Բելուջիստան (Պակիստան)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Picto infobox map.png
Բելուջիստան
Դրոշ Զինանշան
Flag of Balochistan.svg
Coat of arms of Balochistan.svg
Astola Island.jpg
ԵրկիրՊակիստան Պակիստան
Մասն էՊակիստան
Կարգավիճակնահանգ Պակիստանում
Մտնում էՊակիստան
ՎարչկենտրոնԿվետտա
Օրենսդրական մարմինProvincial Assembly of Balochistan?
Բնակչություն13 162 222 մարդ (2014)
Տարածք347 190 կմ²
Balochistan in Pakistan (claims hatched).svg
Հիմնադրված էհուլիսի 1, 1970 թ.
Սահմանակցում էԱֆղանստան[1], Իրան[2], Սինդ և Փենջաբ
Ժամային գոտիUTC+5
ISO 3166-2 կոդPK-BA
balochistan.gov.pk
HS Disambig.svg Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բելուջիստան
Կվետտայի քաղաքապետարանը

Բելուջիստան (ուրդու՝ بلوچستان), պակիստանյան մարզ արևելյան Բելուջիստանի տարածքում։ Տեղակայված է երկրի արևմուտքում` Իրանի հետ սահմանին։ Ունի ելք Հնդկական օվկիանոս։ Բնակչությունը 7 միլիոն մարդ է։ Էթնիկական կազմ` բելուջի և փուշթուններ։ Գերիշխող կրոն` իսլամ։ Մակերես` 347 190 կմ²։ Վարչական կենտրոն` քաղաք Կվետտա։ Հարավ-արևմուտքում` Արաբական ծովի ափին տեղակայված է տարածաշրջանի խոշորագույն ծովային նավահանգիստը` Գվադարը։

Աշխարհագրություն և կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բելուջիստանը տեղակայված է Իրանական լեռնաշխարհի հարավարևելյան ծայրամասին։ Դա Պակիստանի խոշորագույն մարզն է` 347 190 կմ² տարածքով, ինչը կազմում է երկրի ընդհանուր մակերեսի մոտ 44 %: Բնակչության խտությունը ծայրահեղ ցածր է` լեռնային ռելիեֆի և ջրի անբավարարության պատճառով։ Մարզի հյուսիսում տեղակայված են Սուլեյմանյան լեռները, որոնք սահման են հանդիսանում Իրանական լեռնաշխարհի և Հնդկական ենթամայրցամաքի միջև։ Նրանք խոչընդոտում են խոնավ օդային զանգվածների ներթափանցմանը Հնդկական օվկիանոսից, ինչը ձևավորում է չոր կլիմա Աֆղանստանի հարավում։

Բելուջիստանի վարչական կենտրոնը Կվետտան է։ Այն գտնվում է մարզի հյուսիսում, Աֆղանստանի հետ սահմանին մոտ` Կանդագար տանող ճանապարհին։ Կվետտայից դեպի հարավ տարածաշրջանը կիսաանապատային է, բնակավայրերը տեղակայված են միայն առուների երկայնքով։ Ձմեռները ցուրտ են, հատկապես լեռնաշղթայի վերին մասում, օվկիանոսի ափին ավելի մոտ և հարթավայրերում` ավելի մեղմ են։ Ամառը շոգ է և չոր, ջերմաստիճանները հասնում են 50 °C: Ջերմաստիճանային ռեկորդը` 53 °C, գրանցվել է Սիբիում 2010 թվականի մայիսի 26-ին։

Բալուջիստանի մարզային խորհրդանիշերը (ոչ պաշտոնական)
Մարզային դրոշ Flag of Balochistan.svg
Մարզային կնիք Coat of arms of Balochistan.svg
Մարզային կենդանի Camel-Desert animal.jpg
Մարզային թռչուն MacQueens Bustard in Greater Rann of Kutch, Gujarat, India.jpg
Մարզային ծառ Phoenix dactylifera1.jpg
Մարզային ծաղիկ Lajvar (3).JPG
Մարզային սպորտ

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչության թվաքանակը
195119611972198119982011
1 167 1671 353 4842 428 6784 332 3766 565 88513 162 222

Ըստ 1989 թվականի մարդահամարի` Բելուջիստանի բնակչությունը կազմել է 6,6 միլիոն մարդ (Պակիստանի բնակչության մոտ 5 %): Ըստ 2005 թվականի պաշտոնական գնահատականների` այն կազմում է 7,8 միլիոն մարդ։ Բնակիչների 54,8 % համար մայրենի լեզու է հանդիսանում բելուջերենը, 29,6 % համար` փուշթուն։ Այլ լեզուներն ընդգրկում են` բրահուի, սինդհի, փենջաբի և սիրաիկի լեզուները։ Բելուջախոս բնակչությունը կենտրոնացած է մարզի արևմուտքում, հարավում և արևելքում, բրահուիով խոսողները` կենտրոնական շրջաններում, փուշթուախոսները` հյուսիսում։ Բելուջիստանում ապրում են մեծ թվով աֆղանական փախստականներ։ Բելուջիստանում Պակիստանի գրագիտության ամենացածր մակարդակն է` ընդամենը մոտ 50 %, իսկ որոշ շրջաններում` 35 %-ից ցածր։

Բրահուիները Կվետտայում

Բելուջական սեպարատիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բելուջիստան (վարդագույն)

Զինված հակամարտությունը Բելուջիստանում սկսվել է 1948 թվականին և շարունակվում է մինչ օրս։ Իրանի և Պակիստանի կառավարություններին դիմադրում են բելուջի-ազգայնականները` ձգտելով բաժանած ժողովրդի անկախությանը։ Ամենախոշոր ռազմական կազմավորումներից Բելուջիստանում գործում են Բելուջիստանի ազատագրական բանակը և Ջունդալլան։

Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Balochistan administrative1.PNG
Բելուջիստան` 19-րդ դարի վերջ

Բելուջիստան նահանգը բաժանվում է 34 շրջանների։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1973 թվականից մինչև 2000 թվականը Բելուջիստանի բաժինը երկրի տնտեսության մեջ տատանվել է 3,7 %-ից մինչև 4,9 %[3], իսկ 1972 թվականից աճել է 2,7 անգամ[4]։ Տնտեսության հիմքն է կազմում բնական գազի, ածխի և այլ օգտակար հանածոների արդյունահանումը։ Բնակչության եկամուտների կարևոր մաս է ծառայում անասնաբուծությունն ու ձկնորսությունը Արաբական ծովում։ Ենթակառուցվածքները զարգացած են շատ թույլ։

Չնայած տնտեսության հետամնացությանը` գոյություն ունի մի շարք զարգացման նախագծեր, որոնցից մեկը խորջրյա նավահանգստի շինությունն է Գվադար քաղաքում։

Բնական անոմալիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]