Երեք սրբերի վանք
| Երեք սրբերի վանք ռումիներեն՝ Mănăstirea Sfinții Trei Ierarhi din Iași | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | վանք |
| Երկիր |  Ռումինիա |
| Տեղագրություն | Յաշ և Յաշի շրջան[1] |
| Հասցե | Bd. Ștefan cel Mare și Sfânt 28, municipiul Iași[1] |
| Թեմ | Orthodox Archdiocese of Iaşi? |
| Հիմնական ամսաթվերը | 1637 |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Ռումինիայի ազգային պատմական հուշարձան[1] և Համաշխարհային ժառանգության նախնական ցանկի օբյեկտ |
| Հիմնադրված | 1637 |
 | |
 | |
 Three Holy Hierarchs Monastery in Iași Վիքիպահեստում | |
Երեք սրբերի վանք, կրոնական կառույց Յաշ քաղաքում (Ռումինիա)։ Թվագրվում է 17-րդ դարի, պատկանում է ռումինական ուղղափառ եկեղեցուն։ Վանքը գրանցված է Պատմական հուշարձանների ազգային ռեգիստրում[2] և ներառված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների նախնական ցանկում[3]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եկեղեցին կառուցվել է 1637-1639 թվականներին[4] Մոլդովական իշխանության մայրաքաղաքում՝ ի պատիվ Արևելյան Ուղղափառության Երեք Սուրբ Հիերարխների (Բարսեղ Կեսարացի, Գրիգոր Նազիանզացի և Հովհաննես Ոսկեբերան) և օրհնվել է Վառլաամ եպիսկոպոսի կողմից։ Ց1646 թվականին Վասիլի Լուպուն այն փոխանցել է սուրբ Աթոս լեռան սեփականությանը։
Վանքը լրջորեն տուժել է 1701, 1738, 1790, 1802 և 1829 թվականների երկրաշարժերից, ինչպես նաև 1827 թվականին տեղի ունեցած հրդեհից[5]։ 1863 թվականին աշխարհիկացման բարեփոխման ժամանակ Յաշի երեք սրբերի վանքը վերացվեց և վերածվեց թանգարանի[6]։ Եկեղեցու ներսում թաղված են Տուդոսկան (Վասիլ Լուպուի առաջին կինը) և Շտեֆան Վոդան՝ նրանց որդին; արքայազն և գիտնական Դիմիտրի Կանտեմիրը (1673-1723), և Վալախիայի և Մոլդովայի միացյալ իշխանության ղեկավար Ալեքսանդրու Յոհան Կուզան (1859-1866)։
1882-1904 թվականներին վանական եկեղեցին վերակառուցվել է ֆրանսիացի ճարտարապետ Անդրե Լեկոմ դյու Նուի ղեկավարությամբ։ 1904 թվականի հոկտեմբերի 3-ին Մոլդովայի մետրոպոլիտ Պարթենիուսը (Կլինչենի) օծեց տաճարը թագավոր Կարոլ I-ի և նրա կնոջ՝ թագուհի Էլիզաբեթի ներկայությամբ։
1994-ին առաջնորդութեամբ Տ. Վանքում վերածնվել է Կլիմենտի (Խարալամբա) վանական կյանքը։ 1995-2012 թվականներին աշխատանքներ են տարվել վանքի եկեղեցու վերականգնման ուղղությամբ։ 2008 թվականից մինչև 2021 թվականը վանքի առաջնորդ է դարձել Նիկիֆոր վարդապետը (Խորիա)։ 2021 թվականի ապրիլի 21-ին նոր քահանա է նշանակվել վարդապետ Իլյան (Նեդեսկու)։
Կրթական կենտրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1640 թվականին ուղղափառ եկեղեցու հայտնի պաշտպան արքայազն Վասիլի Լուպուն այստեղ հիմնեց Մոլդովայի առաջին տպարանը և Վասիլյան համալսարանը՝ Կիևի կոլեգիայի օրինակով ստեղծված սլավոնա-հունա-լատինական դպրոցը։ Վանքը դարձել է կրթական և գիտական կարևոր կենտրոն։ Նոր դպրոցը ղեկավարում էր վանական Սոֆրոնին (Պոչասկի), որը կրթություն էր ստացել Կիևի քոլեջում և ժամանակին եղել է նրա ռեկտորը[7]։ Հիերոմոն Սոֆրոնիյը Կիևից բերեց տպագրական սարքեր և վանքում բացեց տպարան, որտեղ 1643 թվականին տպագրվեց մոլդովական առաջին գիրքը՝ մետրոպոլիտ Վառլաամի «Կազանիա» գիրքը[5][6]։
Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եկեղեցին հայտնի դարձավ քարե արտասովոր քանդակներով, որոնք զարդարում են դիմային հատվածները՝ ներքևից մինչև վերև։ Կարելի է հաշվել դեկորատիվ մոտիվների ավելի քան 30 չկրկնվող նմուշ։ Արևմտյան ճարտարապետական տարրերը (գոթական, վերածնունդ) զուգորդվում են արևելյան ոճով՝ հայկական (խաչքար), վրացական, պարսկական, իսլամական կամ օսմանյան ներշնչմամբ, միանգամայն համարձակ պատկերացումներով, որոնց արդյունքը ներդաշնակ համույթ է։
Եկեղեցին հիշեցնում է ճարտարապետական մասշտաբների սրբավայր, որը հատկապես ստեղծվել է սուրբ Պարասկևայի մասունքները պաշտպանելու համար (1641)։ 1641-1642 թվականներին ռուս վարպետներ Սիդոր Պոսպեևը, Յակով Գավրիլովը, Դեյլո Յակովլևը և Պրոնկա Նիկիտինը, ինչպես նաև մոլդովացի վարպետներ Նիկոլայ Զուգրավուլը և Ստեֆան Զուգրավուլը քանդակել են որմնանկարներ եկեղեցու ներսում[5]։ 1882 թվականի վերականգնումից հետո սկզբնական որմնանկարը ջարդվել է, որոշ բեկորներ մինչ օրս պահվում են վանքի թանգարանում։
Եկեղեցու մոտ գտնվում է գոթական սրահը, որտեղ կրոնական արվեստի թանգարանն է։ Այն ունի վանքի պատմության հետ կապված առարկաներ։ Դարպասի աշտարակում (որն այսօր այլևս գոյություն չունի), որը ծառայում էր որպես զանգակատուն, Վասիլ Լուպուն տեղադրել էր հսկայական հորոլոգիա՝ առաջին հանրային օգտագործման ժամացույցը ռումինական իշխանություններում (1654)։ 1882 թվականի վերականգնման ժամանակ ամբողջ մեխանիզմը ապամոնտաժվեց և տեղափոխվեց Ֆրանսիա, որտեղ և պահպանվում է։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
- ↑ «The Romanian Register of Historical Monuments in Iașiiiii County». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 3-ին.
- ↑ «L'église des Trois Hiérarques de Iassy» (ֆրանսերեն). ՅՈՒՆԵՍԿՕ. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
- ↑ (ro) Ciprian Plaiașu, "Biserica 'Sfinţii Trei Ierarhi' din Iași: o reabilitare care nu se mai încheie", Adevărul, January 31, 2013; accessed February 6, 2013
- ↑ 5,0 5,1 5,2 «Монастырь Трех Святителей в Яссах». moldovenii.md. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
- ↑ 6,0 6,1 Pr. Silviu Cluci. «Mănăstirea „Sfinţii Trei Ierarhi" din Iaşi». doxologia.ro (ռումիներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 29-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 29-ին.
- ↑ Исторические связи народов СССР и Румынии в XV – начале XVIII веков. Документы и материалы. В 3-х томах / Ред. кол. тома: В. А. Костакэл, Л. Н. Пушкарев (отв. ред.), Е. М. Русеев; Составит.: Д. П. Богдан, В. А. Костакэл, Н. А. Мохов, Е. М. Подградская, Е. М. Русеев, Л. Е. Семенова. — М: Издательство «Наука», 1968. — Т. 2: 1633–1673. — С. 393. — 448 с.
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Երեք սրբերի վանք կատեգորիայում։ |