Հայկանուշ Մառք
Հայկանուշ Մառք | |
|---|---|
| Ծննդյան անուն | արմտ. հայ.՝ Հայկանուշ Թոփուզեան |
| Ծնվել է | փետրվարի 14, 1885 |
| Ծննդավայր | Ayaspaşa, Օսմանյան կայսրություն |
| Վախճանվել է | մարտի 7, 1966 (81 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Ստամբուլ, Թուրքիա |
| Գերեզման | Շիշլիի գերեզմանատուն |
| Մասնագիտություն | գրող, հասարակական գործիչ, հրապարակախոս, բանաստեղծուհի և արձակագիր |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն և  Թուրքիա |
| Կրթություն | Էսայան վարժարան |
| Աշխատավայր | Ծաղիկ և Արշալույս |
| Ամուսին | Վահան Թոշիկյան |
| Հայկանուշ Մառք Վիքիքաղվածքում | |
Հայկանուշ Մարգարի Մառք (Հայկանուշ Թոփուզյան, փետրվարի 14, 1885, Ayaspaşa, Օսմանյան կայսրություն - մարտի 7, 1966, Ստամբուլ, Թուրքիա), հայ գրող, հասարակական գործիչ։
Մառք գրական անունը ստացել է հոր անվան առաջին վանկից։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայկանուշ Թոփուզյանը ծնվել է Կոստանդնուպոլսի Այազփաշա թաղամասում[1], Մարգար և Եպրաքսե Թոփուզյանների ընտանիքում։ 1898 թվականին ավարտել է Եսայան միջնակարգ վարժարանը, այնուհետև մասնավոր դասեր է առել գրաբարագետ Հակոբ Գուրգենից, միաժամանակ դասավանդել Ազգային վարժարանի գիշերօթիկ որբանոցում։ Երկար տարիներ ուսուցչություն է արել Կ. Պոլսի հայկական դպրոցներում։ Այնուհետև ութ տարի դասավանդել է Նշանթաղի Նիկողոսյան աղջկանց բարձրագույն վարժարանում։ 1903 թվականին Հայկանուշ Մառքն արժանացել է «Մասիս» գրական թերթի երկրորդ մրցանակին։ Նույն թվականին տպագրել է «Աղջկան մը հոգին» վիպակը։ 1905 թվականին իր ամուսնու՝ «Մանզումեի էֆքյար» թերթի խմբագիր Վահան Թոշիկյանի հետ երկու տարի հրատարակել է «Ծաղիկ» հանդեսը։ Քանի որ ամուսինը հրավիրված էր խմբագրելու «Արշալույս» և «Արձագանք» թերթերը, 1907 թվականին մեկնել է Զմյուռնիա, աշխատակցել այդ թերթերին։ 1909 թվականին ամուսինները վերադարձել են Կ. Պոլիս։ Սիպիլը Մառքին հրավիրել է Ազգանվեր հայուհյաց ընկերություն, որտեղ վերջինս վարել է ատենադպիրի պաշտոնը։ Հետագայում նույն պաշտոնը վարել է նաև Հայ կանանց, Հայ տիկնանց ընկերություններում, Ազգային հիվանդանոցի օժանդակ հանձնախմբում և այլուր։ Արձակ ու չափածո գործերով հանդես եկել է «Բյուրակն», «Հայաստանի կոչնակ», «Ժամանակ», «Երիտասարդ հայուհի» և այլ պարբերականներում։ 1919-1932 թվականներին հրատարակել է «Հայ կին» կիսամսյա հանդեսը[2]։ 1921 թվականին լույս է տեսել նրա «Ծուլության պահերես» արձակ բանաստեղծությունների ժողովածուն[3][4]։ 1936 թվականին աշխատակցել է ամուսնու հրատարակած «Նոր լուր» թերթին, վարել կանանց բաժինը։ Թղթակցել է «Բյուրակն», «Հայաստանի կոչնակ», «Երիտասարդ հայուհի» պարբերականներին։ 1954 թվականին Կ․ Պոլսում մեծ շուքով տոնվել է Մառքի գրական գործունեության հիսնամյակը, որի առիթով հրատարակվել է նրա բանաստեղծական և հրապարակագրական գործերը՝ «Հայկանուշ Մառք. կեանքն ու գործը» խորագրով։
Հայ գրականության և հրապարակախոսության կնոջ ձայնը շնչավորող և հայ կանանց շարժումը ժողովրդականացնող նվիրյալը ապրեց մինչև խոր ծերություն[5][6]։ Կյանքի վերջին տարիներին Մառքի առողջական վիճակը վատթարացել է, և նա տեղափոխվել է Պոլսի ազգային հիվանդանոց, որտեղ վախճանվել է 1966 թվականի մարտի 7-ին։ Մառքն իր գրադարանը և բոլոր իրերը կտակել է Սուրբ Խաչի դպրեվանքին[7]։
Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Աղջկան մը հոգին», 1903
- «Ծաղիկ կանանց», 1905–1907
- «Հայ կին», 1919–1932
- «Ծուլութեան պահերէս», 1921
- «Կեանքը ու գործը», Ստամբուլ, 1954
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «İstanbul Kadın Müzesi - Hayganuş Mark (Markar)»։ www.istanbulkadinmuzesi.org։ Վերցված է 2019-02-14
- ↑ «Հայկանուշ Մառք .- Հայ Կնոջ Հասարակական Զարթօնքին Արժանաւոր Պատգամաբերը | Hairenik Weekly Newspaper»։ hairenikweekly.com։ Վերցված է 2019-02-14
- ↑ «AV Production - Հայկանուշ Մառք»։ avproduction.am։ Վերցված է 2018-03-02
- ↑ «Հայկանուշ Մառք - ՍՈՑԻԱԼԻԶՄ.am»։ Վերցված է 2018-03-02
- ↑ LLC VIP Studio։ «Հայկանուշ Մառք. Հայ կնոջական շարժման դրօշակիրը»։ arevelk.am։ Վերցված է 2019-02-14
- ↑ maik1970 (2017-02-14)։ «Հայկանուշ Մառք 1881-1966»։ Azat Or (հայերեն)։ Վերցված է 2019-02-14
- ↑ «Հայկանուշ Մառք - ՍՈՑԻԱԼԻԶՄ.am»։ socialism.am։ Վերցված է 2019-02-14
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հայկանոյշ Մառք. Մեր ճամբան Archived 2021-03-05 at the Wayback Machine.
| ||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 265)։ 
|
- Փետրվարի 14 ծնունդներ
- 1885 ծնունդներ
- Մարտի 7 մահեր
- 1966 մահեր
- Ստամբուլ քաղաքում մահացածներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Գրողներ այբբենական կարգով
- Հայ կին գրողներ
- Հայ հասարակական գործիչներ
- Հայերն Օսմանյան կայսրությունում
- 20-րդ դարի Օսմանյան կայսրության գրողներ
- Հայ հրապարակախոսներ
- 20-րդ դարի լրագրողներ
- Գրական կեղծանուններով հայտնի հեղինակներ
- Հայ բանաստեղծուհիներ
- Հայ արձակագիրներ