Գոհար Մուրադյան

Գոհար Սարգսի Մուրադյան;
	; Մետեորա, 20 սեպտեմբերի 2013, լուսանկարը՝ Արամ Թոփչյանի
Ծնվել է	հոկտեմբերի 28, 1957 (66 տարեկան)
Ծննդավայր	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Հայաստան
Կրթություն	Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն	թարգմանչուհի և բանասեր
Աշխատավայր	Մատենադարան
Ծնողներ	հայր՝ Սարգիս Մուրադյան

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Մուրադյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Գոհար Սարգսի Մուրադյան (հոկտեմբերի 28, 1957(1957-10-28), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ բանասեր, թարգմանիչ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, Մատենադարանի ավագ գիտաշխատող, Թարգմանական մատենագության բաժնի վարիչ։ Նկարիչ Սարգիս Մուրադյանի դուստրն է, բանասեր, մշակութաբան, թարգմանիչ Արամ Թոփչյանի կինը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1957 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Երևանում։ 1969 –1974 թվականներին հաճախել է թիվ 172 անգլիական թեքումով միջնակարգ դպրոցը։ 1974-1979 թվականներին սովորել է Լենինգրադի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի դասական բանասիրության բաժնում, 1979 –1982 թվականներին՝ ՀԳԱ Արևելագիտության ինստիտուտի ասպիրանտուրայում, ակադեմիկոս Գագիկ Սարգսյանի գիտական ղեկավարությամբ։ 1982 թվականից ի վեր աշխատում է Մաշտոցի անվան Մատենադարանում (1998 թվականից՝ որպես ավագ գիտաշխատող, 2014 թվականի նոյեմբերից՝ Հին բնագրերի ուսումնասիրման և թարգմանության բաժնի վարիչ)։

1986 թվականի մայիսին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն՝ «Պիտոյից գիրքը և նրա աղբյուրները» թեմայով։ 2001 թ. նոյեմբերից «Հայագիտական ուսումնասիրությունների միջազգային ընկերության» (AIEA - "Association Internationale des Études Arméniennes") անդամ է։ 2005 թվականի դեկտեմբերին պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն՝ «Հունաբան դպրոցը և դասական հայերենը» թեմայով։

Հրավիրվել է բազմաթիվ միջազգային գիտաժողովների, մասնակցել միջազգային գիտական ծրագրերի՝ համագործակցելով հեղինակավոր գիտական հաստատությունների հետ. 1996-1997 թվականներին՝ Մայնի Ֆրանկֆուրտի Մաքս Պլանկի անվան ինստիտուտի, 1998 թվականից՝ «Խորացված ուսումնասիրությունների նիդերլանդական ինստիտուտ»-ի (Netherlands Institute of Advanced Studies), 1999–2002, 2001–2004, 2005–2007 թթ. Ժնևի համալսարանի, 2008-ից առ այսօր` Գրացի համալսարանի Vestigia ձեռագրագիտական կենտրոնի։ Նրա աշխատությունները տպագրել են նաև Նեբրասկայի համալսարանի (University of Nebraska Press), Brepols publishers և այլ հեղինակավոր հրատարակչություններ (տե՛ս գրականության ցանկը)։ Այդ համագործակցության արդյունքում հրատարակել է մենագրություններ, հոդվածներ ու թարգմանություններ Հայաստանում և արտերկրում, հայերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն և ռուսերեն լեզուներով։

Վերգիլիուս, Էնեական (լատիներենից թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Զանգակ», 2018) գրքի համար, Արամ Թոփչյանի հետ արժանացել է 2020 թ. Պողոսյան (ՀՀ նախագահի) մրցանակին։

Քննական բնագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գիրք պիտոյից, աշխատասիրությամբ Գ. Մուրադյանի, Երևան, ԳԱԱ հրատարակչություն, 1993։
Physiologus, The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique, by Gohar Muradyan, Leuven-Paris-Dudley, MA։ Peeters, 2005.
Գրիգոր Մագիստրոսի Թուղթք և չափաբերականք, քննական բնագիր և առաջաբան, Մատենագիրք հայոց, ԺԱ դար, ԺԶ հատոր, Երևան, Նաիրի, 2012, էջ 139-481։
David the Invincible, Commentary on Porphyry’s Isagoge, Old Armenian Text with the Greek Original, an English Translation, Introduction and Notes by Gohar Muradyan, Leiden-Boston։ Brill, 2014.
Դաւիթ Անյաղթին վերագրուած եւ նրա անուանն առնչուող գրուածքներ, քննական բնագրեր եւ առաջաբան, Մատենագիրք հայոց, ԺԲ դար, Մխիթար Գոշ, Ի հատոր, Երևան, Նաիրի, 2014, Յաւելուած, էջ 613-782։
Հովհան Դամասկացի, «Դիալեկտիկա» երկի հայերեն թարգմանությունները, քննական բնագրեր և ուսումնասիրություն (Հովհան Դամասկացի, Հայերեն թարգմանված երկեր, հատոր Ա), Երևան, 2019, 316 էջ։
Հովհան Դամասկացի, «Աւանդութիւն ուղղափառ հաւատոյ» երկի հայերեն թարգմանությունը, քննական բնագիր և ուսումնասիրություն (Հովհան Դամասկացի, Հայերեն թարգմանված երկեր, հատոր Բ), Երևան, 2023, 360 էջ։

Մենագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին հունական առասպելների արձագանքները հայ միջնադարյան մատենագրության մեջ, Երևան, Նաիրի, 2014, 299 էջ։
Ցուցակ Վիեննայի Մխիթարեան մատենադարանի հայերեն ձեռագրերի պատառիկների (Արամ Թոփչեանի հեղինակակցութեամբ, վերջաբանը՝ Էրիխ Ռենհարտի), անգլերեն-հայերեն երկլեզու հրատարակութիւն, «Վեստիգիա» ձեռագրագիտական կենտրոն, Գրաց, Աւստրիա, Երևան, «Անկիւնաքար», 2012, 374 էջ։
Grecisms in Ancient Armenian, Leuven-Paris-Dudley, MA։ Peeters, 2012, 280 էջ։
Հունաբանությունները դասական հայերենում, Երևան, Նաիրի, 2010, 291 էջ։
Ancient Greek Myths in Medieval Armenian Literature, Brill, 2022.

Հոդվածներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

"Греческая надпись царя Тиридата из Гарни", Պատմաբանասիրական հանդես, 1981, N 3, էջ 81-94։
«Խորենացու երկու աղբյուրի թվագրման շուրջը», Պատմաբանասիրական հանդես, 1990, N 4, էջ 94-104։
"Первоначальный полный сборник Афтония и древнеармянская Книга хрий", Византийский временник, 1994, вып. 55/1, сс. 141-144.
"The Reflection of Foreign Proper Names, Theonyms and Mythological Creatures in the Ancient Armenian Translations from Greek," Revue des Études Arméniennes, t. XXV, 1994-95, pp. 63–76.
"The Original Complete Collection of Aphthonius' Progymnasmata and the Armenian Book of Chreia", Acts, XVIII International Congress of Byzantine Studies, Selected Papers։ Moscow 1991, Volume IV։ Literature, Sources, Numismatics and History of Science, Byzantine Studies Press, Inc., Shepherdstown, WV, USA, 1996, 181-187.
"Some Lexicological Characteristics of the Armenian Version of Philo Alexandrinus," Proceedings of the Fifth International Conference on Armenian Linguistics (McGill University, Montreal, May 1-5, 1995). Ed. by D. Sakayan, New York, 1996, pp. 279–291.
«Փիլոն Ալեքսանդրացու գրաբար թարգմանությունների լեզվական որոշ առանձնահատկությունները», Պատմաբանասիրական հանդես, 1997, N 1, էջ 167-176։
"The Rhetorical Exercises (Progymnasmata) in the Old Armenian "Book of Chreia" (Girk' pitoyic') – Translation or Original Composition? (On the Occasion of P. Cowe's Review)," Revue des Études Arméniennes, t. 27, 1998-99, pp. 399–415.
«Արտաշիրի վեպն Ագաթանգեղոսյան բնագրերում», Աշտանակ (Հայագիտական պարբերական), Բ, Երևան, 1998, էջ 46-55։
"Notes on Some Linguistic Characteristics of the Hellenizing Translations," Le Muséon, t. 112, fasc. 1-2, 1999, pp. 65–71.
«Դասական և յունաբան թարգմանութիւնների բաղդատութեան փորձ», Հանդէս Ամսօրեայ, 1999, էջ 187-216։
"The Armenian Collection of the Ecclesiastical Canons," Христианский Восток, NS 1 (7), 1999, 124-154 (co-author M. Shirinian).
«Հունարենից թարգմանված եկեղեցական կանոնները, բնագրագիտական դիտողություններ» (Մ. Շիրինյանի հեղինակակցությամբ), Պատմաբանասիրական հանդես, 2000, N 3, էջ 213-225։
«Պիտոյից գիրքը՝ քրիստոնեացված ճարտասանական ձեռնարկ», Հանդէս Ամսօրեայ, 2000, էջ 2-67։
"Le style hellénisant des Progymnasmata arméniens dans le contexte d'autres écrits originaux," Actes du Sixième Colloque international de Linguistique arménienne (INALCO – Académie des Inscriptions et Belles-Lettres – 5-9 juillet 1999), Slovo, vol. 26-27 (2001-2002), pp. 83–94
"Pre-hellenizing Translations," in Bnagirk‛ Yišatakac‛ - Documenta memoriae; Dall'Italia e dall'Armenia Studi in onore di Gabriella Uluhogian, Bologna, 2004, pp. 297–315.
«Հրատ, Լուսաբեր, Փայլածու, Երեւակ, Լուսնաթագ», Հանդէս Ամսօրեայ, 2006, էջ 1-18։
"Les traductions arméniennes de la littérature antique et médiévale," dans Arménie, la magie de l'écrit (publié à l'occasion de l'exposition Arménie, la magie de l'écrit։ Marseille, Centre de la Vieille Charité, 27 avril – 22 juillet 2007), sous la direction de Claude Mutafian (Marseille, 2007), pp. 288–291.
«Դավիթ Անհաղթի «Վերլուծութիւն ի Ներածութիւնն Պորփիւրի» երկը. տեքստաբանական հարցեր», Բանբեր Մատենադարանի, 18, 2008, էջ 19-39։
“David the Invincible’s Commentary on Porphyry’s Isagoge. A Collation of the Greek and Armenian Versions,” L’œvre de David l’Invincible et la transmission de la pensée grecque dans la tradition arménienne et syriaque, textes réunis et édités par Valentina Calzolari et Jonathan Barnes (Philosophia antiqua։ Commentaria in Aristotelem Armeniaca – Davidis Opera, vol. 1), Brill։ Leiden – Boston, 2009, pp. 67–88.
«Սահակի տեսիլը Ղազար Փարպեցու «Պատմության» մեջ», Լևոն Խաչիկյան 90, Նյութեր Մատենադարանի հիմնադիր տնօրենի ծննդյան իննսունամյակի նվիրված միջազգային գիտաժողովի (9-11 հոկտեմբերի 2008 թ.), Երևան, 2010, էջ 193-201։
«Գրիգոր Մագիստրոսի Մատենագրությունը» և գրախոսություններ, Բանբեր Մատենադարանի, 20, 2014, էջ 5-44, 477-494։
“Greek Authors and Subject-matters in the Letters of Grigor Magistros”, Revue des Études Arméniennes, 35, 2013, pp. 29–77.
“Средневековые греко-армянские литературные связи”, Рубежи памяти։ Судьбы культурного наследия в Армении и России. Труды международной научной конференции, Санкт-Петербург, 2014, сс. 80-93.
“The Vision of St. Sahak in the History of Łazar P‘arpec‘i”, The Armenian Apocalyptic Tradition, Leiden-Boston։ Brill, 2014, pp. 315–325.
“The Hellenizing School”, Armenian Philology in the Modern Era, From Manuscript to Digital Text, Edited by Valentina Calzolari, University of Geneva. With the Collaboration of Michael E. Stone (Handbook of Oriental Studies. Section 8 Uralic & Central Asian Studies, Volume 23/1), Leiden & Boston, Brill, 2014, pp. 321–348.
"Armenian Culture and Classical Antiquity" (with Armen Kazaryan), "Medieval Greek-Armenian Literary Relations", A Handbook to Classical Reception in Eastern and Central Europe, ed. by Zara Martirosova Torlone, Dana LaCrouse Minteanu, Dorota Dutsch, Wiley Blackwell 2017, pp. 507–513, 514-526.
“The Armenian Tradition” (with Aram Topchyan), The Multiligual Physiologus. Studies in the Oldest Greek Recension and Its Translations, ed. by Caroline Macé, Jost Gippert (Instrumenta Patristica et Medievalia, Research on the Inheritance of Early and medieval Christianity 84), Brepols, 2021, pp. 281–303

Թարգմանություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հովսեփ Էմին, Հովսեփ Էմինի կյանքն ու արկածները, անգլերենից թարգմանությունը Գ. Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Զանգակ» հրատ., 2018:
Պուբլուս Վերգիլիուս Մարո, Էնեական, լատիներենից թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Զանգակ» հրատ., 2018:
Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո, Կերպարանափոխություններ, լատիներենից թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Զանգակ», 2021։
Եվրիպիդես, Ողբերգություններ, հին հունարենից թարգմանությունը, առաջաբանն ու ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Զանգակ» հրատ., 2021:
Հոմերոս, Իլիական, հին հունարենից թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Զանգակ» հրատ., 2022:
Արիստոֆանես, Կատակերգություններ, հին հունարենից թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Զանգակ» հրատ., 2023։
Պուբլուս Վերգիլիուս Մարո, Բուկոլիկներ, Գեորգիկներ, լատիներենից թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Զանգակ» հրատ., 2023։
Մարկուս Ավրելիուս Անտոնինուս, Խորհրդածություններ, հին հունարենից թարգմանությունը, առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Զանգակ» հրատ., 2018:
Ապոլլոդորոս, Դիցաբանական գրադարան, հին հունարենից թարգմանությունը, առաջաբանն ու ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, Երևան, «Սարգիս Խաչենց-Փրինթինֆո- Անտարես», 2017։
Լոնգոս, Դափնիս և Քլոե, հին հունարենից թարգմանությունը, առաջաբանն ու ծանոթագրությունները՝ Գոհար Մուրադյանի և Արամ Թոփչյանի, պատկերազարդումները՝ Արտո Չաքմաքչյանի, Երևան, «Սարգիս Խաչենց-Փրինթինֆո», 2011։
Մայքլ Է. Սթոուն, Տիգրան Գույումճեան, Հեննինգ Լեմանն, Հայկական հնագրութեան ալբոմ, անգլերենից թարգմանեցին Գոհար Մուրադեանը և Արամ Թոփչեանը, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին, «Տիգրան Մեծ», 2006։
Книга Хрий, перевод с древнеармянского, предисловие и комментарии Г. Мурадян, Ереван։ Наири, 2000.
The Ancient Armenian Calendar, Translated from Classical Armenian into English by Gohar Muradyan and Aram Topchyan, Yerevan։ Magaghat Publishing House, 2002.
The Armenian Version of the Greek Ecclesiastical Canons, by Gohar Muradyan, Manea-Erna Shirinyan and Aram Topchyan, Frankfurt am Main։ Lowenklau-Gesellschaft e.V., 2010.
Excerpts from Philo of Alexandria’s Questions and Answers on Genesis and Questions and Answers on Exodus; Pseudo-Philo, On Jonah and On Samson, Translated from Old Armenian with an Introduction and Commentary by Gohar Muradyan and Aram Topchyan, in Outside the Bible, Ancient Jewish Writings Related to Scripture, Ed. Louis H. Feldman, James L. Kugel, and Lawrence H. Schiffman, 3 Vols., University of Nebraska Press, 2013, pp. 750–803, 807–881.

Ձայնա- և տեսագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալեսսանդրո Օրենգո, Գրախոսություն՝ «Գոհար Մուրադյան. Բարոյախաւս. հունարեն և հայերեն տարբերակները թարգմանական տեխնիկայի ուսումնասիրությամբ», Պատմաբանասիրական հանդես, 2007, № 1, էջ 307-312։
Սերջիո Լապորտա, Գրախոսություն՝ «Գոհար Մուրադյան. Բարոյախաւս. հունարեն և հայերեն տարբերակներ՝ թարգմանական տեխնիկայի ուսումնասիրությամբ», Բանբեր Մատենադարանի 17, 2007, էջ 339-342։
Հ. Պօղոս Գոճանեան, “Grecisms in Ancient Armenian by Gohar Muradyan” (գրախօսութիւն), Հանդէս ամսօրեայ, 2012, սիւն. 481-496։
Rüdiger Schmitt, Compte rendu de “Gohar Muradyan, Grecisms in Ancient Armenian,” Le Muséon, t. 126, fasc. 3-4, 2013, pp. 469–473.
Tara Andrews, "Gohar Muradyan, David the Invincible Commentary on Porphyry’s Isagoge: Old Armenian Text with the Greek Original, an English Translation, Introduction and Notes, Philosophia Antiqua, 137 (Leiden: Brill, 2015," Comparative Oriental Manuscript Studies Bulletin, 2017, 3/1, pp. 62–64.