Բուրկինա Ֆասոյի տնտեսություն
| Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Աֆրիկայի տնտեսություն  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Բուրկինա Ֆասո | |
| Վայր | Բուրկինա Ֆասո | |
| Անվանական ՀՆԱ | 12 873 114 800,0165 ԱՄՆ դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 642 ԱՄՆ դոլար | |
| ՀՆԱ (ԳՀ) | 35 817 940 906 միջազգային դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 1866,161 միջազգային դոլար | |
| Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | 5,4±0,1 տոկոս | |
| Գնաճի մակարդակ | 0,6±0,1 տոկոս | |
Բուրկինա Ֆասոյի տնտեսությունը հիմնված է հիմնականում գոյատևող հողագործության և անասնապահության վրա[1]։ Բուրկինա Ֆասոն 2014 թվականին մեկ շնչին բաժին ընկնող գնողունակության միջին եկամուտն ունի 1900 դոլար, իսկ մեկ շնչի հաշվով անվանական՝ 790 դոլար։ Բնակչության ավելի քան 80%-ն ապավինում է կենսապահովման գյուղատնտեսությանը, ընդ որում միայն մի փոքր մասն ուղղակիորեն ներգրավված է արդյունաբերության և ծառայությունների ոլորտում։ Անձրևների խիստ փոփոխականությունը, աղքատ հողերը, համապատասխան կապի և այլ ենթակառուցվածքների բացակայությունը, գրագիտության ցածր մակարդակը և լճացած տնտեսությունը այս բոլորը դեպի ծով ելք չունեցող երկրի վաղեմի խնդիրներն են։ Արտահանման տնտեսությունը նույնպես ենթարկվել է համաշխարհային գների տատանմանը։
Երկիրն ունի բնակչության բարձր խտություն, քիչ բնական ռեսուրսներ և փխրուն հող։ Արդյունաբերությունը շարունակում է գերակշռել կառավարության կողմից վերահսկվող ոչ եկամտաբեր կորպորացիաները։ 1994 թվականի հունվարին աֆրիկյան ֆրանկի արժույթի արժեզրկումից հետո կառավարությունը թարմացրեց իր զարգացման ծրագիրը միջազգային գործակալությունների հետ համատեղ, և արտահանումն ու տնտեսական աճը ավելացավ։ Նրա մակրոտնտեսական առաջընթացի պահպանումը կախված է շարունակական ցածր գնաճից, առևտրի դեֆիցիտի կրճատումից և մասնավոր ներդրումները խրախուսելուն ուղղված բարեփոխումներից։
Բուրկինաբեի ֆինանսական համակարգը ներկայացնում է երկրի ՀՆԱ-ի 30%-ը և դրա մեջ գերակշռում է բանկային հատվածը, որը կազմում է ֆինանսական համակարգի ընդհանուր ակտիվների 90%-ը։ Երկրում գործում են տասնմեկ բանկ և հինգ ոչ բանկ ֆինանսական հաստատություն։
Բանկային հատվածը բարձր կենտրոնացվածություն ունի, երեք խոշորագույն բանկերը տնօրինում են ֆինանսական հատվածի ընդհանուր ակտիվների մոտ 60%-ը։ Բանկերը, ընդհանուր առմամբ, համարժեք կապիտալիզացված են, սակայն մնում են խոցելի՝ բամբակի հատվածի նկատմամբ գերզգայուն ազդեցության պատճառով, որի գները ենթարկվում են զգալի տատանումների։
Համաշխարհային բանկի 2018 թվականի դեկտեմբերի զեկույցը ցույց է տալիս, որ բամբակը դարձել է ամենակարևոր բերքը, իսկ սպիտակ ոսկու արտահանումն վերջին տարիներին աճել է։ 2017 թվականին տնտեսական աճ է գրանցվել մինչև 6,4% (2016 թվականի 5,9%-ի դիմաց) հիմնականում ոսկու արդյունահանման և ենթակառուցվածքներում ներդրումների ավելացման հաշվին։ Աշխատավարձի աճի հետ կապված սպառման աճը նույնպես նպաստեց տնտեսական աճին։ Այդ տարի գնաճը մնաց ցածր՝ 0,4%, սակայն պետական դեֆիցիտը աճեց մինչև ՀՆԱ-ի 7,7%-ը (2016 թվականի 3,5%-ի դիմաց)։ Կառավարությունը շարունակում էր ֆինանսական օգնություն և վարկեր ստանալ պարտքը ֆինանսավորելու համար։ Պետական դեֆիցիտը ֆինանսավորելու համար կառավարությունը համատեղել է արտոնյալ օգնությունն ու փոխառությունները տարածաշրջանային շուկայում։ Համաշխարհային բանկը նշել է, որ կարճաժամկետ և միջնաժամկետ հեռանկարում տնտեսական հեռանկարները մնում են բարենպաստ, թեև դա կարող է բացասաբար ազդել։ Ռիսկերը ներառում էին նավթի բարձր գները (ներմուծում), ոսկու և բամբակի ցածր գներ (արտահանում), ինչպես նաև ահաբեկչական սպառնալիքներ և աշխատուժի գործադուլներ[2]։
Մակրոտնտեսական միտում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սա Բուրկինա Ֆասոյի համախառն ներքին արդյունքի միտումների գծապատկերն է estimated Արժույթի միջազգային հիմնադրամի կողմից գնահատված շուկայական գներով՝ միլիոնավոր CFA ֆրանկներով։
| Տարի | Համախառն ներքին արդյունք | ԱՄՆ դոլարի բորսա | Գնաճի ինդեքս(2000=100) |
|---|---|---|---|
| 1980 | 412,240 | 211.29 CFA ֆրանկ | 45 |
| 1985 | 642,387 | 449.22 CFA ֆրանկ | 67 |
| 1990 | 848,910 | 272.26 CFA ֆրանկ | 65 |
| 1995 | 1,330,159 | 499.12 CFA ֆրանկ | 88 |
| 2000 | 1,861,522 | 711.86 CFA ֆրանկ | 100 |
| 2005 | 3,027,196 | 526.56 CFA ֆրանկ | 115 |
Գնողունակության հավասարության համեմատության համար ԱՄՆ դոլարը փոխանակվում է միայն 470,70 CFA ֆրանկով։ 2009 թվականին միջին աշխատավարձը կազմել է 0,56 դոլար մեկ մարդ/ժամում։
Բուրկինա Ֆասոյի մեկ շնչի հաշվով ընթացիկ ՀՆԱ-ն[3] աճել է 13%-ով 60-ական թվականներին՝ հասնելով 70-ական թվականներին 237% աճի գագաթնակետին։ Բայց սա անկայուն էր, և, հետևաբար, ութսունական թվականներին աճը նվազեց մինչև 23%։ Ի վերջո, 90-ական թվականներին այն կրճատվել է 37%-ով։ Միջին աշխատավարձը 2007 թվականին տատանվում է օրական 2-3 դոլարի սահմաններում։
Չնայած այն հանգամանքին, որ Բուրկինա Ֆասոն գտնվում է անբարենպաստ իրավաճակում՝ ռեսուրսներից զրկված ներքին տնտեսության պատճառով, Բուրկինա Ֆասոն շարունակում է հավատարիմ մնալ կառուցվածքային ճշգրտման ծրագրին, որը մեկնարկել է 1991 թվականին։ Այն մեծապես վերականգնվել է 1994 թվականի հունվարին CFA-ի արժեզրկումից, դրա հետ մեկտեղ աճի տեմպը 1996 թվականին կազմել է 5,9%։
Բուրկինաբեներից շատերը արտագնա աշխատանքի են գնում հարևան երկրներ, և նրանց միջազգային դրամային փողանցումները զգալի ներդրում են ունենում վճարային հաշվեկշռում։ Բուրկինա Ֆասոն փորձում է բարելավել տնտեսությունը՝ զարգացնելով իր հանքային ռեսուրսները, բարելավելով ենթակառուցվածքները, դարձնելով իր գյուղատնտեսության և անասնաբուծության ոլորտներն ավելի արդյունավետ և մրցունակ ու կայունացնելով հացահատիկի մատակարարումները և գները։
Գյուղատնտեսական տնտեսությունը մնում է խիստ խոցելի տեղումների տատանումներից։ Բուրկինա Ֆասոյի հյուսիսային կենտրոնական մասում գտնվող Մոսի սարահարթը բախվում է Սահարայի կողմից ներխուժումներից։ Արդյունքում հարավային միգրացիան նշանակում է Մոսսի սարահարթից հարավ շատ սահմանափակ ջրային ռեսուրսների վերահսկողության ուժեղ մրցակցություն։ Բնակչության մեծ մասն զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ է վաստակում ապրուստի միջոց՝ տանջվելով կլիմայի, հողի էրոզիայի և տարրական տեխնոլոգիայի խնդիրներով։ Հիմնական մշակաբույսերն են մարգարիտ կորեկը, սորգոն, եգիպտացորենը և բրինձը։ Կանխիկ մշակաբույսերն են բամբակը, գետնանուշը, կարիտը (շի ընկույզը) և քնջութը։ Անասնաբուծությունը, որը երբեմնի հիմնական արտահանումն էր, նվազել է։
Աֆրիկյան զարգացման բանկի խմբի 2018 թվականի զեկույցը քննարկում էր մակրոտնտեսական էվոլյուցիան. «ավելի մեծ ներդրումներ և շարունակական ծախսեր սոցիալական ծառայությունների և անվտանգության վրա, որոնք կավելացնեն բյուջեի դեֆիցիտը»։ Այս խմբի 2018 թվականի կանխատեսումը ցույց էր տալիս, որ 2018 թվականին բյուջեի դեֆիցիտը կնվազի մինչև ՀՆԱ-ի 4,8 տոկոսը, իսկ 2019 թվականին՝ մինչև 2,9 տոկոս։ Տնտեսական և սոցիալական զարգացման ազգային ծրագրի հետ կապված պետական պարտքը 2017 թվականին գնահատվել է ՀՆԱ-ի 36,9%-ը[4]։
Գյուղատնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բուրկինա Ֆասոն 2018 թվականին արտադրել է՝
- 1.9 միլիոն տոննա սորգո,
- 1.7 միլիոն տոննա եգիպտացորեն,
- 1.1 միլիոն տոննա կորեկ,
- 630 հազար տոննա սիսեռ (աշխարհի 3-րդ խոշորագույն արտադրողը, որին շրջանցում են միայն Նիգերը և Նիգերիան),
- 490 հազար տոննա շաքարեղեգ,
- 482 հազար տոննա բամբակ,
- 329 հազար տոննա գետնանուշ,
- 253 հազար տոննա քնջութի սերմ (աշխարհում 8-րդ ամենամեծ արտադրողը),
- 240 հազար տոննա բանջարեղեն,
- 160 հազար տոննա բրինձ,
- 103 հազար տոննա հնդկական ընկույզ (աշխարհում 12-րդ ամենամեծ արտադրողը),
Բացի գյուղատնտեսական այլ ապրանքների ավելի փոքր արտադրություններից[5]։
Արտաքին առևտուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արդյունաբերությունը, որը դեռ սաղմնային փուլում է, հիմնականում տեղակայված է Բոբո-Դիուլասոյում, Ուագադուգուում, Բանֆորայում և Կուդուգուում։ Արտադրությունը սահմանափակվում է սննդի վերամշակմամբ, տեքստիլի և ներմուծման այլ տեսակներով, որոնք խիստ պաշտպանված են մաքսատուրքերով։ Որոշ գործարաններ մասնավոր սեփականություն են, իսկ մյուսները նախատեսվում է սեփականաշնորհել։ Բուրկինա Ֆասոյի շահագործվող բնական պաշարները սահմանափակ են, չնայած մանգանի հանքաքարի հանքավայրը են գտնվում հեռավոր հյուսիս-արևելքում։ Ոսկու արդյունահանումը մեծապես ավելացել է 1980-ական թվականների կեսերից ի վեր և բամբակի հետ միասին հանդիսանում է արտահանման առաջատար գումար վաստակող։ Այնուամենայնիվ, և՛ ոսկին, և՛ բամբակը նշված են որպես ապրանքներ, որոնք արտադրվում են հիմնականում երեխաների և հարկադիր աշխատանքի արդյունքում՝ համաձայն ԱՄՆ Աշխատանքի նախարարության վերջին զեկույցի[6]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Burkina Faso». Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Burkina Faso». Danube Travel. 2018 թ․ դեկտեմբերի 5. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 6-ին.
- ↑ «What We Do». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 11-ին.
- ↑ «Burkina Faso Economic Outlook». 2019 թ․ մարտի 27.
- ↑ «FAOSTAT». www.fao.org. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 10-ին.
- ↑ «List of Goods Produced by Child Labor or Forced Labor». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 11-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Արևմտյան Աֆրիկայի գյուղատնտեսական շուկայի դիտորդ/Observatoire du Marché Agricole (RESIMAO), Արևմտյան Աֆրիկայի շուկայի տեղեկատվական ցանցի (WAMIS-NET) նախագիծը, որն ապահովում է կենդանի շուկայական և ապրանքների գներ հիսունյոթ տարածաշրջանային ու տեղական հանրային գյուղատնտեսական շուկաներից Բենինի, Բուրկինա Ֆասոյի, Կոտ դ'Իվուարի, Գվինեայի, Նիգերի, Մալիի, Սենեգալի տարածքում, Տոգոն և Նիգերիան. Շաբաթական 60 ապրանք է վերահսկվում։ Ծրագիրն իրականացվում է Բենինի գյուղատնտեսության նախարարության և մի շարք եվրոպական, աֆրիկյան և ՄԱԿ-ի գործակալությունների կողմից։
- Բուրկինա Ֆասոյի առևտրի վերջին տվյալները ITC առևտրային քարտեզի վրա