Դեյվիդ Ջուլիուս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դեյվիդ Ջուլիուս
անգլ.՝ David Jay Julius
Դիմանկար
Ծնվել էնոյեմբերի 4, 1955(1955-11-04) (68 տարեկան)
ԾննդավայրBrighton Beach, Բրուքլին, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[1]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրթությունՄասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ, Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի և Աբրահամ Լինքոլնի անվան միջնակարգ դպրոց
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր
Մասնագիտությունհամալսարանի դասախոս, ֆիզիոլոգ և կենսաքիմիկոս
ԱշխատավայրԿալիֆորնիայի համալսարան, Սան Ֆրանցիսկո, UCSF Medical Center?[2] և Կոլումբիայի համալսարան[3]
ԱմուսինHolly Ingraham?[1]
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա
 David Julius Վիքիպահեստում

Դեյվիդ Ջեյ Ջուլիուս (ծնված՝նոյեմբերի 4, 1955) ամերիկացի ֆիզիոլոգ և Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր։ Նա հայտնի է, ցավի և ջերմության զգացողության մոլեկուլային մեխանիզմների վրա իր աշխատանքով, ներառյալ կապսաիցինը, մենթոլը և ջերմաստիճանը հայտնաբերող TRPV1 և TRPM8 ընկալիչների բնութագրումը։ Նա Սան Ֆրանցիսկոյի Կալիֆոռնիայի համալսարանի պրոֆեսոր է։

Ջուլիուսը շահել է 2010 թվականի Շաուի մրցանակը կյանքի գիտության և բժշկության ոլորտում և 2020 թվականի բեկումնային մրցանակը կենսաբանական գիտությունների ոլորտում[9][10]։ Արտեմ Փաթափությանի հետ համատեղ արժանացել է ֆիզիոլոգիայի կամ բժշկության 2021 թվականի Նոբելյան մրցանակին[11]։

Վաղ տարիք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջուլիուսը ծնվել է աշքենազի հրեական ընտանիքում (Ռուսաստանից) Բրայթոն Բիչում, Բրուքլին, Նյու Յորք[12], որտեղ նա յաճախել է Աբրահամ Լինքոլնի ավագ դպրոց[13]։ Բակալավրի աստիճանը նա ստացել է Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտում, 1977 թվականին, իսկ դոկտորի կոչումը՝ Կալիֆորնիայի համալսարանում, Բերքլիում 1984 թվականին Ջերեմի Թորների և Ռենդի Շեքմանի համատեղ ղեկավարությամբ[14]։ 1989 թվականին նա ավարտեց իր հետդոկտորական ուսումնասիրությունը՝ Ռիչարդ Ակսելի հետ, Կոլումբիայի համալսարանում, որտեղ նա կլոնավորեց և բնութագրեց սերոտոնինի 1c ընկալիչը[15]։

Բերկլիում և Կոլումբիայում գտնվելու ժամանակ Ջուլիուսը սկսեց հետաքրքրվել, թե ինչպես են գործում պսիլոցիբինի սնկերը և լիզերգիկ թթու դիէթիլամիդը, ինչը նրան ուղղորդեց ավելի լայն ուսումնասիրել բնական երևույթների և մարդկային ընկալիչների փոխազդեցությունը[13]։

Հետազոտական ​​կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոբելյան մրցանակի աշխատանք

Նա իր կարիերան սկսել է 1989 թվականին Սան Ֆրանցիսկոյում, որպես Կալիֆոռնիայի համալսարանի դասախոս[16][17]։ 1997 թվականին Ջուլիուսի լաբորատորիան կլոնավորեց և բնութագրեց TRPV1-ը՝ ռեցեպտոր, որը հայտնաբերում է կապսաիցինը՝ չիլի պղպեղի քիմիական նյութը, որը այն դարձնում է «կծու»[18]։ Նրանք գտան նաև, որ TRPV1-ը հայտնաբերում է վնասակար ջերմությունը (թերմոցեպտիա)[18][19]։ TRPV1-ը TRP կառուցվածքայնորեն կապված կատիոն կանալների մեծ ընտանիքի մասն է։ Կենդանիները, որոնք չունեն TRPV1 կորցնում են զգայունությունը վնասակար ջերմության և կապսաիցինի նկատմամբ[20]։

Ջուլիուսի լաբորատորիան նաև կլոնավորել և բնութագրել է TRPM8 (CMR1) և TRPA1-ն, երկուսն էլ TRP գերընտանիքից։ Նրանք ցույց տվեցին, որ TRPM8-ը հայտնաբերում է մենթոլը և սառը ջերմաստիճանները[21][22], իսկ TRPA1-ը՝ մանանեխի յուղը (ալիլ իզոթիոցիանատ)[23], Այս դիտարկումները ենթադրեցին, որ TRP կանալները հայտնաբերում են մի շարք ջերմաստիճաններ և քիմիական նյութեր։ Դեյվիդ Ջուլիուսի լաբորատորիան նաև ներդրում է ունեցել ցավազրկման ուսումնասիրության մեջ՝ հայտնաբերելով տոքսիններ, որոնք կարգավորում են այդ կամալները[24]։

Ջուլիուսը 2022 թվականին

2007–2020 թվականներին Ջուլիուսը «Annual Review of Physiology» գրախոսվող ամսագրի խմբագիր է եղել[25][26]։

Մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2000 թվականին Ջուլիուսը պարգևատրվել է Perl-UNC Neuroscience Prize-ի առաջին մրցանակով՝ կապսաիցինի ռեցեպտորի կլոնավորման վրա կատարած աշխատանքի համար։ 2010 թվականին նա արժանացել է Շոուի մրցանակին՝ ցավազրկման տարբեր ասպեկտներում առկա իոնային կանալների բացահայտման համար։ 2014 թվականին նա, Johnson & Johnson-ի կողմից, արժանաբել է Dr. Պոլ Յանսսենի մրցանակին՝ ցավի և թերմոսենսացիայի մոլեկուլային հիմքը հայտնաբերելու համար իրականացված կենսաբժշկական հետազոտությունների համար։ 2017 թվականին նա շահել է Gairdner Foundation միջազգային մրցանակը[27] և HFSP Nakasone մրցանակը[28]։ Նա նաև արժանացել է Աստուրիասի արքայազնի 2010-ի՝ տեխնիկական և գիտական ​​հետազոտությունների համար մրցանակին, 2020-ի կենսաբանական գիտությունների ոլորտում բեկումնային մրցանակին[29], 2020-ի Kavli մրցանակին նյարդաբանության ոլորտում (Արտեմ Փաթափությանի հետ միասին)[30] և 2020 BBVA հիմնադրամներ։ Գիտելիքի մրցանակին[31]։

2021 թվականին նա Արտեմ Փաթափությանի հետ արժանացել է ֆիզիոլոգիայի կամ բժշկության Նոբելյան մրցանակի՝ ջերմության և հպման ռեցեպտորների հայտնաբերման համար[32]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 https://www.jewishvirtuallibrary.org/david-julius
  2. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  3. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  4. ↑ http://www.fpa.es/es/premios-princesa-de-asturias/premiados/2010-david-julius-baruch-minke-y-linda-watkins.html?especifica=0
  5. ↑ https://www.pauljanssenaward.com/winners
  6. ↑ Nobelprize.org — Nobel Foundation.
  7. ↑ https://www.brandeis.edu/rosenstiel/rosenstiel-award/past.html
  8. ↑ https://clarivate.com/citation-laureates
  9. ↑ «Julius Named to Receive the Shaw Prize». ucsf.edu. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  10. ↑ «David Julius, PhD 49th Faculty Research Lecture Award». senate.ucsf.edu. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  11. ↑ «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021». NobelPrize.org. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  12. ↑ Hanau, Shira (2021 թ․ հոկտեմբերի 4). «Scientist David Julius, whose grandparents fled antisemitism in Czarist Russia, wins Nobel Prize in medicine». Jewish Telegraphic Agency. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 Mueller, Benjamin; Santora, Marc; Engelbrecht, Cora (2021 թ․ հոկտեմբերի 4). «Nobel Prize Awarded for Research About Temperature and Touch». New York Times. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  14. ↑ Julius, David Jay (1984). Protein Processing and Secretion in Yeast: Biosynthesis of Alpha-Factor Mating Pheromone (Ph.D. thesis). University of California, Berkeley. OCLC 21756165. ProQuest 303332941.
  15. ↑ Julius, D.; MacDermott, A. B.; Axel, R.; Jessell, T. M. (1988 թ․ հուլիսի 29). «Molecular characterization of a functional cDNA encoding the serotonin 1c receptor». Science. 241 (4865): 558–564. Bibcode:1988Sci...241..558J. doi:10.1126/science.3399891. ISSN 0036-8075. PMID 3399891.
  16. ↑ «David Julius '77 shares the Nobel Prize in physiology or medicine». MIT News | Massachusetts Institute of Technology (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  17. ↑ «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021». NobelPrize.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 Caterina, M. J.; Schumacher, M. A.; Tominaga, M.; Rosen, T. A.; Levine, J. D.; Julius, D. (1997 թ․ հոկտեմբերի 23). «The capsaicin receptor: a heat-activated ion channel in the pain pathway». Nature. 389 (6653): 816–824. Bibcode:1997Natur.389..816C. doi:10.1038/39807. ISSN 0028-0836. PMID 9349813. S2CID 7970319.
  19. ↑ Tominaga, M.; Caterina, M. J.; Malmberg, A. B.; Rosen, T. A.; Gilbert, H.; Skinner, K.; Raumann, B. E.; Basbaum, A. I.; Julius, D. (1998 թ․ սեպտեմբեր). «The cloned capsaicin receptor integrates multiple pain-producing stimuli». Neuron. 21 (3): 531–543. doi:10.1016/S0896-6273(00)80564-4. ISSN 0896-6273. PMID 9768840. S2CID 2054891.
  20. ↑ Caterina, M. J.; Leffler, A.; Malmberg, A. B.; Martin, W. J.; Trafton, J.; Petersen-Zeitz, K. R.; Koltzenburg, M.; Basbaum, A. I.; Julius, D. (2000 թ․ ապրիլի 14). «Impaired nociception and pain sensation in mice lacking the capsaicin receptor». Science. 288 (5464): 306–313. Bibcode:2000Sci...288..306C. doi:10.1126/science.288.5464.306. ISSN 0036-8075. PMID 10764638.
  21. ↑ McKemy, David D.; Neuhausser, Werner M.; Julius, David (2002 թ․ մարտի 7). «Identification of a cold receptor reveals a general role for TRP channels in thermosensation». Nature. 416 (6876): 52–58. Bibcode:2002Natur.416...52M. doi:10.1038/nature719. ISSN 0028-0836. PMID 11882888. S2CID 4340358.
  22. ↑ Bautista, Diana M.; Siemens, Jan; Glazer, Joshua M.; Tsuruda, Pamela R.; Basbaum, Allan I.; Stucky, Cheryl L.; Jordt, Sven-Eric; Julius, David (2007 թ․ հուլիսի 12). «The menthol receptor TRPM8 is the principal detector of environmental cold». Nature. 448 (7150): 204–208. Bibcode:2007Natur.448..204B. doi:10.1038/nature05910. ISSN 1476-4687. PMID 17538622. S2CID 4427901.
  23. ↑ Jordt, Sven-Eric; Bautista, Diana M.; Chuang, Huai-Hu; McKemy, David D.; Zygmunt, Peter M.; Högestätt, Edward D.; Meng, Ian D.; Julius, David (2004 թ․ հունվարի 15). «Mustard oils and cannabinoids excite sensory nerve fibres through the TRP channel ANKTM1». Nature. 427 (6971): 260–265. Bibcode:2004Natur.427..260J. doi:10.1038/nature02282. ISSN 1476-4687. PMID 14712238. S2CID 4354737.
  24. ↑ Bohlen, Christopher J.; Chesler, Alexander T.; Sharif-Naeini, Reza; Medzihradszky, Katalin F.; Zhou, Sharleen; King, David; Sánchez, Elda E.; Burlingame, Alma L.; Basbaum, Allan I. (2011 թ․ նոյեմբերի 16). «A heteromeric Texas coral snake toxin targets acid-sensing ion channels to produce pain». Nature. 479 (7373): 410–414. Bibcode:2011Natur.479..410B. doi:10.1038/nature10607. ISSN 1476-4687. PMC 3226747. PMID 22094702.
  25. ↑ Julius, David (2007). «David Julius for the ARP Editorial Committee». Annual Review of Physiology. 69. doi:10.1146/annurev.ph.69.013107.100001.
  26. ↑ «Editor of the Annual Review of Physiology - Volume 82, 2020». Annual Reviews. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 26-ին.
  27. ↑ «David Julius – Gairdner Foundation». Gairdner Foundation (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  28. ↑ «The 2017 HFSP Nakasone Award goes to David Julius | Human Frontier Science Program». www.hfsp.org (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  29. ↑ «Breakthrough Prize – Winners Of The 2020 Breakthrough Prize In Life Sciences, Fundamental Physics And Mathematics Announced». breakthroughprize.org. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  30. ↑ «2020 Kavli Prize in Neuroscience». www.kavliprize.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 27-ին.
  31. ↑ «homepage». Premios Fronteras. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  32. ↑ «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021». NobelPrize.org (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դեյվիդ_Ջուլիուս&oldid=9663593» էջից