Jump to content

Արտեմ Փաթափության

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արտեմ Փաթափության
Ծնվել էհոկտեմբերի 2, 1967(1967-10-02)[1] (57 տարեկան)
Բեյրութ, Լիբանան
Քաղաքացիություն ԱՄՆ և  Լիբանան
Մասնագիտությունմոլեկուլային կենսաբան և նյարդակենսաբան
Հաստատություն(ներ)Սկրիպսի ինստիտուտ[2]
Գործունեության ոլորտմոլեկուլային կենսաբանություն և ֆիզիոլոգիա
ԱնդամակցությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[3], Գիտության զարգացման աջակցության ամերիկյան ասոցացիա[3] և Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Ալմա մատերԲեյրութի ամերիկյան համալսարան, Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան[3], Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտ[3] և Հովակիմյան-Մանուկյան վարժարան
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն և հայերեն
Պարգևներ
Կայքpatapoutianlab.org
 Ardem Patapoutian Վիքիպահեստում

Արտեմ Փաթափության (հոկտեմբերի 2, 1967(1967-10-02)[1], Բեյրութ, Լիբանան), լիբանանահայ մոլեկուլային կենսաբան, նյարդաբան։ 2021 թվականին բժշկության ոլորտում արժանացել է Նոբելյան մրցանակի[8]։ Նա հայտնի է PIEZO1, PIEZO2 և TRPM8 ռեցեպտորների բնութագրմամբ, որոնք հայտնաբերում են ճնշումը, մենթոլը և ջերմությունը։ 2021 թվականին Դեյվիդ Ջուլիուսի հետ համատեղ արժանացել է ֆիզիոլոգիայի կամ բժշկության Նոբելյան մրցանակի[9]։ Փաթափությանը ՀՀ ԳԱԱ պատվավոր անդամ է[10]։։

Կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտեմ Փաթափությանը ծնվել է 1967 թվականին, Լիբանանի մայրաքաղաք Բեյրութում[11]։ Հայազգի գրող, թարգմանիչ, խմբագիր, թատերագիր, վիպագիր Սարգիս Վահագնի որդին է[12]։ Արտեմի մայրը՝ Հայկուհի Աճեմյանը, Լիբանանում եղել է հայկական դպրոցի տնօրեն, ԱՄՆ տեղափոխվելուց հետո հայկական դպրոցում աշխատել է ուսուցչուհի։ Արտեմի եղբայրը՝ Արան, համակարգչային գիտությունների դոկտոր է, գիտնական, հանդիսանում է բազմաթիվ գյուտերի հեղինակ, քույրը՝ Հուրին անգլերենի և գրականության մասնագետ է, Լիբանանի Ազգային Եղիշե Մանուկյան քոլեջում աշխատել է որպես ուսուցչուհի[13]։

Արտեմ Փաթափությանը սովորել է Լիբանանի Հովակիմյան-Մանուկյան վարժարանում, որից հետո ուսումը շարունակել է Բեյրութի ամերիկյան համալսարանում։ 1986 թվականին մեկնել է ԱՄՆ։ 1990 թվականին Կալիֆոռնիայի համալսարանում ստացել է բջիջների և զարգացման կենսաբանության բնագավառի բակալավրի աստիճան, 1996 թվականին կենսաբանության բնագավառում պաշտպանել է թեկնածուական թեզ Կալիֆորնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտում։ Սան Ֆրանցիսկոյի Կալիֆոռնիայի համալսարանում աշխատել է Լուի Ֆ. Ռեյխարդտի հետ։ 2000 թվականին դարձել է Scripps հետազոտական ինստիտուտի դասախոս։ 2000-2014 թվականներին մեկ այլ հետազոտական պաշտոն է ստացել «Նովարտիս» հետազոտական հիմնադրամում։ 2014 թվականից որպես հետազոտող հանդես է գալիս Հովարդ Հյուզի բժշկական ինստիտուտում[14]

2022 թվականի հունիսի 14-ին ընտրվել է ՀՀ ԳԱԱ պատվավոր անդամ[10]։

Հրապարակումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • LRRC8 պրոտեինները ձևավորում են ծավալով կարգավորվող անիոնային ալիքներ, որոնք զգում են իոնային ուժը[15],
  • Piezo2 is the major transducer of mechanical forces for touch sensation in mice.[16],
  • Qiu, Zhaozhu; Dubin, Adrienne E.; Mathur, Jayanti; Tu, Buu; Reddy, Kritika; Miraglia, Loren J.; Reinhardt, Jürgen; Orth, Anthony P.; Patapoutian, Ardem (2014). «SWELL1, a Plasma Membrane Protein, Is an Essential Component of Volume-Regulated Anion Channel». Cell. Elsevier BV. 157 (2): 447–458. doi:10.1016/j.cell.2014.03.024. ISSN 0092-8674.,
  • Woo, Seung-Hyun; Ranade, Sanjeev; Weyer, Andy D.; Dubin, Adrienne E.; Baba, Yoshichika; Qiu, Zhaozhu; Petrus, Matt; Miyamoto, Takashi; Reddy, Kritika; Lumpkin, Ellen A.; Stucky, Cheryl L.; Patapoutian, Ardem (2014 թ․ ապրիլի 6). «Piezo2 is required for Merkel-cell mechanotransduction». Nature. Springer Science and Business Media LLC. 509 (7502): 622–626. doi:10.1038/nature13251. ISSN 0028-0836.,
  • Coste, Bertrand; Xiao, Bailong; Santos, Jose S.; Syeda, Ruhma; Grandl, Jörg; Spencer, Kathryn S.; Kim, Sung Eun; Schmidt, Manuela; Mathur, Jayanti; Dubin, Adrienne E.; Montal, Mauricio; Patapoutian, Ardem (2012 թ․ փետրվարի 19). «Piezo proteins are pore-forming subunits of mechanically activated channels». Nature. Springer Science and Business Media LLC. 483 (7388): 176–181. doi:10.1038/nature10812. ISSN 0028-0836.
  • Kim, Sung Eun; Coste, Bertrand; Chadha, Abhishek; Cook, Boaz; Patapoutian, Ardem (2012 թ․ փետրվարի 19). «The role of Drosophila Piezo in mechanical nociception». Nature. Springer Science and Business Media LLC. 483 (7388): 209–212. doi:10.1038/nature10801. ISSN 0028-0836.,
  • Coste, B.; Mathur, J.; Schmidt, M.; Earley, T. J.; Ranade, S.; Petrus, M. J.; Dubin, A. E.; Patapoutian, A. (2010 թ․ սեպտեմբերի 2). «Piezo1 and Piezo2 Are Essential Components of Distinct Mechanically Activated Cation Channels». Science. American Association for the Advancement of Science (AAAS). 330 (6000): 55–60. doi:10.1126/science.1193270. ISSN 0036-8075.:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 https://twitter.com/ardemp/status/914799909982715910?s=20
  2. ↑ https://www.scripps.edu/faculty/patapoutian/
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 https://www.premiosfronterasdelconocimiento.es/galardonados/ardem-patapoutian/
  4. ↑ https://www.brandeis.edu/rosenstiel/rosenstiel-award/past.html
  5. ↑ https://www.agenciasinc.es/Noticias/Premio-Fundacion-BBVA-para-dos-cientificos-que-identificaron-nuestros-receptores-de-temperatura-y-presion
  6. ↑ Nobelprize.org — Nobel Foundation.
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20220321015113/https://www.aaas.org/news/2016-aaas-fellows-honored-advancing-science-serve-society
  8. ↑ «David Julius, Ardem Patapoutian win 2021 Nobel Prize in Medicine for discoveries of receptors for temperature and touch». India Today (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  9. ↑ «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021». NobelPrize.org (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Արտեմ Փաթափությանն ընտրվել է ՀՀ ԳԱԱ պատվավոր անդամ
  11. ↑ «Нобелевскую премию по физиологии и медицине вручили за исследование рецепторов температуры и осязания».
  12. ↑ «Նոբելյան մրցանակակիրը հայտնի հայ գրողի որդի է | Aliq Media Armenia». Aliq Media Armenia |. 2021 թ․ հոկտեմբերի 4. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  13. ↑ ««Եղբորս ասում էի՝ մի օր Նոբելյան ես ստանալու» | Aliq Media Armenia». Aliq Media Armenia |. 2021 թ․ հոկտեմբերի 5. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
  14. ↑ «Ardem Patapoutian». www.kavliprize.org. 2021 թ․ մարտի 12.
  15. ↑ Syeda, Ruhma; Qiu, Zhaozhu; Dubin, Adrienne E.; Murthy, Swetha E.; Florendo, Maria N.; Mason, Daniel E.; Mathur, Jayanti; Cahalan, Stuart M.; Peters, Eric C.; Montal, Mauricio; Patapoutian, Ardem (2016 թ․ հունվարի 28). «LRRC8 Proteins Form Volume-Regulated Anion Channels that Sense Ionic Strength». Cell. 164 (3): 499–511. doi:10.1016/j.cell.2015.12.031. ISSN 1097-4172. PMC 4733249. PMID 26824658.
  16. ↑ Ranade, Sanjeev S.; Woo, Seung-Hyun; Dubin, Adrienne E.; Moshourab, Rabih A.; Wetzel, Christiane; Petrus, Matt; Mathur, Jayanti; Bégay, Valérie; Coste, Bertrand; Mainquist, James; Wilson, A. J. (2014 թ․ դեկտեմբեր). «Piezo2 is the major transducer of mechanical forces for touch sensation in mice». Nature (անգլերեն). 516 (7529): 121–125. doi:10.1038/nature13980. ISSN 1476-4687.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արտեմ Փաթափության» հոդվածին։
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 1242428089 · ISNI: 0000000371018737 · LCCN: n2012184314 · VIAF: 250462679 · WorldCat VIAF: 250462679
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արտեմ_Փաթափության&oldid=10165145» էջից