Jump to content

Գանգրափետուր հավալուսն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Գանգրափետուր հավալուսն
Գանգրափետուր հավալուսն
Գանգրափետուր հավալուսն
Դասակարգում
Թագավորություն  Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին Քորդավորներ (Chordata)
Ենթատիպ Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս Թռչուններ (Aves)
Կարգ Հավալուսնանմաններ (Pelecaniformes)
Ընտանիք Հավալուսներ (Pelecanidae)
Ցեղ Հավալուսն (Pelecanus)
Տեսակ Գանգրափետուր հավալուսն (P. crispus)
Միջազգային անվանում
Pelecanus crispus
Տարածվածություն և պահպանություն
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝
Վտանգման սպառնացող վիճակին մոտ գտնվող տեսակ

Տաքսոնի տարածվածությունը
Տաքսոնի տարածվածությունը

Գանգրափետուր հավալուսն (լատին․՝ Pelecanus crispus), հավալուսների ընտանիքին պատկանող, բնադրող-չվող և հազվագյուտ թռչուն, որը գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։

Արտաքին կառուցվածք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմնի երկարությունը 160-180 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 310-345 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 13-14 կգ։ Կտուցը շատ մեծ է՝ նարնջագույն կոկորդային պարկով։ Ոտքերը և թևատակը մոխրագույն են, թևատակի կենտրոնում կա բաց գույնի երկայնակի շերտ։ Բնադրման շրջանում փետրածածկը խամրած սպիտակ է, ներքևից՝ մոխրավուն երանգով։ Գագաթի և վզի հետին մասում կան գանգուր փետուրներ։ Աչքերի շրջանի մաշկը բաց վարդագույնից մանուշակագույն է։ Առաջնային փետուրները և նրանց ծածկողները վերևից սև են։ Երիտասարդը վերևից բաց մոխրագույն-դարչնագույն է, ներքևից՝ աղոտ սպիտակ։ Գագաթը տափակ է, գլխի հետին մասում կան կարճ ցցուն փետուրներ։

Շրջում են խմբերով (10-ից ոչ ավելի թռչուններ), առանձին անհատներ հաճախ չվում են վարդագույն հավալուսների երամներում։ Բնակվում է Սևանա և Արփի լճերում, բաց և խորը ջրային տարածքներում (նոսր բուսականությամբ ծանծաղուտներ)։

Սննդառություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սնվում է ձկներով։

Բնադրումը հայտնի է միայն Արփի լճում։ Բնադրազույգերը կայուն են ողջ կյանքի ընթացքում։ Բույնը գաղութային է. ճյուղերի ու խոտաբույսերի փոքր կույտ է (տրամագիծը՝ 56-57 սմ)։ Ձվերը բներում հայտնվում են ապրիլի վերջին։

Բազմացում և զարգացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դնում է 95 մմ տրամագծով, սպիտակ 2-3 ձու։ Ձագերը ձվից դուրս են գալիս մայիս-հունիսին։

Ներկայումս աշխարհում գանգրափետուր հավալուսնի թվաքանակի անկումը շարունակվում է, իսկ որոշ վայրերում անհետացման վտանգն անխուսափելի է, ուստի անհատական պաշտպանության կարիք ունի։

Պահպանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հազվագյուտ տեսակ է։ Գրանցված էր նախկին ԽՍՀՄ Կարմիր գրքում։ ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես վտանգված տեսակ։

Սպառնացող վտանգներից է ամռան ամիսներին Արարատյան հարթավայրում ձկնաբուծական տնտեսությունների աշխատակիցների կողմից հետապնդվելը, իսկ ձմռանը` որսագողությունը։ Լճի գրեթե ողջ տարածքում ձկնորսությունը լուրջ անհանգստացնող գործոն է։

Գրանցված է CITES-ի Հավելված 1-ում և Բեռնի կոնվենցիայի Հավելված 2-ում։ Պահպանվում է «Սևան» և «Արփի լիճ» ազգային պարկերում[1]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գանգրափետուր հավալուսն» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գանգրափետուր հավալուսն» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։