Հովհաննես Չալթիկյան

Հովհաննես Չալթիկյան
Ծնվել է	նոյեմբերի 22, 1902; Կարս, Կարսի մարզ, Կովկասյան երկրամաս, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	մարտի 8, 1972 (69 տարեկան); Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	քիմիկոս
Հաստատություն(ներ)	ՀԱՊՀ և Երևանի պետական համալսարան
Անդամակցություն	ՀՀ ԳԱԱ
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան (1927)
Կոչում	թղթակից անդամ
Գիտական աստիճան	քիմիական գիտությունների դոկտոր
Պարգևներ	; և
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Երեխա(ներ)	Վիգեն Չալթիկյան և Ռուբեն Չալթիկյան

Հովհաննես Հակոբի Չալթիկյան (նոյեմբերի 22, 1902(1902-11-22)^[1], Կարս, Կարսի մարզ, Կովկասյան երկրամաս, Ռուսական կայսրություն^[1] - մարտի 8, 1972(1972-03-08)^[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]), ֆիզքիմիկոս։ ՀԽՍՀ-ում ֆիզքիմիայի դպրոցի հիմնադիրը։ Քիմիական գիտությունների դոկտոր (1946), պրոֆեսոր (1948), ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ՝ 1961 թվականից։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1980)։

Ֆիզիկոս-տեսաբան Վիգեն և ֆիզքիմիկոս Ռուբեն Չալթիկյանների հայրն է։

Կենսագրություն

Հովհաննես Չալթիկյանը ծնվել է 1902 թվականի նոյեմբերի 22-ին Կարսում։ Միջնակարգ դպրոցն ավարտել է Ալեքսանդրապոլում։ 1927 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի գյուղատնտեսական ֆակուլտետը։ 1930 թվականին գործուղվել է Մոսկվա՝ ստաժավորման։ 1931 թվականին մեկնել է Գերմանիա, մեկ տարի Մյունխենում զբաղվել ուժեղ էլեկտրոլիտների լուծույթների ջերմադինամիկայի հարցերով։ 1932-1933 թվականներին եղել է ԵՊԻ քիմիայի ֆակուլտետի դեկան, 1937 թվականից աշխատել է ԵՊՀ-ում, 1940-1972 թվականներին՝ ֆիզիկայի և կոլոիդային քիմիայի ամբիոնի, 1959-1972 թվականներին, միաժամանակ՝ պոլիմերման շարժընթացների կինետիկայի հիմնախնդրային լաբորատորիայի հիմնադիր-վարիչ։

Չալթիկյանի ստեղծած գիտական դպրոցը լայն ճանաչում ստացավ Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս, որի վկայություններից մեկը 1968 թվականին պերօքսիդների քիմիային նվիրված 4-րդ հերթական համամիութենական գիտաժողովի կազմակերպումն էր Երևանում։

Հեղինակ է ավելի քան 200 գիտական հոդվածների, «Կուպրոկատալիզ» (ռուսերեն` Երևան, 1963, անգլերեն, Նյու Յորք, 1966) մենագրության, «Ֆիզիկական քիմիա» (Երևան, 1969, 1975) ուսումնական և պրակտիկումի ձեռնարկների^[2]։

Գործունեություն

Գիտական առաջին լուրջ ձեռքբերումը բենզոիլ պերօքսիդ երկրորդային ամին ռեակցիաների կինետիկական մեթոդով ուսումնասիրությունն է։ Մոսկվայում զբաղվելով գիտական երկարատև բանավեճի նյութ դարձած մետաղվակուում սահմանագծի վրա վոլտապոտենցիալի գոյության հարցով՝ կարճ ժամանակում լուծել է այն, որի համար 1936 թվականին առանց ատենախոսության ներկայացման նրան շնորհվել է քիմիական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան։

Բացահայտել է կապրոկատալիտիկ ռեակցիաներում կինետիկորեն ակտիվ կոմպլեքսի բաղադրությունը և ռեակցիաների մեխանիզմը։ Ուսումնասիրել է ուժեղ էլեկտրոլիտների մետաղ-վակուում բաժանման մակերևույթում վոլտոպոտենցիալի, ացետիլենի դիմերման, վինիլացետիլենի հիդրոքլորման կատալիտիկ ռեակցիաների մեխանիզմը։ Տվել է ամին-գերօքսիդ ռեակցիայի միաժամանակ ռադիկալային և ոչ ռադիկալային մեխանիզմով ընթանալու վարկածը։

Հովհաննես Չալթիկյանի հետազոտություններն ունեն կարևոր կիրառական նշանակություն^[3]։

Պարգևներ

Լենինի շքանշան^[4]
ՀԽՍՀ գիտությունների վաստակավոր գործիչ, 1961 թ.

Երկեր

Ֆիզիկական քիմիայի պրակտիկում, 2 հրտ., Ե., 1969։
Ֆիզիկական քիմիա, Ե., 1975։
Copper Catalytic Reactions, N.Y., 1966.

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 660.
↑ «Հովհաննես Չալթիկյան». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007.
↑ ՀՀ ԳԱԱ, Վախճանված անդամներ, Հովհաննես Չալթիկյան

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հովհաննես Չալթիկյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 660)։

[_89e796a7b10dafab-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 660.

[2] «Հովհաննես Չալթիկյան». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 8-ին.

[3] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007.

[4] ՀՀ ԳԱԱ, Վախճանված անդամներ, Հովհաննես Չալթիկյան

[1]

[2]

[3]

[4]