Մասնակից:Grigoryan Rita/Ավազարկղ3

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Grigoryan Rita/Ավազարկղ3

Ջոզեֆ Քերի Մերիկ (անգլ.՝ Joseph Carey Merrick, ) որը հաճախ սխալմամբ կոչվում էր Ջոն Մերիկ, անգլիացի էր, որը հայտնի էր իր ծանր ֆիզիկական դեֆորմացիաներով: Նա սկզբում ցուցադրվել է Ֆրրիկ Շուում ՝ «փիղ մարդը» բեմական անունով, այնուհետև տեղափոխվել է Լոնդոնի հիվանդանոց՝ սըր Ֆրեդերիկ Թրևիսի հետ հանդիպելուց հետո՝ հետագայում հայտնի դառնալով Լոնդոնի հասարակության մեջ։

Մերիկը ծնվել է Լեսթերում և սկսել է աննորմալ ձևով զարգանալ մինչև հինգ տարեկան դառնալը ։ Նրա մայրը մահացավ, երբ նա տասնմեկ տարեկան էր[1], իսկ հայրը շուտով ամուսնացավ երկրորդ անգամ: Հոր և խորթ մոր կողմից մերժված՝ նա հեռացավ տնից և տեղափոխվեց ապրելու իր հորեղբոր ՝ Չարլզ Մերիկի հետ[2]։ 1879 թվականին 17-ամյա Մերիկը ընդունվեց Լեսթերի միության աշխատանքային տուն[3] ։ 1884 թվականին նա կապվեց Սեմ Թոր անունով շոումենի հետ և առաջարկեց, որ իրեն ցուցադրեն[4] ։ Թորը մի խումբ մարդկանց վարձեց Մերիկին ղեկավարելու համար, որին նրանք անվանեցին «փիղ մարդ»: Իսթ Միդլենդսում շրջագայությունից հետո Մերիկը մեկնել է Լոնդոն՝ ցուցադրվելու շոումեն Թոմ Նորմանի վարձակալած փեննի գաֆ խանութում: Խանութ է այցելել վիրաբույժ Ֆրեդերիկ Թրևիսը, ով Մերիկին հրավիրել է բուժզննում անցնելու։ Թրևիսը Մերիկին ցույց տվեց Լոնդոնի պաթոլոգիայի հասարակության ժողովում 1884 թվականին, որից հետո Նորմանի խանութը փակվեց ոստիկանության կողմից[5]։ Այնուհետև Մերիկը միացավ Սեմ Ռոուպերի կրկեսին և շրջագայեց Եվրոպայում[6]:

Բելգիայում Մերիկին կողոպտել էր իր ճանապարհային մենեջերը և լքվել Բրյուսելում։ Ի վերջո, նա վերադարձավ Լոնդոնի հիվանդանոց[7], որտեղ նրան թույլ տվեցին մնալ մինչև կյանքի վերջ: Թրևեսն ամեն օր այցելում էր նրան, և զույգը սերտ բարեկամություն էր հաստատել։ Մերիկին այցելել են նաև Լոնդոնի հասարակության մի քանի հարուստ տիկնայք և պարոնայք, այդ թվում՝ Ուելսի արքայադուստր Ալեքսանդրա: Չնայած նրա մահվան պաշտոնական պատճառը ասֆիքսիան էր, դիահերձումը կատարող Թրևիսը եզրակացրեց, որ Մերիկը մահացել է պարանոցի տեղաշարժից:

Մերիկի դեֆորմացիաների ճշգրիտ պատճառը պարզ չէ, բայց 1986 թ. -ին ենթադրվում էր, որ նա ունի Պրոտեուսի համախտանիշ: 2003 թվականի ուսումնասիրության ընթացքում նրա մազերի և ոսկորների ԴՆԹ-ի վերլուծությունն ապարդյուն էր, քանի որ նրա կմախքը բազմիցս սպիտակեցվել էր նախքան Լոնդոնի թագավորական հիվանդանոցում հանրային ցուցադրության դնելը: Մերիկի կյանքը ցուցադրվել է Բերնարդ Պոմերանսի 1979 թվականի պիեսում և Դեյվիդ Լինչի 1980 թվականի «փիղ մարդը» ֆիլմում ։

Վաղ կյանք և ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մերիկը լուսանկարվել է 1888 թվականին

Ջոզեֆ Քերի Մերիկը ծնվել է 1862 թվականի օգոստոսի 5-ին Լեսթերի Լի փողոց 50 հասցեում, Ջոզեֆ Ռոքլի Մերիկի և նրա կնոջ՝ Մերի Ջեյնի (ծնված Փոթերթոն) ընտանիքում[8]: Ջոզեֆ Ռոքլի Մերիկը Լոնդոնում ծնված ջուլհակ Բարնաբաս Մերիկի (1791-1856) որդին էր, որը տեղափոխվեց Լեսթեր 1820–ականներին կամ 1830-ականներին, և նրա երրորդ կինը՝ Սառա Ռոքլին[9]: Մերի Ջեյն Փոթերթոն, ծնվել է Լեսթերշիրի Էվինգթոն քաղաքում, Ուիլյամ Փոթերթոնի դուստրն էր, որը նկարագրվել է որպես գյուղատնտեսական աշխատող 1851 թվականի մարդահամարի ժամանակ Լեսթերշիրի Տուրմաստոն քաղաքում[10]: Ասում էին, որ նա ինչ-որ ֆիզիկական արատներ ուներ, և երիտասարդ տարիքում նա աշխատում էր որպես տնային սպասավոր Լեսթերում, նախքան 1861 թվականին ամուսնանալը Ջոզեֆ Ռոքլի Մերիկի հետ, որն այն ժամանակ պահեստապետ էր[11]:

Ջոզեֆը, ըստ երևույթին, առողջ էր ծննդյան ժամանակ, և իր կյանքի առաջին մի քանի տարիներին նա չուներ արտաքին անատոմիական նշաններ կամ որևէ խանգարման ախտանիշներ: Իր հոր անունով նա ստացել է Քերի երկրորդ անունը իր մորից՝ Բապտիստից, ի պատիվ քարոզիչ Ուիլյամ Քերիի[12]։ Ուիլյամ Արթուրը, ծնված 1866 թվականի հունվարին, մահացել է կարմիր տենդից 1870 թվականի դեկտեմբերի 21-ին չորս տարեկան հասակում և թաղվել է 1870 թվականի Սուրբ Ծննդյան օրը․ և Մարիոն Էլիզան[13], որը ծնվել է 1867 թվականի սեպտեմբերի 28-ին, տառապում էր ֆիզիկական արատներից և մահացավ միելիտից և «նոպաներից» 1891 թվականի մարտի 19-ին՝ 23 տարեկան հասակում: Ուիլյամը թաղված է մոր, մորաքույրների և մորեղբայրների հետ Լեսթերի Ուելֆորդ Ռոուդ գերեզմանատանը[14]․ Մարիոնը թաղված է հոր հետ Լեսթերի Բելգրեյվ գերեզմանատանը[15] ։

Մերի Ջեյնի տապանաքարի վրա սխալմամբ նշվում է, որ նա ունեցել է չորս երեխա: Ի սկզբանե ենթադրվում էր, որ Ջոն Թոմաս Մերիկը (ծնված 1864 թ.ապրիլի 21 — ին), որը մահացել է ջրծաղիկից նույն տարվա հուլիսի 24-ին-Ջոզեֆ և Մերի Ջեյն Մերիկի չորրորդ երեխան էր, բայց GRO-ի ծննդյան գրառումները ցույց են տալիս, որ նա իրականում նրանց ազգական չէր[16]: «Մարդկային արժանապատվության ուսումնասիրություն» գրքում Էշլի Մոնթեգը պնդում է, որ «Ջոն Թոմաս Մերիկը ծնվել է 1864 թվականի ապրիլի 21-ին»[17]։ Մոնթագը հետագայում պնդեց, որ Թրևիսի 1923 թվականի «փիղ մարդը և այլ հիշողություններ» գիրքը (որը սխալ է նշում, որ Մերիկի անունը Ջոն է, այլ ոչ թե Ջոզեֆ) պատճառ է դարձել, որ նա շփոթել է Ջոզեֆին ենթադրյալ կրտսեր եղբոր հետ, որը հետագայում պարզվեց, որ նրա ազգականը չէ։

«Ջոզեֆ Քերի Մերիկի ինքնակենսագրությունը» վերնագրով գրքույկը, որը լույս է տեսել 1884 թվականին՝ իր ցուցահանդեսն ուղեկցելու համար, ասում է, որ մոտ հինգ տարի առաջ« նա սկսեց ցույց տալ անատոմիական նշաններ... ինչպես այդ փիղը, և գրեթե նույն գույնը»[18]: Ըստ 1930 թվականի «Լեսթերի պատկերազարդ տարեգրության» հոդվածի, 21 ամսական հասակում նա սկսեց այտուց ունենալ շրթունքների վրա, որին հաջորդեց ճակատի ուռուցիկությունը, ինչպես նաև մաշկի թուլացում և խստացում[19]: Երբ նա մեծանում էր, նրա ձախ և աջ ձեռքերի չափերի զգալի տարբերություն կար, և նրա երկու ոտքերը զգալիորեն աճել էին[19]։ Մերիկի ընտանիքն իրենց ախտանիշները բացատրել է նրանով, որ Մերին ընկել և վախեցել է տոնավաճառի փղից, երբ նա հղի էր Ջոզեֆով[19]։ Մայրական տպավորության գաղափարը, որ հղի կանանց հուզական փորձառությունները կարող են տևական ֆիզիկական ազդեցություն ունենալ նրանց չծնված երեխաների վրա, դեռ տարածված էր 19-րդ դարում Մեծ Բրիտանիայում: Մերիկն այս կարծիքն է հայտնել իր հաշմանդամության պատճառի մասին իր ողջ կյանքի ընթացքում[20]:

Բացի իր դեֆորմացիաներից, Մերիկը մանկության տարիներին ինչ-որ շրջան ընկել է և վնասել ձախ ազդրը: Վնասվածքի տեղը վարակվել է, և նա ցմահ հաշմանդամ է դարձել [21]։ Չնայած իր ֆիզիկական թերություններին՝ Մերիկը հաճախում էր դպրոց և սերտ հարաբերություններ էր պահպանում մոր հետ [21]։ Նա կիրակնօրյա դպրոցի ուսուցչուհի էր, իսկ հայրը մեքենավար էր աշխատում բամբակի գործարանում, ինչպես նաև զբաղվում էր գալանտերային բիզնեսով[21]։ Մերի Ջեյն Մերիկը մահացավ բրոնխոպնեմանիայից 1873 թվականի մայիսի 29-ին ՝ իր կրտսեր որդու ՝ Ուիլյամի մահից երկուսուկես տարի անց[1]: Ջոզեֆ Ռոքլի Մերիկը իր երկու ողջ մնացած երեխաների հետ տեղափոխվեց տիկին Էմմա Վուդ Անթիլի մոտ՝ այրի իր երեխաների հետ: Նրանք ամուսնացել են 1874 թվականի դեկտեմբերի 3-ին [22]։

Զբաղվածություն և աշխատանքային տուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինձ ծաղրում էին, որ տուն չգնամ ճաշելու, և ես սովորաբար սոված ստամոքսով մնում էի դրսում, այլ ոչ թե վերադառնալու ինչ-որ բան ուտելու համար, իմ ունեցած մի քանի կիսակցորդները ծաղրում էին դիտողությունը."

- Ջոզեֆ Քերի Մերիկի Ինքնակենսագրություն

Մերիկը թողեց դպրոցը 13 տարեկան հասակում, ինչը սովորական էր այն ժամանակ[23]: Նրա ընտանեկան կյանքն այժմ «կատարյալ դժբախտություն էր»[18], և ոչ հայրը, ոչ խորթ մայրը ջերմություն չէին ցուցաբերում նրա հանդեպ[22]։ Նա «երկու-երեք» անգամ փախչել է, բայց ամեն անգամ հայրը նրան հետ էր տանում[18]։ 13 տարեկանում նա գործարանում գտավ սիգարի ոլորման աշխատանք, բայց երեք տարի անց նրա աջ ձեռքի դեֆորմացիան սրվեց այն աստիճանի, որ նա այլևս չուներ աշխատանքի համար անհրաժեշտ ճարպկությունը[23]: Այժմ գործազուրկ, նա օրեր շարունակ թափառում էր փողոցներով՝ աշխատանք փնտրելով և խուսափում խորթ մոր ծաղրանքներից[8]։

Քանի որ Մերիկը դառնում էր ավելի ու ավելի մեծ ֆինանսական բեռ իր ընտանիքի համար, նրա հայրը, ի վերջո, ձեռք բերեց նրա մանրավաճառի լիցենզիան, որը թույլ էր տալիս նրան գումար վաստակել՝ վաճառելով խանութի ապրանքները դռնից դուռ[24]: Այս փորձը անհաջող էր, քանի որ Մերիկի դեմքի այլանդակությունը նրա խոսքն ավելի ու ավելի անհասկանալի էր դարձնում, և պոտենցիալ հաճախորդները սարսափով արձագանքում էին նրա արտաքինին: Մարդիկ հրաժարվեցին բացել նրա դուռը, և նրանք ոչ միայն նայեցին, այլև հետաքրքրությունից դրդված հետևեցին նրան[24]: Մերիկը չկարողացավ բավականաչափ գումար վաստակել որպես վաճառող՝ իրեն կերակրելու համար: 1877 թվականին մի օր, վերադառնալով տուն, նա դաժան ծեծի ենթարկվեց հոր կողմից և ընդմիշտ հեռացավ տնից[25]։

Այժմ Մերիկը անօթևան էր Լեսթերի փողոցներում: Նրա հորեղբայրը՝ Չարլզ Մերիկ անունով վարսավիրը, իմանալով եղբորորդու հետ կապված իրավիճակի մասին, որոնեց նրան և առաջարկեց բնակություն հաստատել իր տանը[26]։ Հաջորդ երկու տարիների ընթացքում մերիկը շարունակում էր թափառել Լեսթերի շուրջը, բայց ապրուստ վաստակելու նրա փորձերը մի փոքր ավելի մեծ հաջողություն ունեցան, քան նախկինում: Ի վերջո, նրա այլանդակությունն այնպիսի բացասական ուշադրություն գրավեց հասարակության կողմից, որ վարձու անձնակազմի փոխադրման հանձնակատարները հետ կանչեցին նրա լիցենզիան, երբ ժամանակն էր այն թարմացնելու[26]: Փոքր երեխաներ ունենալով՝ Չարլզն այլևս չէր կարող իրեն թույլ տալ պահել եղբորորդուն ։ 1879 թվականի դեկտեմբերի վերջին, երբ Մերիկն արդեն 17 տարեկան էր, նա ընդունվեց Լեսթերի միության աշխատանքային տուն[27]։

Մերիկը լուսանկարվել է 1889 թվականին՝ մահվանից մեկ տարի առաջ

Մերիկին ՝ աշխատավայրի 1180 բնակիչներից մեկին[28], տրվել է դասակարգում ՝ նրա բնակության վայրը որոշելու համար ։ Դասակարգային համակարգը սահմանում էր այն բաժանմունքը կամ պալատը, որտեղ լինելու է բնակիչը, ինչպես նաև ստացված սննդի քանակը ։ Ջոզեֆը դասվել է աշխատունակ մարդկանց առաջին դասին[28]։ 1880 թվականի մարտի 22-ին, աշխատանքային տուն մտնելուց ընդամենը 12 շաբաթ անց, Մերիկը դուրս է գրվել և երկու օր անցկացրել աշխատանքի որոնման մեջ։ Չկարողանալով ավելի հաջողակ լինել, քան նախկինում, նա հասկացավ, որ այլ ելք չունի, քան վերադառնալ աշխատանքային տուն: Այս անգամ նա այնտեղ մնաց չորս տարի[29]։

Մոտ 1882 թվականին Մերիկը դեմքի վիրահատության ենթարկվեց։ Նրա բերանի ելուստը հասել է 20-22 սանտիմետրի, ինչը լրջորեն դժվարացրել է նրա խոսքն ու ուտելը[30]։ Վիրահատությունն իրականացվել է աշխատանքային տան հիվանդանոցում՝ բժիշկ Կլեմենտ Ֆրեդերիկ Բրայանի ղեկավարությամբ, որի ընթացքում հեռացվել է ուռուցքի մեծ մասը[31] ։

Կյանքը որպես հետաքրքրասիրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մերիկը եկել է այն եզրակացության, որ աշխատավայրից իր միակ փրկությունը կարող է լինել «մարդկային նորույթների աշխարհը»ցուցահանդեսը[32][33]: Նա արտացոլող նամակ է գրել Սեմ Տորին ՝ կատակերգու և Լեսթերի երաժշտական սրահի սեփականատեր, որին նա ճանաչում էր: Թորը եկավ Մերիկին տեսնելու աշխատասենյակում և որոշեց, որ կարող է գումար վաստակել ՝ ցուցադրելով նրան.չնայած, որպեսզի Մերիկի նորության արժեքը պահպանվի, նա պետք է ցուցադրվեր որպես շրջիկ ցուցահանդես[32]: Այդ նպատակով Թորը կազմակերպեց մենեջերների խումբ իր նոր ծխի համար ՝ Մյուզիք Հոլի սեփականատեր Ջ.Ռոուլինգի համար ։ Էլիսը, թափառող շոումեն Georgeորջ Հիչքոքը և տոնավաճառի սեփականատեր Սեմ Ռոուպերը: 1884 թվականի օգոստոսի 3-ին Մերիկը հեռացավ աշխատավայրից ՝ սկսելու իր նոր կարիերան[34]։

Շոումենները Մերիկին անվանել են Փիղ-մարդ և նրան գովազդել են որպես «կիսամարդ-կիսափիղ»[34] ։ Նրանք այն ցույց տվեցին Արևելյան Միդլենդում, այդ թվում ՝ Լեսթերում և Նոթինգհեմում, նախքան ձմեռային սեզոնի համար Լոնդոն տեղափոխելը: Հիչքոքը կապ է հաստատել ծանոթի ՝ շոումեն Թոմ Նորմանի հետ, ով Լոնդոնի Իսթ Էնդում penny gaff խանութների սեփականատերն էր, որտեղ ցուցադրվում էին մարդկային հետաքրքրասիրությունները ։ Առանց հանդիպման անհրաժեշտության Նորմանը համաձայնեց ստանձնել Մերիկի ղեկավարությունը, և Մերիկը Հիչքոկի հետ մեկնեց Լոնդոն 1884 թվականի նոյեմբերին[35] ։

Խանութ Whitechapel Road-ում, որտեղ ցուցադրվում էր Մերիկը: Այսօր այստեղ Սարի են վաճառում։

Երբ Նորմանն առաջին անգամ հանդիպեց Մերիկին, նա անհանգստացավ նրա դեֆորմացիաների մասշտաբներից ՝ վախենալով, որ նրա արտաքին տեսքը կարող է չափազանց սարսափելի լինել հաջող նորույթ դառնալու համար[36]: Այնուամենայնիվ, Նա մերկացրեց Մերիկին Whitechapel Road-ի դատարկ խանութի հետևի մասում: Մերիկը քնում էր երկաթե մահճակալի վրա ՝ վարագույրը քաշած, որպեսզի նրան որոշակի գաղտնիություն ապահովեր: Մի առավոտ դիտելով քնած Մերիկին ՝ Նորմանը իմացավ, որ նա միշտ քնում է նստած ՝ ոտքերը ձգած և գլուխը ծնկներին դրած։ Նրա մեծացած գլուխը չափազանց ծանր էր, որպեսզի թույլ տար նրան պառկած քնել, և, ինչպես ասում է Մերիկը, նա ռիսկի չէր դիմում «արթնանալ կոտրված պարանոցով»[37]: Նորմանը խանութը զարդարել է Հիչքոքի ստեղծած պաստառներով, որտեղ պատկերված է հրեշավոր կիսամարդ-կիսափիղը [38]։ Ստեղծվել է «Ջոզեֆ Քերի Մերիկի ինքնակենսագրությունը» վերնագրով բրոշյուր, որը համառոտ նկարագրում է Մերիկի կյանքը մինչ օրս: Այս կարճ կենսագրությունը, անկախ նրանից, թե գրված է Մերիկի կողմից թե ոչ, ընդհանուր առմամբ ճշգրիտ նկարագրում է նրա կյանքը: Այն իսկապես սխալ ծննդյան ամսաթիվ ուներ, բայց Մերիկը միշտ մշուշոտ խոսում էր այն մասին, թե երբ է նա ծնվել[39]:

Նորմանը հավաքում էր հանդիսատեսին ՝ կանգնելով խանութի մոտ և իր շոումենի շուտասելուկներով գրավում անցորդներին։ Այնուհետև նա հավաքված ամբոխին տարավ խանութ ՝ բացատրելով, որ փիղ մարդը «այստեղ է ոչ թե ձեզ վախեցնելու, այլ լուսավորելու համար»[38]: Վարագույրը մի կողմ քաշելով ՝ նա թույլ տվեց, որ հեռուստադիտողները, հաճախ ակնհայտորեն վախեցած, մոտիկից նայեն Մերիկին ՝ նկարագրելով այն հանգամանքները, որոնք հանգեցրել են նրա ներկայիս վիճակին, ներառյալ մոր ենթադրյալ միջադեպը տոնավաճառի փղի հետ:

Տիկնայք և պարոնայք:.. Ներկայացնում եմ պարոն Ջոզեֆ Մերրիկին ՝ փիղ մարդուն: Նախքան դա անելը, Ես խնդրում եմ, որ դուք Պատրաստվեք, պատրաստվեք ականատես լինել, թե ով է, հավանաբար, երբևէ ապրած ամենահիասքանչ մարդը: ես ձեզ ցույց կտամ, թե ինչպես կարելի է դա անել:

- Թոմ Նորման

«Փիղ մարդը » ցուցահանդեսը չափավոր հաջողություն ունեցավ և գումար բերեց հիմնականում ինքնակենսագրական գրքույկի վաճառքից[37]: Մերիկը կարողացավ մի կողմ դնել շահույթի իր բաժինը ՝ հույս ունենալով բավականաչափ գումար վաստակել, որպեսզի մի օր Գնի իր սեփական տունը[40]: Ուայթչեփել ճանապարհի խանութը գտնվում էր անմիջապես Լոնդոնի հիվանդանոցի դիմաց, որը կատարելապես տեղակայված էր բժշկական ուսանողների և բժիշկների այցելության համար, ովքեր հետաքրքրված էին տեսնել Մերիկին[37]: Նման այցելուներից մեկը Ռեգինալդ Տակետ անունով մի երիտասարդ տնային վիրաբույժ էր, ով, ինչպես իր գործընկերները, հետաքրքրված էր Փիղ մարդու դեֆորմացիաներով: Տակեթը առաջարկեց իր ավագ գործընկեր Ֆրեդերիկ Թրեվիսին այցելել Մերիկին[41]:

Թրևիսն առաջին անգամ հանդիպեց Մերիկին այդ տարվա նոյեմբերին մասնավոր ցուցադրության ժամանակ, որը տեղի ունեցավ նախքան Նորմանի խանութը բացելը[37]: Ավելի ուշ Թրևիսը 1923 թվականի իր հիշողություններում հիշեց, որ Մերիկը «մարդկության ամենազզվելի ներկայացուցիչն էր, որը ես երբևէ տեսել եմ [...] ես երբեք չեմ հանդիպել մարդու այնպիսի դեգրադացված կամ այլասերված տարբերակի, ինչպիսին ցույց է տվել այս միայնակ գործիչը»[42]: Հանդիպումը տևել է ոչ ավելի, քան 15 րոպե, որից հետո Թրևիսը վերադարձել է աշխատանքի ։ Այդ օրը ավելի ուշ նա Թաքեթին հետ ուղարկեց խանութ ՝ հարցնելու, թե արդյոք Մերիկը կհամաձայնի հիվանդանոց գնալ հետազոտության համար: Նորմանն ու Մերիկը երկուսն էլ համաձայնեցին խնդրանքին[43]: Որպեսզի թույլ տա նրան մի փոքր տարածություն անցնել ՝ առանց ավելորդ ուշադրություն գրավելու, Մերիկը հագավ սև, մեծ չափի թիկնոց և շագանակագույն գլխարկ ՝ դեմքը ծածկող պարկով և գնաց Թրևեսի վարձած տաքսիով[44]: Թեև Թրևիսը հայտարարել է, որ Մերիկի հանդերձանքն այդ առիթով ներառել է սև թիկնոց և շագանակագույն գլխարկ, հիմքեր կան ենթադրելու, որ Մերիկը ձեռք է բերել այս հատուկ զգեստը մեկ տարի անց ՝ ճանապարհորդելով Սեմ Ռոուպերի տոնավաճառի հետ: Եթե դա այդպես էր, Թրևիսը հիշում էր հագուստը Մերիկի հետ ավելի ուշ հանդիպումից[45]:

Մերիկը հասարակության մեջ դավադրության համար գլխարկ էր հագնում:

Հիվանդանոցում Մերիկին զննելիս Թրևիսը նկատեց, որ նա «ամաչկոտ է, շփոթված, բավականին վախեցած և ակնհայտորեն խիստ վախեցած»[42]։ Այս պահին Թրևիսը ենթադրեց, որ ինքը «տկարամիտ»[42] է: Նա չափեց Մերիկի գլխի շրջագիծը ընդլայնված չափերով ՝ 36 դյույմ (91 սմ), աջ դաստակը ՝ 12 դյույմ (30 սմ), իսկ մատներից մեկը ՝ 5 դյույմ (13 սմ) շրջագծով։ Նա նշել է, որ Մերիկի մաշկը պատված է եղել պապիլոմաներով (գորտնուկանման գոյացություններ), որոնցից ամենամեծերը տհաճ հոտ են արձակել [46]։ Ըստ երևույթին, ենթամաշկային հյուսվածքը թուլացել է, ինչը հանգեցրել է մաշկի թուլացմանը, որը որոշ տեղերում կախված էր մարմնից: Հայտնաբերվել են աջ ձեռքի, երկու ոտքերի և, առավել նկատելի, մեծ գանգի ոսկորների դեֆորմացիաներ[47]: Չնայած այն հանգամանքին, որ 1882 թ.-ին Մերրիկը ենթարկվեց բերանի խոռոչի ուղղիչ վիրահատության, խոսքը մնաց հազիվ հասկանալի: Նրա ձախ ձեռքը ոչ ընդլայնված էր, ոչ էլ դեֆորմացված ։ Նրա առնանդամն ու ամորձապարկը նորմալ էին ։ Բացի նրա դեֆորմացիաներից և ազդրի կաղությունից, Թրևիսը եզրակացրեց, որ Մերիկը, ըստ երևույթին, ընդհանուր առմամբ լավ առողջություն ուներ[48]:

Ավելի ուշ Նորմանը հիշեց, որ Մերիկը «երկու-երեք» անգամ այցելել է հիվանդանոց[43], և որ Թրևիսը Մերիկին տվել է իր այցեքարտը այդ այցերից մեկի ժամանակ[8]: Մի անգամ Թրևիսը մի քանի լուսանկար արեց և Մերիկին տրամադրեց մի շարք պատճեններ, որոնք հետագայում ավելացվեցին նրա ինքնակենսագրական գրքույկում[49]: 1884 թվականի դեկտեմբերի 2-ին Թրևիսը ներկայացրեց Մերիկին Բլումսբերիում Լոնդոնի պաթոլոգիական ընկերության ժողովում [50]։ Ի վերջո, Մերիկը Նորմանին ասաց, որ այլևս չի ցանկանում հետազոտվել հիվանդանոցում: Ըստ Նորմանի, նա ասաց, որ իրեն «մերկացրել են և անասունների շուկայում իրեն կենդանի է զգում»[51]:

Այս ժամանակահատվածում վիկտորիանական Բրիտանիայում ճաշակը փոխվում էր «Նորման շոուի» նման Ֆրիկ շոուների հետ կապված, որոնք հանրային անհանգստության պատճառ էին դառնում պարկեշտության և նրանց մոտ հավաքված բազմության կողմից առաջացած անկարգությունների պատճառով[52]: Ֆրեդերիկ Թրևեսի կողմից Մերիկի վերջին հարցաքննությունից անմիջապես հետո ոստիկանությունը փակեց Norman ' s Whitechapel road խանութը, իսկ Լեսթերի Մերիկի ղեկավարները նրան դուրս հանեցին Նորմանի վերահսկողությունից[51]: 1885 թվականին Մերիկը ճանապարհ ընկավ Սեմ Ռոուպերի շրջիկ տոնավաճառով[53]։ Նա ընկերացավ երկու այլ կատարողների հետ, որոնք հայտնի են որպես "Rowper Dwarfs" ՝ Բերտրամ Դուլին և Հարի Բրեմլին, ովքեր երբեմն պաշտպանում էին Մերիկին հանրային ոտնձգություններից[45]:

Եվրոպա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քանի որ շարունակվում էր հասարակության ոգևորությունը էքսցենտրիկի և մարդկային տարօրինակությունների շոուի նկատմամբ, ոստիկանությունը և մագիստրատուրան ավելի ու ավելի զգոն էին շոուի փակման ժամանակ: «Փիղ մարդը» մնաց սարսափելի տեսարան իր հեռուստադիտողների համար, բայց Ռոուպերը սկսեց նյարդայնանալ այն բացասական ուշադրությունից, որը նա գրավեց տեղական իշխանությունների կողմից[45]: Մերիկի մենեջերների խումբը որոշեց, որ նա պետք է շրջագայության գնա մայրցամաքային Եվրոպա ՝ հույս ունենալով, որ այնտեղի իշխանություններն ավելի ներողամիտ կլինեն: Նրա ղեկավարությունը ստանձնեց մի անհայտ տղամարդ (հնարավոր է ՝ Ֆերարի անունով), և նրանք գնացին մայրցամաք[54]:

Փիղ մարդը մայրցամաքային Եվրոպայում ավելի հաջողակ չէր, քան Մեծ Բրիտանիայում, և իշխանությունները նման գործողություններ ձեռնարկեցին նրան իրենց իրավասությունից հանելու համար: Բրյուսելում Մերիկին լքել է իր նոր մենեջերը, ով գողացել է իր խնայողությունները 50 ֆունտ ստեռլինգով [55]: Լքված և առանց կոպեկի ՝ Մերիկը գնացքով հասավ Օստենդ, որտեղ փորձեց լաստանավով հասնել Դովեր, բայց նրան մերժեցին ճանապարհին[56]։ Նա գնաց Անտվերպեն և կարողացավ նավ նստել, որը գնում էր Էսեքսի Հարվիչ ։ Այնտեղից նա գնաց Լոնդոն և հասավ Լիվերպուլ սթրիթի կայարան[57]։

Մերիկը Լոնդոն հասավ 1886 թվականի հունիսի 24-ին ՝ ապահով վերադառնալով իր երկիր, բայց գնալու տեղ չուներ ։ Նա իրավունք չուներ մեկ գիշերից ավելի գտնվել Լոնդոնի Աշխատանքային տանը, և միակ վայրը, որը կարող էր ընդունել նրան, Լեսթերի միության աշխատանքային տունն էր (որտեղ նա պետք է դառնար մշտական բնակիչ), բայց Լեսթերը գտնվում էր նրանից 98 մղոն (158 կմ) հեռավորության վրա[58] ։

Նա օգնություն էր խնդրում անծանոթներից, բայց նրա խոսքը անհասկանալի էր, իսկ արտաքին տեսքը ՝ վանող ։ Այն բանից հետո, երբ նա գրավեց հետաքրքրասեր դիտողների բազմությունը, ոստիկանը օգնեց Մերիկին քայլել դեպի դատարկ սպասասրահ, որտեղ նա ուժասպառ ընկավ անկյունում: Չկարողանալով բացատրել իրեն ՝ նա հայտնել է, որ իր միակ նույնականացման նշանը Ֆրեդերիկ Թրևիսի քարտն է եղել [59]։

Ոստիկանությունը կապ է հաստատել Թրևիսի հետ, ով գնացել է երկաթուղային կայարան և, ճանաչելով Մերիկին, նրան կառքով տարել է Լոնդոնի հիվանդանոց ։ Մերիկը հոսպիտալացվել է բրոնխիտով, լվացվել, կերակրվել և այնուհետև պառկել հիվանդանոցի ձեղնահարկի փոքրիկ մեկուսացված սենյակում[60]:

Լոնդոնի հիվանդանոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրեդերիկ Թրևիսը (պատկերված Է 1884 թվականին) մերիկի մտերիմ ընկերն ու բժիշկն էր ։

Այն բանից հետո, երբ Մերիկը հոսպիտալացվել է, Թրևիսը ժամանակ է ունեցել ավելի մանրակրկիտ հետազոտություն կատարելու համար: Նա հայտնաբերեց, որ Մերիկի ֆիզիկական վիճակը վատթարացել է նախորդ երկու տարիների ընթացքում, և որ նրա դեֆորմացիաները վատթարացրել են նրա վիճակը: Թրևեսը նաև կասկածում էր, որ Մերիկը հիվանդ սիրտ ունի, և նա ապրելու է ընդամենը մի քանի տարի[61]: Մերիկի ընդհանուր առողջությունը բարելավվել է հաջորդ հինգ ամիսների ընթացքում ՝ հիվանդանոցի անձնակազմի հսկողության ներքո: Չնայած որոշ բուժքույրեր սկզբում վրդովված էին նրա արտաքին տեսքից, նրանք կարողացան հաղթահարել այն և հոգ տանել նրա մասին[62]:

Մերիկի տհաճ հոտի խնդիրը շտկվել է հաճախակի լողանալու շնորհիվ, և Թրևիսը կամաց-կամաց սովորել է հասկանալ նրա խոսքը ։ Նոր լուսանկարներ են հրապարակվել։ Հիվանդանոցային հանձնաժողովի նախագահ Ֆրենսիս Քար Գոմմը աջակցեց Թրևիսին Մերիկին հոսպիտալացնելու իր որոշման մեջ, Բայց մինչև նոյեմբեր պարզ դարձավ, որ անհրաժեշտ են երկարաժամկետ բուժման ծրագրեր: Լոնդոնի հիվանդանոցը հագեցած չէր կամ անձնակազմով չուներ ՝ օգնելու անբուժելի մարդկանց, ինչպիսին, ըստ երևույթին, Մերիկն էր[62]:

Քար Գոմը կապ է հաստատել այլ հաստատությունների և հիվանդանոցների հետ, որոնք ավելի հարմար են քրոնիկ հիվանդներին բուժելու համար, բայց նրանցից ոչ մեկը չի ընդունել Մերիկին: Գոմմը նամակ է գրել The Times-ում, որը տպագրվել է 1886 թվականի դեկտեմբերի 4-ին, որում նկարագրել է Մերիկի դեպքը և խնդրել ընթերցողներին ներկայացնել իրենց առաջարկները[63]: Հասարակական արձագանքը՝ նամակներում և նվիրատվություններում, զգալի էր, և իրավիճակը նույնիսկ լուսաբանվեց Բրիտանական բժշկական ամսագրում[64]: Շատ դոնորների ֆինանսական աջակցությամբ Գոմմը կարողացավ համոզիչ կերպով հիմնավորել կոմիտեին Մերիկին հիվանդանոցում պահելու անհրաժեշտությունը: Որոշվեց, որ նրան թույլ կտան մնալ այնտեղ մինչև իր կյանքի վերջը ։ Նրան ձեղնահարկից տեղափոխեցին նկուղ, որտեղ նա կարող էր զբաղեցնել երկու սենյակ, որոնք հարակից էին փոքրիկ ներքնագավիթին: Սենյակները հարմարեցված և կահավորված էին Մերրիկի պահանջներին համապատասխան, հատուկ նախագծված մահճակալով և, ինչպես Տրևիսն էր ուղղորդում, առանց հայելիների[65]:

Մերիկը հարմարվեց իր նոր կյանքին Լոնդոնի հիվանդանոցում: Թրևիսն ամեն օր այցելում էր նրան և ամեն կիրակի մի քանի ժամ անցկացնում նրա հետ[66] ։ Այժմ, երբ Մերիկը գտավ մեկին, ով հասկանում էր իր խոսքը, նա ուրախ էր երկար զրույցներ ունենալ բժշկի հետ[66]: Թրևիսն ու Մերիկը ընկերական հարաբերություններ են հաստատել, թեև Մերիկը երբեք լիովին չի վստահել նրան ։ Նա Թրևիսին ասաց, որ ինքը ընտանիքի միակ երեխան է, և Թրևիսի մոտ տպավորություն է ստեղծվել, որ իր մայրը, որի լուսանկարը Մերիկը միշտ կրում էր իր հետ, լքել է իրեն մանկության տարիներին[66]: Մերիկը նույնպես դժկամությամբ էր խոսում իր ցուցահանդեսի օրերի մասին, չնայած նա շնորհակալություն հայտնեց իր նախկին մենեջերներին[67]: Երկար ժամանակ չպահանջվեց, որպեսզի տրևեսը գիտակցի, որ, հակառակ իր նախնական տպավորության, Մերիկը մտավոր հետամնաց չէր[66]:

Թրևիսը նկատեց, որ Մերիկը շատ զգայուն էր և հեշտությամբ ցույց էր տալիս իր հույզերը[68]: Երբեմն Մերրիկը ձանձրանում էր միայնակ, և դեպրեսիայի նշաններ էր ցույց տալիս[69]: Նա իր ողջ չափահաս կյանքն անցկացրել է կանանցից առանձին ՝ նախ աշխատասենյակում, իսկ հետո ՝ որպես ցուցանմուշ ։ Կանայք, որոնց հետ նա հանդիպում էր, կամ զզվանք կամ վախ էին զգում նրա արտաքինից[70] ։ Կանանց մասին նրա կարծիքը հիմնված էր մոր հիշողությունների և գրքերում կարդացածի վրա ։ Թրևիսը որոշեց, որ Մերիկը կցանկանար, որ իրեն ներկայացնեին մի կնոջ, և դա կօգնի նրան իրեն նորմալ զգալ[71]: Բժիշկը պայմանավորվեց տիկին Լեյլա Մեթյուրինը անունով իր ընկերուհու հետ՝ «երիտասարդ և համակրելի այրին», այցելեց Մերիկին[42] ։ Նա համաձայնեց և, ազնվորեն զգուշացնելով նրա արտաքինի մասին,գնաց նրա սենյակ՝ ներկայանալու ։ Հանդիպումը կարճ էր, քանի որ Մերիկը արագորեն համակվեց հույզերով[71]: Ավելի ուշ նա Թրևիսին ասաց, որ Մեթյուրինն առաջին կինն է, ով ժպտաց իրեն և առաջինը սեղմեց նրա ձեռքը[42] ։ Նա կապ է պահպանել նրա հետ, և նամակը, որը նրան գրել է Մերիկը ՝ շնորհակալություն հայտնելով նվիրած գրքի և մի քանի կաքավների համար, միակ պահպանված նամակն է, որը գրել է Մերիկը[72] ։ Կնոջ հետ հանդիպելու այս առաջին փորձը, չնայած կարճատև էր, Մերիկին ինքնավստահության նոր զգացում հաղորդեց[73]: Հիվանդանոցում իր կյանքի ընթացքում նա հանդիպեց այլ կանանց և թվում էր, թե հիացած է բոլորով ։ Թրևիսը հավատում էր, որ Մերիկը հույս ունի մի օր ապրել կույրերի ապաստարանում, որտեղ նա կարող է հանդիպել մի կնոջ, որը չի տեսնի իր դեֆորմացիաները[73]:

Մերիկի գրած միակ պահպանված նամակը

Մերիկը ցանկանում էր իմանալ «իրական աշխարհի »մասին և հարցեր էր տալիս Թրևիսին մի շարք թեմաների շուրջ: Մի անգամ նա ցանկություն հայտնեց նայել այն, ինչ նա համարում էր «իրական» տուն, և Թրևիսը համաձայնվեց՝ հրավիրելով նրան այցելել Ուիմփոլ փողոցի իր թաունհաուսը և հանդիպել իր կնոջը[74]: Հիվանդանոցում Մերիկն իր օրերն անցկացնում էր քարտերից շենքերի մոդելներ կարդալով և կառուցելով: Նա հյուրընկալեց Տրևեսի և նրա տնային վիրաբույժների: Ամեն օր նա վեր էր կենում կեսօրին և դուրս էր գալիս իր սենյակներից՝ մութն ընկնելուց հետո զբոսնելու հարակից փոքրիկ բակում։

Մերիկը կառուցեց քարտերի եկեղեցին՝ որպես Մայնցի տաճարի ճշգրիտ Պատճեն:

Թայմսում Քար Գոմմի նամակների արդյունքում Մերրիկի գործը գրավեց Լոնդոնի Բարձր հասարակության ուշադրությունը: Մարդկանցից մեկը, ով մեծ հետաքրքրություն ցուցաբերեց, դերասանուհի մեջ Քենդալն էր[75]։ Չնայած նա, հավանաբար, երբեք անձամբ չի հանդիպել նրան, նա պատասխանատու էր միջոցներ հայթայթելու և հասարակության համակրանքը Մերիկի հանդեպ[76]: Նա նրան ուղարկեց իր լուսանկարները և վարձեց զամբյուղ հյուսող, որպեսզի գա իր սենյակները և արհեստ սովորեցնի նրան[77]: Այնուամենայնիվ, բարձր հասարակության այլ մարդիկ այցելում էին նրան ՝ նվիրելով լուսանկարներ և գրքեր ։ Նա պատասխանում էր նամակներով և ձեռագործ նվերներով ՝ բացիկների և զամբյուղների տեսքով։ Մերրիկը սիրում էր այս այցելությունները, և նա բավականաչափ ինքնավստահ դարձավ, որպեսզի խոսեր իր պատուհաններով անցնող մարդկանց հետ[78]: Երիտասարդ Չարլզ Թեյլորը ՝ մերիկի սենյակների վերափոխման համար պատասխանատու ինժեների որդին, ժամանակ էր անցկացնում նրա հետ՝ երբեմն ջութակ նվագելով[76] ։ Ժամանակ առ ժամանակ Մերիկն այնքան համարձակ էր դառնում, որ լքեր իր փոքրիկ բնակելի տարածքը և ուսումնասիրեր հիվանդանոցը: Երբ նրան հայտնաբերեցին, բուժքույրերը միշտ հապճեպ վերադառնում էին հիվանդասենյակ ՝ վախենալով, որ նա կարող է վախեցնել հիվանդներին[78]:

1887 թվականի մայիսի 21-ին հիվանդանոցում ավարտվեցին երկու նոր շենքեր, և Ուելսի արքայազնը և Արքայադուստրը ժամանեցին դրանք պաշտոնապես բացելու համար[79]: Արքայադուստրը ցանկացել է ծանոթանալ Փիղ-մարդու հետ, ուստի հիվանդանոցում շրջայցից հետո թագավորական շքախումբը գնացել է նրա հիվանդասենյակներ՝ ներկայացնելու համար[80] ։ Արքայադուստր Ալեքսանդրան սեղմեց Մերիկի ձեռքը և նստեց նրա հետ, ինչի համար նա անասելի ուրախացավ։ Նա նրան նվիրեց իր ինքնագիր լուսանկարը, որը արժեքավոր ձեռքբերում էր և ամեն տարի նրան ուղարկում էր Սուրբ Ծննդյան բացիկ[42]:

Առնվազն մեկ դեպքում Մերրիկին հաջողվել է իրականացնել թատրոն այցելելու վաղեմի ցանկությունը[81] ։ Թրևիսը, մեջ Քենդալի օգնությամբ, Նրա համար կազմակերպել էր Սուրբ Ծննդյան մնջախաղի այցելություն Դրուրի Լեյնի Թագավորական թատրոնում ։ Մերիկը նստած էր մի քանի բուժքույրերի հետ ՝ թաքնված Լեդի Բըրդեթ-Քութսի անձնական անկողնում [82]։ Ըստ Թրևիսի, Մերիկը "զարմացավ" և "հմայվեց", և "[այդ] տեսարանը նրան անխոս թողեց, այնպես որ, եթե նրա հետ խոսեին, նա ուշադրություն չէր դարձնում դրան": [42]Դրանից մի քանի շաբաթ անց մերիկը խոսեց մնջախաղի մասին ՝ պատմությունը վերապրելով այնպես, կարծես այն իրական լիներ[83]:

Վերջին տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երեք անգամ Մերիկը լքել է հիվանդանոցը ՝ արձակուրդ գնալու համար ՝ մի քանի շաբաթ անցկացնելով քաղաքից դուրս[84]։ Ուշադիր մտածված միջոցառումների շնորհիվ, որոնք թույլ տվեցին նրան հանգիստ նստել գնացքը և իր տրամադրության տակ ունենալ մի ամբողջ վագոն, Մերիկը գնաց Նորթհեմփթոնշիր ՝ կանգ առնելու Լեդի Նայթլիի կալվածքում ՝ Ֆոսլի Հոլում[84]: Նա կանգ առավ անտառապահի քոթեջում և օրերն անցկացնում էր կալվածքի անտառներում քայլելով ՝ վայրի ծաղիկներ հավաքելով [85]։ Նա ընկերացավ ֆերմայի մի երիտասարդ աշխատողի հետ, ով հետագայում հիշեց Մերիկին որպես հետաքրքիր և լավ կրթված անձնավորություն[72]: Թրևիսն այն անվանել է" [Մերիկի] կյանքի միակ ամենամեծ տոնը", երբ իրականում եղել են երեք նման ուղևորություններ[42][86]:

Մերիկի վիճակը աստիճանաբար վատացել է Լոնդոնի հիվանդանոցում անցկացրած չորս տարիների ընթացքում ։ Նա մեծ խնամքի կարիք ուներ բուժքույրական անձնակազմի կողմից և իր ժամանակի մեծ մասն անցկացնում էր անկողնում կամ նստած իր տնակում՝ նվազող էներգիայով[72]: Նրա դեմքի դեֆորմացիաները շարունակում էին աճել, իսկ գլուխն էլ ավելի մեծացավ։ Նա մահացավ 1890 թվականի ապրիլի 11-ին, քնած ժամանակ, 27 տարեկան հասակում[87]: Ժամը 15:00-ի սահմաններում Թրևիսի տնային վիրաբույժը այցելեց Մերիկին և գտավ նրան մահացած պառկած մահճակալի վրայով: Նրա մարմինը պաշտոնապես ճանաչել է հորեղբայր Չարլզ Մերիկը[88]։ Հետաքննությունն անցկացվել Է ապրիլի 27-ին Ուին Էդվին Բաքսթերի կողմից, ով վատ համբավ է ձեռք բերել 1888 թվականին Ուայթչեպելի սպանությունների հետաքննությամբ[87]:

Նա ինձ հաճախ ասում էր, որ կցանկանար քնել "ինչպես մյուս մարդիկ":.. Նա պետք է որոշակի վճռականությամբ գնար այս փորձին ։ .. Այսպիսով, պարզվեց, որ նրա մահը պայմանավորված էր նրա կյանքում գերակշռող ցանկությամբ ՝ "այլ մարդկանց Նման լինելու"խղճուկ, բայց անհույս ցանկությամբ:

- Ֆրեդերիկ Թրևես

Մերիկի մահը ճանաչվել է որպես դժբախտ պատահար, և մահվան հաստատված պատճառը պառկած վիճակում գլխի ծանրությունից առաջացած շնչահեղձությունն էր: Դիահերձումն իրականացնելուց հետո Թրևիսը որոշեց, որ Մերիկը մահացել է պարանոցի տեղաշարժից, որը, հավանաբար, կտրել է նրա ողնաշարային զարկերակները[89]: Իմանալով, որ Մերիկը միշտ անհրաժեշտության դեպքում ուղիղ նստած էր քնում, Թրևիսը եզրակացրեց, որ Մերիկը պետք է" փորձ կատարեր " ՝ փորձելով պառկած քնել,«ինչպես մյուս մարդիկ»[42][89]:

Փոխարենը, նրա մարմնի գրեթե բոլոր մասերը պահպանվել են ուսումնասիրության համար ՝ ինչպես կմախքը, այնպես էլ փափուկ հյուսվածքները: Տրևեսը մասնատեց մարմինը և հանեց գիպսի ձուլվածքները Մերիկի գլխից և վերջույթներից: Հետագայում մաշկի նմուշները կորել են Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, բայց կմախքը ներառված է Լոնդոնի թագավորական հիվանդանոցի պաթոլոգիայի հավաքածուի մեջ[90], որը 1995 թվականին միավորվել է Սուրբ Բարդուղիմեոսի հիվանդանոցի բժշկական քոլեջի հետ ՝ ստեղծելով բժշկության և ստոմատոլոգիայի դպրոց: Լոնդոնի Թագուհի Մարիամի համալսարան: 1995-ին Լոնդոնի թագավորական հիվանդանոցի պաթոլոգիայի հավաքածուն ներառում էր 1996 թ. - ին Լոնդոնի թագավորական հիվանդանոցի պաթոլոգիայի հավաքածուն, որը ներառում էր 1997 թ.-ին Մերիկի տեղադրված կմախքը չի ցուցադրվում հանրության համար[91][92]:

Համալսարանն ունի փոքրիկ թանգարան, որը նվիրված է Ջոզեֆ Մերիկի կյանքին, որտեղ պահվում են նրա անձնական իրերից մի քանիսը և կմախքի ճշգրիտ կրկնօրինակը, որն առաջին անգամ ցուցադրվել է հանրության համար 2012 թվականին: Նրա մնացորդները պահվում են համալսարանի առանձին սենյակում գտնվող ապակե պահարանում և կարող են ստուգվել բժշկական ուսանողների և մասնագետների կողմից՝ ըստ նշանակման, «[թույլ տալ] բժշկական ուսանողներին տեսնել և հասկանալ Ջոզեֆ Մերիկի վիճակի հետևանքով առաջացած ֆիզիկական դեֆորմացիաները»: Չնայած համալսարանը մտադիր է պահպանել նրա կմախքը իր բժշկական դպրոցում, ոմանք պնդում են, որ քանի որ Մերիկը բարեպաշտ քրիստոնյա էր, նա պետք է քրիստոնեական ձևով թաղվի իր հայրենի քաղաքում ՝ Լեսթերում[93][94][95]:

2019 թվականի մայիսի 5-ին հեղինակ Ջո Վիգոր-Մունգովինը հայտնաբերեց, որ Մերիկի փափուկ հյուսվածքները թաղված են Լոնդոնի քաղաքային գերեզմանատանը[96]։

Բժշկական վիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկեր:Joseph Merrick skeleton.jpg
Ջոզեֆ Մերիկի Կմախքը

Այն պահից ի վեր, երբ Ջոզեֆ Մերիկը դարձավ Whitechapel Road-ի նորույթների ցուցահանդես, նրա կարողությունը շարունակում է մնալ հետաքրքրասիրության աղբյուր առողջապահության ոլորտի մասնագետների համար[97]: 1884 թ.-ին Լոնդոնի պաթոլոգիական ընկերության հանդիպմանը Նրա հայտնվելը հետաքրքրություն առաջացրեց ներկա բժիշկների շրջանում, բայց չստացավ ոչ պատասխաններ, ոչ էլ ավելի լայն ուշադրություն, որի վրա հույս ուներ Թրևիսը: Այս դեպքը միայն կարճ հիշատակում է ստացել Բրիտանական բժշկական ամսագրում, մինչդեռ The Lancet-ն ընդհանրապես հրաժարվել է հիշատակել այն[98]:

Չորս ամիս անց՝ 1885 թվականին, Թրևիսը գործը երկրորդ անգամ ներկայացրեց ժողովին ։ Այդ ժամանակ Թոմ Նորման ուայթչեփել ճանապարհի խանութը փակ էր, և Մերիկը տեղափոխվեց ավելի հեռու, այնպես որ Մերիկի բացակայության դեպքում Թրևիսը շրջվեց իր քննությունների ժամանակ արված լուսանկարներով: Հանդիպմանը ներկա բժիշկներից մեկը Հենրի Ռեդկլիֆ Քրոկերն էր ՝ մաշկաբան, որը հեղինակություն էր մաշկի հիվանդությունների ոլորտում[99]: Տրևիսից Մերիկի նկարագրությունը լսելուց և լուսանկարները դիտելուց հետո Քրոքերը առաջարկեց, որ Մերիկի վիճակը կարող է լինել պաչիդերմատոցելեի և նյարդային համակարգի փոփոխությունների հետևանքով առաջացած ոսկորների անանուն դեֆորմացիայի համադրություն[52]: Դրանց նկարագրությունը, պաթոլոգիան, ախտորոշումը և բուժումը մաշկի հիվանդություններ «գրքում»[100]։

1909 թ. - ին մաշկաբան Ֆրեդերիկ Պարկես Վեբերը մի հոդված գրեց Մաշկաբանության Բրիտանական հանդեսում[101]՝ սխալ նշելով Մերիկին որպես ֆոն Ռեկլինգհաուզենի հիվանդության օրինակ (նեյրոֆիբրոմատոզ), որը նկարագրել է գերմանացի պաթոլոգ Ֆրիդրիխ Դանիել ֆոն Ռեկլինգհաուզենը 1882 թվականին[102]: Այդ ժամանակից ի վեր այս վարկածը հերքվել է; իրականում, ախտանիշները, որոնք միշտ առկա են այս գենետիկական հիվանդության մեջ, ներառում են նյարդային հյուսվածքի և ոսկորների ուռուցքներ, մաշկի վրա փոքր, գորտնուկ աճեր և մաշկի վրա բաց շագանակագույն պիգմենտացիայի առկայություն,[103] որը կոչվում է սուրճի կաթնային բծեր, որոնք հատուկ նշանակություն ունեն ֆոն Ռեկլինգհաուզենի հիվանդության ախտորոշման մեջ[104], բայց որոնք երբեք չեն նկատվել Մերիկի մարմնի վրա[105]: Այդ իսկ պատճառով, Չնայած այս ախտորոշումը բավականին տարածված էր 20-րդ դարի մեծ մասում, այլ հիպոթետիկ ախտորոշումներ են արվել, ինչպիսիք են Մաֆուչիի սինդրոմը և պոլիոստոզ թելքավոր դիսպլազիան (Օլբրայթի հիվանդություն)[105]:

Բրիտանական բժշկական հանդեսի 1986 թ.-ի հոդվածում Մայքլ Քոենը և Ա․Ռ․ Թիբբլեսը ենթադրեցին, որ Մերիկը ունեցել է Պրոտեուսի համախտանիշ, շատ հազվագյուտ բնածին խանգարում, որը հայտնաբերվել է Քոենի կողմից 1979 թ.-ին ՝ վկայակոչելով Մերիկի կաթի հետ սուրճի բծերի բացակայությունը և որևէ հյուսվածքաբանական ապացույց, որ նա ունեցել է Պրոտեուսի համախտանիշ: նախկինում ենթադրյալ համախտանիշ: [106]Իրականում, Պրոտեուսի սինդրոմը ազդում է նյարդերից բացի այլ հյուսվածքների վրա և սպորադիկ խանգարում է, այլ ոչ թե գենետիկորեն փոխանցվող հիվանդություն[107]: Քոենը և Թիբլսը ասացին, որ Մերիկի մոտ հայտնաբերվել են Պրոտեուսի համախտանիշի հետևյալ նշանները. մեծ գանգի հիպերոստոզ; երկար ոսկորների հիպերտրոֆիա․ մաշկի և ենթամաշկային հյուսվածքների, հատկապես ձեռքերի և ոտքերի խտացում, ներառյալ պլանտարային հիպերպլազիան, լիպոմաները և այլ չճշտված ենթամաշկային կազմավորումները[106]:

2001 թվականի հունիսին the Biologist-ին ուղղված նամակում բրիտանացի դասախոս և դիպլոմավորված կենսաբան Փոլ Սփիրինգը առաջարկել է[108], որ Մերիկը կարող է ունենալ Պրոտեուսի համախտանիշի և նեյրոֆիբրոմատոզի համադրություն: Այս վարկածի մասին հայտնել է The Sunday Telegraph-ի թղթակից Ռոբերտ Մեթյուզը [109]։ Հնարավորությունը, որ Մերիկը կարող էր ունենալ երկու հիվանդությունները, հիմք հանդիսացավ 2003 թվականին նկարահանված "փիղ մարդու անեծքը" վավերագրական ֆիլմի համար, որը նկարահանվել է Discovery Health Channel-ի համար Natural History New Zealand-ի կողմից[110][111]:

2002 թ.-ին Ֆիլմի ծագումնաբանական ուսումնասիրությունները հանգեցրին BBC-ի կոչին ' խնդրելով հետևել Մերիկի ընտանեկան գծին մայրական գծի երկայնքով: Ի պատասխան բողոքարկման, պարզվել է, որ Լեսթերի բնակչուհի Փեթ Սելբի անունով Մերիկի հորեղբոր ՝ Ջորջ Փոթերթոնի թոռնուհին է ։ Հետազոտական թիմը Սելբիից ԴՆԹ-ի նմուշներ է վերցրել ՝ Մերիկի վիճակը ախտորոշելու անհաջող փորձով[112]: 2003 թվականի ընթացքում կինոգործիչները պատվիրեցին լրացուցիչ ախտորոշիչ թեստեր ՝ օգտագործելով Մերիկի մազերից և ոսկորներից ԴՆԹ-ն, սակայն այդ թեստերի արդյունքները համոզիչ չէին.Հետևաբար, Մերիկի առողջական վիճակի ճշգրիտ պատճառը մնում է անորոշ[113] ։

Ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1923 թվականին Ֆրեդերիկ Թրևիսը հրատարակեց «փիղ մարդը և այլ հիշողություններ» գիրքը, որտեղ մանրամասն նկարագրեց այն ամենը, ինչ նա գիտեր Մերիկի կյանքի և նրա հետ անձնական հարաբերությունների մասին ։ Այս պատմությունը Մերրիկի մասին հայտնիների մեծ մասի աղբյուրն է, Բայց գիրքը պարունակում էր մի քանի անճշտություններ: Մերիկը երբեք ամբողջությամբ չի պատմել Թրևիսին իր վաղ կյանքի մասին, ուստի Թրևիսի հետադարձ կապի Այս մանրամասները ուրվագծային էին: Ավելի խորհրդավոր սխալը կապված է Մերիկի անվան հետ; Թրևիսը իր վաղ ամսագրերի հոդվածներում, ինչպես նաև իր գրքում համառորեն նրան անվանում էր Ջոն Մերիկ: Դրա պատճառն անհայտ է, քանի որ Մերիկը իր ձեռագրի պահպանված նմուշներում հստակ ստորագրել է իր անունը որպես «Ջոզեֆ»: «Փիղ մարդը և այլ հիշողություններ» ձեռագրում Թրևիսը սկսեց իր պատմությունը գրելով "Josephոզեֆ", այնուհետև այն հատեց և փոխարինեց "Johnոն" - ով: Ինչ էլ որ լինի տարաձայնության պատճառը, այն շարունակվել է 20-րդ դարի մեծ մասում.Ավելի ուշ կենսագիրները հավերժացրել են սխալը ՝ իրենց աշխատանքը հիմնելով Թրևիսի գրքի վրա ։

Թրևեսը պատկերել է Թոմ Նորմանին ՝ շոումենին, ով Մերիկին ցուցադրում էր Whitechapel Road-ում, որպես դաժան հարբեցող, ով անխնա շահագործում էր իր ծխին: Աշխարհի տոնավաճառին ուղղված նամակում, իսկ ավելի ուշ ՝ իր հուշերում, Նորմանը հերքեց այս բնութագիրը և ասաց, որ իր ցուցահանդեսային տեսարժան վայրերին ապահովում է ապրուստի միջոցներ ՝ հավելելով, որ Մերիկը դեռ ցուցադրվում էր Լոնդոնի հիվանդանոցում գտնվելու ընթացքում, բայց հնարավորություն չուներ վերահսկելու, թե ինչպես և երբ է դա անում: Նորմանը նաև ասաց, որ իր ցուցահանդեսային զբոսանքները կարող են լինել «կենդանի»: դիտվել է: Ֆրիկ Շուն և ժամանակակից բրիտանական մշակույթը "(2010) գրքի հեղինակ Նադիա Դուրբախի կարծիքով, Նորմանի տեսակետը պատկերացում է տալիս վիկտորիանական։ Ֆրիկ Շուի գործառույթի ՝ որպես այլանդակություն ունեցող աղքատ մարդկանց գոյատևման մեխանիզմի, ինչպես նաև ժամանակի առողջապահական աշխատողների վերաբերմունքի մասին: Դուրբախը զգուշացնում է, որ ինչպես Թրևիսի, այնպես էլ Նորմանի հուշերը պետք է հասկանալ որպես «պատմողական վերակառուցումներ... որոնք արտացոլում են անձնական և մասնագիտական նախապաշարմունքները և բավարարում են իրենց շատ տարբեր լսարանների պահանջներն ու ակնկալիքները»:

Մարդաբան Էշլի Մոնթեգուի «փիղ մարդը.մարդկային արժանապատվության ուսումնասիրություն» (1971) գիրքը հիմնված է Թրևիսի գրքի վրա և ուսումնասիրում է Մերիկի կերպարը[114] ։ Մոնթագը Վերատպեց Թրևիսի զեկույցը ուրիշների հետ միասին, ինչպիսիք են քար Գոմմի նամակը Times-ում 1886 թվականի դեկտեմբերին և Մերիկի հետաքննության զեկույցը: Նա մատնանշեց զեկույցների միջև անհամապատասխանությունները և վիճարկեց Թրևիսի իրադարձությունների որոշ վարկածներ[115]։ Նա նշել է, օրինակ, որ թեև Թրևիսը պնդում էր, որ Մերիկը ոչինչ չգիտեր իր մոր արտաքինի մասին, քար Գոմմը նշում է, որ Մերիկը կրում էր իր մոր դիմանկարը, և նա քննադատեց Թրևիսի ենթադրությունը, որ Մերիկի մայրը «անարժեք և անմարդկային»է[115] ։ Այնուամենայնիվ, Մոնթագը նաև հավերժացրեց Տրևիսի աշխատանքի որոշ սխալներ[116], ներառյալ «Ջոզեֆի» փոխարեն «Ջոն» անվան օգտագործումը[115]:

1980 թ.-ին Մայքլ Հաուելը և Փիթեր Ֆորդը ներկայացրեցին իրենց մանրամասն արխիվային ուսումնասիրությունների արդյունքները "փիղ մարդու իրական պատմությունը" գրքում, որը բացահայտեց մեծ քանակությամբ նոր տեղեկություններ Մերիկի մասին: Հովելը և Ֆորդը կարողացան ավելի մանրամասն նկարագրել Մերիկի կյանքի պատմությունը, ինչպես նաև ապացուցել, որ նրա անունն իրականում Ջոզեֆ էր, այլ ոչ թե Ջոն: Նրանք հերքեցին Թրևիսի պատմության որոշ անճշտություններ ՝ բացահայտելով, որ Մերիկը չի լքել իր մայրը, և որ նա ինքնակամ որոշել է իրեն ցուցադրել՝ ապրուստ վաստակելու համար:

'Tis true my form is something odd,
But blaming me is blaming God;
Could I create myself anew
I would not fail in pleasing you.

If I could reach from pole to pole
Or grasp the ocean with a span,
I would be measured by the soul;
The mind's the standard of the man.

 —poem used by Joseph Merrick to end his letters, adapted from "False Greatness" by Isaac Watts[18]

Որոշ մարդիկ նշում էին Մերիկի ուժեղ քրիստոնեական հավատը (ասում են, որ Թրևիսը նույնպես քրիստոնյա էր), և որ հաշմանդամության պայմաններում նրա ուժեղ բնավորությունն ու քաջությունը հիացմունք էին պատճառում նրան[117]: Մերիկի կյանքի պատմությունը դարձել է դրամատիկական արվեստի մի քանի գործերի թեմա, որոնք հիմնված են Թրևիսի և Մոնթագի պատմությունների վրա: «Փիղ մարդը», ամերիկացի դրամատուրգ Բեռնարդ Պոմերանսի«Թոնի» մրցանակի արժանացած պիեսը, բեմադրվել է 1979 թվականին[118] ։ Մերիկի վրա հիմնված կերպարը ի սկզբանե մարմնավորել է Դեյվիդ Շոֆիլդը, իսկ հետագա արտադրություններում նկարահանվել են տարբեր դերասաններ, այդ թվում ՝ Ֆիլիպ Էնգլիմը, Դեյվիդ Բոուին, Բրյուս Դևիսոնը, Մարկ Հեմիլը և Բրեդլի Կուպերը[119] ։ Կենսագրական ֆիլմը, որը կոչվում է նաև "փիղ մարդը", էկրան է բարձրացել 1980 թվականին; ռեժիսոր Դեյվիդ Լինչը ստացել է Օսկարի ութ անվանակարգ ։ Մերիկին մարմնավորել է Ջոն Հարտը, իսկ Ֆրեդերիկ Թրևիսին ՝ Էնթոնի Հոփքինսը ։ 1982 թվականին ամերիկյան ABC հեռուստատեսային ցանցը հեռարձակեց Պոմերանսի պիեսի ադապտացիան ՝ Անգլիմի գլխավոր դերակատարմամբ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Vigor-Mungovin (2016), p. 61
  2. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 77
  3. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 83
  4. ↑ Treves, Frederick (1923). The Elephant Man and other Reminiscences (2016 ed.). London: Thomas Anker. էջ 2. ISBN 978-1493725380.
  5. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 120
  6. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 123
  7. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 141
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Osborne, Peter; Harrison, B. (September 2004). «Merrick, Joseph Carey [Elephant Man] (1862–1890)». Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/37759. Վերցված է 24 May 2010-ին. (Subscription or UK public library membership required.)
  9. ↑ Howell & Ford (1992), p. 33
  10. ↑ The National Archives: HO107/2087, f.666, p.12
  11. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 38
  12. ↑ Howell & Ford (1992), p. 42
  13. ↑ «New research on Elephant man». BBC News. 28 February 2003. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 13 May 2020-ին.
  14. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 58
  15. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 79
  16. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 59
  17. ↑ Montagu (1971), p. 39
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 "The Autobiography of Joseph Carey Merrick"
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Howell & Ford (1992), p. 43
  20. ↑ Howell & Ford (1992), p. 128
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Howell & Ford (1992), p. 44
  22. ↑ 22,0 22,1 Howell & Ford (1992), p. 47
  23. ↑ 23,0 23,1 Howell & Ford (1992), p. 48
  24. ↑ 24,0 24,1 Howell & Ford (1992), p. 49
  25. ↑ Howell & Ford (1992), p. 50
  26. ↑ 26,0 26,1 Howell & Ford (1992), p. 51
  27. ↑ Howell & Ford (1992), p. 52
  28. ↑ 28,0 28,1 Vigor-Mungovin (2016), p. 88
  29. ↑ Howell & Ford (1992), p. 57
  30. ↑ Howell & Ford (1992), p. 58
  31. ↑ Vigor-Mungovin (2016), p. 96
  32. ↑ 32,0 32,1 Howell & Ford (1992), p. 62
  33. ↑ «Elephant Man – The Complete Story of Joseph Merrick». thehumanmarvels.com. 21 April 2008. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 18 February 2015-ին.
  34. ↑ 34,0 34,1 Howell & Ford (1992), p. 63
  35. ↑ Howell & Ford (1992), p. 64
  36. ↑ Howell & Ford (1992), p. 72
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 Howell & Ford (1992), p. 75
  38. ↑ 38,0 38,1 Howell & Ford (1992), p. 73
  39. ↑ Howell & Ford (1992), p. 53
  40. ↑ Howell & Ford (1992), p. 78
  41. ↑ Howell & Ford (1992), p. 5
  42. ↑ 42,00 42,01 42,02 42,03 42,04 42,05 42,06 42,07 42,08 42,09 Treves (1923)
  43. ↑ 43,0 43,1 Howell & Ford (1992), p. 76
  44. ↑ Howell & Ford (1992), p. 13
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 Howell & Ford (1992), p. 81
  46. ↑ Howell & Ford (1992), p. 23
  47. ↑ Howell & Ford (1992), p. 24
  48. ↑ Howell & Ford (1992), p. 25
  49. ↑ Howell & Ford (1992), p. 79
  50. ↑ Howell & Ford (1992), p. 26
  51. ↑ 51,0 51,1 Howell & Ford (1992), p. 77
  52. ↑ 52,0 52,1 Howell & Ford (1992), p. 29
  53. ↑ Howell & Ford (1992), p. 80
  54. ↑ Howell & Ford (1992), p. 84
  55. ↑ Howell & Ford (1992), p. 85
  56. ↑ Howell & Ford (1992), p. 86
  57. ↑ Howell & Ford (1992), p. 87
  58. ↑ Howell & Ford (1992), p. 88
  59. ↑ Howell & Ford (1992), p. 89
  60. ↑ Howell & Ford (1992), p. 90
  61. ↑ Howell & Ford (1992), p. 94
  62. ↑ 62,0 62,1 Howell & Ford (1992), p. 95
  63. ↑ Howell & Ford (1992), p. 93
  64. ↑ «The "Elephant-Man"», British Medical Journal, 2 (1354): 1188–1189, 11 December 1886, doi:10.1136/bmj.2.1354.1171, S2CID 220141789
  65. ↑ Howell & Ford (1992), p. 100
  66. ↑ 66,0 66,1 66,2 66,3 Howell & Ford (1992), p. 102
  67. ↑ Howell & Ford (1992), p. 103
  68. ↑ Howell & Ford (1992), p. 104
  69. ↑ Howell & Ford (1992), p. 106
  70. ↑ Howell & Ford (1992), p. 105
  71. ↑ 71,0 71,1 Howell & Ford (1992), p. 107
  72. ↑ 72,0 72,1 72,2 Howell & Ford (1992), p. 145
  73. ↑ 73,0 73,1 Howell & Ford (1992), p. 108
  74. ↑ Howell & Ford (1992), p. 114
  75. ↑ Howell & Ford (1992), p. 109
  76. ↑ 76,0 76,1 Howell & Ford (1992), p. 111
  77. ↑ Howell & Ford (1992), p. 112
  78. ↑ 78,0 78,1 Howell & Ford (1992), p. 113
  79. ↑ Howell & Ford (1992), p. 115
  80. ↑ Howell & Ford (1992), p. 116
  81. ↑ Howell & Ford (1992), p. 119
  82. ↑ Howell & Ford (1992), p. 120
  83. ↑ Howell & Ford (1992), p. 126
  84. ↑ 84,0 84,1 Howell & Ford (1992), p. 142
  85. ↑ Howell & Ford (1992), p. 143
  86. ↑ Howell & Ford (1992), p. 144
  87. ↑ 87,0 87,1 Howell & Ford (1992), p. 146
  88. ↑ «Death Of 'The Elephant Man'», The Times, էջ 6, 16 April 1890
  89. ↑ 89,0 89,1 Howell & Ford (1992), p. 151
  90. ↑ Graham & Oehschlaeger (1992), p. 23
  91. ↑ Cahal Milmo (21 November 2002). «Scientists hope relative can help explain Elephant Man». The Independent. London. Արխիվացված օրիգինալից 17 June 2022-ին. Վերցված է 27 May 2009-ին.
  92. ↑ «Joseph's Autobiography». Joseph Carey Merrick Tribute Website. Արխիվացված է օրիգինալից 21 October 2007-ին. Վերցված է 7 November 2007-ին.
  93. ↑ Farley, Harry (10 June 2016). «'Elephant man' was a devout believer and should have Christian burial, say campaigners». Christianity Today. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 10 February 2019-ին.
  94. ↑ «'Elephant Man' Joseph Merrick 'should be buried in Leicester'». BBC News. 9 June 2016. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 10 February 2019-ին.
  95. ↑ «'Elephant Man' skeleton deserves Christian burial, say campaigners». The Guardian. 9 June 2016. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 10 February 2019-ին.
  96. ↑ «Elephant Man: Joseph Merrick's grave 'found by author'». BBC News. 5 May 2019. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 5 May 2019-ին.
  97. ↑ «Deconstructing The Elephant Man: Mysteries Of Joseph Merrick's Deformities May Soon Be Unlocked». Medical Daily (անգլերեն). 29 August 2013. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 22 November 2017-ին.
  98. ↑ Howell & Ford (1992), p. 27
  99. ↑ Howell & Ford (1992), p. 28
  100. ↑ Howell & Ford (1992), p. 127
  101. ↑ Howell & Ford (1992), p. 133
  102. ↑ Howell & Ford (1992), p. 132
  103. ↑ Howell & Ford (1992), p. 134
  104. ↑ Korf & Rubenstein (2005), p. 61
  105. ↑ 105,0 105,1 Howell & Ford (1992), p. 137
  106. ↑ 106,0 106,1 Tibbles, J.A.R.; Cohen, M.M. (1986), «The Proteus syndrome: the Elephant Man diagnosed», British Medical Journal, 293 (6548): 683–685, doi:10.1136/bmj.293.6548.683, PMC 1341524, PMID 3092979.
  107. ↑ Barry, Megan E. (13 June 2018), Rohena, Luis O. (ed.), «Proteus Syndrome», eMedicine.medscape.com, Medscape, Արխիվացված օրիգինալից 16 November 2018-ին, Վերցված է 17 April 2023-ին
  108. ↑ «List of Current Fellows». Society of Biology. Արխիվացված է օրիգինալից 13 November 2013-ին. Վերցված է 18 February 2015-ին.
  109. ↑ Matthews, Robert (14 June 2001), «Two wrongs don't make a right — until someone joins them up», The Sunday Telegraph, Արխիվացված է օրիգինալից 15 April 2010-ին, Վերցված է 23 May 2010-ին
  110. ↑ «Elephant man mystery unravelled», BBC News, 21 July 2003, Արխիվացված օրիգինալից 9 July 2020-ին, Վերցված է 23 May 2010-ին
  111. ↑ Highfield, Roger (22 July 2003), «Science uncovers handsome side of the Elephant Man», The Daily Telegraph, Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին, Վերցված է 23 May 2010-ին
  112. ↑ «Elephant man's descendant found», BBC News, 20 November 2002, Վերցված է 2 June 2010-ին
  113. ↑ Bomford, Andrew (29 August 2013). «Unlocking the secrets of the Elephant Man». BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 30 August 2013-ին.
  114. ↑ Howell & Ford (1992), p. 171
  115. ↑ 115,0 115,1 115,2 Montagu (1971), pp. 41–42
  116. ↑ Howell & Ford (1992), p. 178
  117. ↑ Sitton, Jeanette; Stroshane, Mae Siu Wai (2012). Measured by the soul: the life of Joseph Carey Merrick, also known as the Elephant Man. Friends of Joseph Carey Merrick. էջեր 8, 9, 192. ISBN 978-1-300-45725-1. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 8 February 2019-ին.
  118. ↑ Associated Press (1 June 1979), «'Sweeney Todd' is named best», New York Daily News, Mortimer Zuckerman, Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին, Վերցված է 2 June 2010-ին
  119. ↑ «David Schofield». Filmbug. Արխիվացված օրիգինալից 21 March 2021-ին. Վերցված է 4 December 2015-ին.

Քաղվածելու սխալ՝ «Howell129» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «Howell74» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «Howell99» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «Howell147» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «Howell7» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «Howell164» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «odnbnorman» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «shef» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «Durbach34» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «Durbach37» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «Montreal» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:

Քաղվածելու սխալ՝ «Nashua» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:

Մատենագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիիքպահեստ


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Grigoryan_Rita/Ավազարկղ3&oldid=9547887» էջից