուսափեք հում բանջարեղենից, երբ գտնվում եք էնդեմիկ տարածքներում, քանի որ հնարավոր է, որ դրանք բեղմնավորվել են ՝ օգտագործելով մարդու կղանք։
  • Ջուրը եռացրեք կամ բուժեք յոդի հաբերով:
  • Խուսափեք փողոցի սնունդ ուտելուց, հատկապես հասարակական վայրերում, որտեղ մեկ կոնտեյներով սոուսը օգտագործում են բոլորը։

Լավ սանիտարական պրակտիկա, ինչպես նաև կոյուղու պատասխանատու հեռացումը կամ բուժումը անհրաժեշտ են էնդեմիկ մակարդակով Է․ հիստոլիտիկա վարակի կանխարգելման համար: Է․ հիստոլիտիկա- ի ցիստերը սովորաբար դիմացկուն են քլորացման դեմ, ուստի վարակման դեպքերի նվազեցման համար անհրաժեշտ է նստվածքների և ջրամատակարարման զտում [19]։

E. histolytica cysts may be recovered from contaminated food by methods similar to those used for recovering Giardia lamblia cysts from feces. Filtration is probably the most practical method for recovery from drinking water and liquid foods. E. histolytica cysts must be distinguished from cysts of other parasitic (but nonpathogenic) protozoa and from cysts of free-living protozoa as discussed above. Recovery procedures are not very accurate; cysts are easily lost or damaged beyond recognition, which leads to many falsely negative results in recovery tests [20]

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Amoebicide

E. histolytica infections occur in both the intestine and (in people with symptoms) in tissue of the intestine and/or liver.[16] Those with symptoms require treatment with two medications, an amoebicidal tissue-active agent and a luminal cysticidal agent. Individuals that are asymptomatic only need a luminal cysticidal agent.[3]

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամեոբիազ-ի նշանակությունը

In the majority of cases, amoebas remain in the gastrointestinal tract of the hosts. Severe ulceration of the gastrointestinal mucosal surfaces occurs in less than 16% of cases. In fewer cases, the parasite invades the soft tissues, most commonly the liver.[6] Only rarely are masses formed (amoebomas) that lead to intestinal obstruction.(Mistaken for Ca caecum and appendicular mass) Other local complications include bloody diarrhea, pericolic and pericaecal abscess.

Complications of hepatic amoebiasis includes subdiaphragmatic abscess, perforation of diaphragm to pericardium and pleural cavity, perforation to abdominal cavital (amoebic peritonitis) and perforation of skin (amoebiasis cutis).

Pulmonary amoebiasis can occur from liver lesions by spread through the blood or by perforation of pleural cavity and lung. It can cause lung abscess, pulmono pleural fistula, empyema lung and broncho pleural fistula. It can also reach the brain through blood vessels and cause amoebic brain abscess and amoebic meningoencephalitis. Cutaneous amoebiasis can also occur in skin around sites of colostomy wound, perianal region, region overlying visceral lesion and at the site of drainage of liver abscess.

Urogenital tract amoebiasis derived from intestinal lesion can cause amoebic vulvovaginitis (May's disease), rectovesicle fistula and rectovaginal fistula.

Entamoeba histolytica infection is associated with malnutrition and stunting of growth.[21]

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Amoebiasis caused about 55,000 deaths worldwide in 2010, down from 68,000 in 1990.[22][23] In older textbooks it is often stated that 10% of the world's population is infected with Entamoeba histolytica.[փա՞ստ] It is now known that at least 90% of these infections are due to E. dispar.[փա՞ստ] Nevertheless, this means that there are up to 50 million true E. histolytica infections and approximately seventy thousand die each year, mostly from liver abscesses or other complications. Although usually considered a tropical parasite, the first case reported (in 1875) was actually in St Petersburg in Russia, near the Arctic Circle.[24] Infection is more common in warmer areas, but this is because of both poorer hygiene and the parasitic cysts surviving longer in warm moist conditions.[16]

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Amoebiasis was first described by Lösh in 1875, in northern Russia.[1] The most dramatic incident in the US was the Chicago World's Fair outbreak in 1933, caused by contaminated drinking water. There were more than a thousand cases, with 98 deaths.[25][26] It has been known since 1897 that at least one non-disease-causing species of Entamoeba existed (Entamoeba coli), but it was first formally recognized by the WHO in 1997 that E. histolytica was two species, despite this having first been proposed in 1925.[1] In addition to the now-recognized E. dispar, evidence shows there are at least two other species of Entamoeba that look the same in humans: E. moshkovskii and Entamoeba bangladeshi.[1] The reason these species haven't been differentiated until recently is because of the reliance on appearance.[1]

Joel Connolly of the Chicago Bureau of Sanitary Engineering brought the outbreak to an end when he found that defective plumbing permitted sewage to contaminate drinking water. In 1998 there was an outbreak of amoebiasis in the Republic of Georgia.[27] Between 26 May and 3 September 1998, 177 cases were reported, including 71 cases of intestinal amoebiasis and 106 probable cases of liver abscess.

The Nicobarese people have attested to the medicinal properties found in Glochidion calocarpum, a plant common to India, saying that its bark and seed are most effective in curing abdominal disorders associated with amoebiasis.[28]

Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 Farrar, Jeremy; Hotez, Peter; Junghanss, Thomas; Kang, Gagandeep; Lalloo, David; White, Nicholas J. (2013-10-26). Manson's Tropical Diseases. Elsevier Health Sciences. էջեր 664–671. ISBN 9780702053061.
  2. ↑ Beeching, Nick; Gill, Geoff (2014-04-17). «19». Lecture Notes: Tropical Medicine. John Wiley & Sons. էջեր 177–182. ISBN 9781118734568.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Shirley DT, Farr L, Watanabe K, Moonah S (July 2018). «A Review of the Global Burden, New Diagnostics, and Current Therapeutics for Amebiasis». Open Forum Infectious Diseases. 5 (7): ofy161. doi:10.1093/ofid/ofy161. PMC 6055529. PMID 30046644.
  4. ↑ Haque R, Huston CD, Hughes M, Houpt E, Petri WA (April 2003). «Amebiasis». The New England Journal of Medicine. 348 (16): 1565–73. doi:10.1056/NEJMra022710. PMID 12700377.
  5. ↑ Atlas of Human Infectious Diseases, First Edition. Heiman F.L. Wertheim, Peter Horby and John P. Woodall., 2012, Blackwell Publishing Ltd.
  6. ↑ 6,0 6,1 Nespola B, Betz V, Brunet J, Gagnard JC, Krummel Y, Hansmann Y, և այլք: (2015). «First case of amebic liver abscess 22 years after the first occurrence». Parasite. 22: 20. doi:10.1051/parasite/2015020. PMC 4472968. PMID 26088504. Արխիվացված օրիգինալից 2015-09-24-ին. հրապարակում բաց հնարավորություն
  7. ↑ Day, David W.; Basil C. Morson; Jeremy R. Jass; Geraint Williams; Ashley B. Price (2003). Morson and Dawson's Gastrointestinal Pathology. John Wiley & Sons, Inc. ISBN 978-0-632-04204-3.
  8. ↑ «Foodborne Pathogenic Microorganisms and Natural Toxins Handbook: Entamoeba histolytica». Bad Bug Book. United States Food and Drug Administration: Center for Food Safety & Applied Nutrition. 2007-12-28. Արխիվացված օրիգինալից 9 July 2009-ին. Վերցված է 2009-07-13-ին.
  9. ↑ Shirley DA, Moonah S (July 2016). «Fulminant Amebic Colitis after Corticosteroid Therapy: A Systematic Review». PLoS Neglected Tropical Diseases. 10 (7): e0004879. doi:10.1371/journal.pntd.0004879. PMC 4965027. PMID 27467600.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  10. ↑ Shirley DA, Moonah S (July 2016). «Fulminant Amebic Colitis after Corticosteroid Therapy: A Systematic Review». PLoS Neglected Tropical Diseases. 10 (7): e0004879. doi:10.1371/journal.pntd.0004879. PMC 4965027. PMID 27467600.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  11. ↑ Berger SA, Marr JS. Human Parasitic Diseases Sourcebook. Jones and Bartlett Publishers: Sudbury, Massachusetts, 2006.
  12. ↑ Visvesvara GS, Moura H, Schuster FL (June 2007). «Pathogenic and opportunistic free-living amoebae: Acanthamoeba spp., Balamuthia mandrillaris, Naegleria fowleri, and Sappinia diploidea». FEMS Immunology and Medical Microbiology. 50 (1): 1–26. doi:10.1111/j.1574-695X.2007.00232.x. PMID 17428307. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-01-05-ին.
  13. ↑ «Orphanet: Amoebiasis due to free living amoebae». Արխիվացված օրիգինալից 2008-11-18-ին. Վերցված է 2009-01-17-ին. at Orphanet
  14. ↑ «EyeRounds.org:Acanthamoeba Keratitis: 39-year-old contact lens wearer with persisting keratitis & pain». Արխիվացված օրիգինալից 5 December 2008-ին. Վերցված է 2009-01-17-ին.
  15. ↑ Recavarren-Arce S, Velarde C, Gotuzzo E, Cabrera J (March 1999). «Amoeba angeitic lesions of the central nervous system in Balamuthia mandrilaris amoebiasis». Human Pathology. 30 (3): 269–73. doi:10.1016/S0046-8177(99)90004-7. PMID 10088544.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Ryan KJ, Ray CG, eds. (2004). Sherris Medical Microbiology (4th ed.). McGraw Hill. էջեր 733–8. ISBN 978-0-8385-8529-0.
  17. ↑ Ghosh S, Padalia J, Moonah S (21 January 2019). «: Cell Death, Inflammation, Invasion, and the Gut Microbiome». Current Clinical Microbiology Reports. 6 (1): 51–57. doi:10.1007/s40588-019-0113-6. PMC 6449278. PMID 31008019.
  18. ↑ Madden, Gregory R.; Shirley, Debbie-Ann; Townsend, Gregory; Moonah, Shannon (28 October 2019). «Lower Gastrointestinal Bleeding due to Entamoeba histolytica Detected Early by Multiplex PCR: Case Report and Review of the Laboratory Diagnosis of Amebiasis». The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene. 101 (6): 1380–1383. doi:10.4269/ajtmh.19-0237. PMC 6896859. PMID 31674299.
  19. ↑ Brock Biology of Microorganisms; Madigan (et al.); Pearson Education Inc., 2003; pgg. 947-948
  20. ↑ «FDA Bacteriological Analytical Manual». Արխիվացված է օրիգինալից 2008-04-06-ին. Վերցված է 2008-03-26-ին.
  21. ↑ Mondal D, Petri WA, Sack RB, Kirkpatrick BD, Haque R (November 2006). «Entamoeba histolytica-associated diarrheal illness is negatively associated with the growth of preschool children: evidence from a prospective study». Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene. 100 (11): 1032–8. doi:10.1016/j.trstmh.2005.12.012. PMID 16730764. {{cite journal}}: Unknown parameter |displayauthors= ignored (|display-authors= suggested) (օգնություն)
  22. ↑ Shirley, DT; Watanabe, K; Moonah, S (November 2019). «Significance of amebiasis: 10 reasons why neglecting amebiasis might come back to bite us in the gut». PLoS Neglected Tropical Diseases. 13 (11): e0007744. doi:10.1371/journal.pntd.0007744. PMC 6855409. PMID 31725715.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  23. ↑ Lozano R, Naghavi M, Foreman K, Lim S, Shibuya K, Aboyans V, և այլք: (December 2012). «Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010». Lancet. 380 (9859): 2095–128. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. hdl:10536/DRO/DU:30050819. PMID 23245604.
  24. ↑ Lösch, F. (1875) Massenhafte Entwickelung von Amöben im Dickdarm. Virchow's Archiv 65: 196-211.
  25. ↑ Markell EK (June 1986). «The 1933 Chicago outbreak of amebiasis». The Western Journal of Medicine. 144 (6): 750. PMC 1306777. PMID 3524005.
  26. ↑ «Water and Waste Systems». Արխիվացված օրիգինալից 2017-01-19-ին.
  27. ↑ Kreidl P, Imnadze P, Baidoshvili L, Greco D (October 1999). «Investigation of an outbreak of amoebiasis in Georgia». Euro Surveillance. 4 (10): 103–104. doi:10.2807/esm.04.10.00040-en. PMID 12631887. Արխիվացված է օրիգինալից 2007-08-13-ին.
  28. ↑ See p. 412 in: Hammer, K (1990). «Barilla (Salsola soda, Chenopodiaceae)». Economic Botany. 44 (3): 410–412. doi:10.1007/bf03183925. JSTOR 4255259.

Արտաքին կապեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դասակարգում
Արտաքին աղբյուրներ

Կաղապար:Amoebozoa diseases

Կատեգորիա:Intestinal infectious diseases Կատեգորիա:Waterborne diseases Կատեգորիա:Neglected diseases Կատեգորիա:Tropical diseases Կատեգորիա:RTT Կատեգորիա:RTTID

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Sofia_Keropian/Ավազարկղ&oldid=7487837» էջից