Jump to content

Արշավիր Շավարշյան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արշավիր Շավարշյան
Ծնվել էմայիսի 14 (26), 1884[1]
Նոր Բայազետ, Նոր Բայազետի գավառ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1]
Մահացել էսեպտեմբերի 11, 1960(1960-09-11)[1] (76 տարեկան)
Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
ԳերեզմանԹոխմախի գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Ազգությունհայ
Մասնագիտությունդասախոս
Հաստատություն(ներ)Գևորգյան հոգևոր ճեմարան[1], Երևանի պետական համալսարան[1] և Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան[1]
Ալմա մատերՆերսիսյան դպրոց (1898)[1], Գևորգյան հոգևոր ճեմարան (1906)[1], Ենայի համալսարան[1] և Լայպցիգի համալսարան[1]
Կոչումպրոֆեսոր[1]
Պարգևներ
Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան
և Հայկական ԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ
Ամուսին(ներ)Եղիսաբեթ Իսաբեկյան
 Arshavir Shavarshyan Վիքիպահեստում

Արշավիր Մեսրոպի Շավարշյան (մայիսի 14 (26), 1884[1], Նոր Բայազետ, Նոր Բայազետի գավառ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1] - սեպտեմբերի 11, 1960(1960-09-11)[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]), հայ մանկավարժ, պրոֆեսոր (1936), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1954

Արշավիր Շավարշյանը ծնվել է Իգդիրում (Սուրմալուի գավառ), քահանա Մեսրոպ (Ալեքսանդր) Շավարշյանի ընտանիքում[2]։ Նախնական կրթությունն ստացել է տեղի ծխական դպրոցում, ապա սովորել Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում (1896-1998 թվականներ), որտեղ աշակերտել է Աղայանին և Պռոշյանին, և Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում (1898-1906 թվականներ)։ Ավարտելով Ճեմարանը որպես մանկավարժ աշխատել է Եկատերինոդարի (Կրասնոդար) հայկական ծխական դպրոցում (1906-1910 թվականներ)։ 1910-1914 թվականներին սովորել է Ենայի, ապա՝ Լայպցիգի համալսարաններում, Արշավիր Շավարշյանը ավարտել է փիլիսոփայության ֆակուլտետի մանկավարժություն-հոգեբանություն բաժինը։

Գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1914-1918 թվականներին մանկավարժություն և հոգեբանություն է դասավանդել Գևորգյան ճեմարանում։ 1918 թվականին փոխադրվել է Երևան՝ տարրական դպրոցների տեսուչի պաշտոնով։ Խորհրդային կարգեր հաստատվելուց հետո աշխատել է լուսժողկոմատում որպես դպրոցական կենտրոնական հրահանգիչ (1921 թվական)։ 1921-1922 թվականներին նշանակվել է սոցդասվար Երևանի լուսբաժնում։

1921 թվականին Երևանում եղել է Ն. Կրուպսկայայի անվան դպրոցի հիմնադիրը և առաջին տնօրենը[3]։ 1921-1927 թվականներին լուսժողկոմատում վարել է ուսուցիչների վերապատրաստման, ապա դպրոցական բաժինները։ Երևանի պետական համալսարանի մանկավարժության ֆակուլտետի բազայի վրա, ելնելով ուսուցչական կադրերի մեծ պահանջարկից, հիմնվել է Մանկավարժական ինստիտուտը և առաջին տնօրեն է նշանակվել Արշավիր Շավարշյանը։ Աշխատել է Երևանի պետական համալսարանում (1921-1935 թվականներ)՝ դասավանդելով մանկավարժական դիսցիպլինա, մանկավարժություն, հոգեբանություն, մանկավարժության պատմություն, հայ մանկավարժության պատմություն, թվաբանության մեթոդիկա։ Մինչև կյանքի վերջը՝ Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական մանկավարժական ինստիտուտում՝ որպես դասախոս (1935-1940 թվականներ), մանկավարժության ամբիոնի վարիչ (1940-1960 թվականներ), միաժամանակ տնօրենի տեղակալ (1943-1948 թվականներ)[4][5]։

1936 թվականին Հայկական ԽՍՀ Լուսժողկոմատի բարձրագույն ատեստացիոն հանձնաժողովի որոշմամբ ստացել է պրոֆեսորի կոչում։ 1954 թվականին ՀՍՍՌ Գերագույն Սովետի նախագահությունը նրան շնորհել է «Գիտության վաստակավոր գործչի» պատվավոր կոչում։ Չորս անգամ ընտրվել Հայկական ԽՍՀ աշխատավորների դեպուտատների Երևանի քաղաքային սովետի դեպուտատ։

Արշավիր Շավարշյանի կիսանդրին Երևանի թիվ 40 դպրոցի դիմաց, քանդակագործ՝ Գաբրիել Եփրոյան

1963-1964 թվականներին Երևանի թիվ 40 դպրոցը վերանվանվել է Արշավիր Շավարշյանի անունով։ Դպրոցի առջև 1965 թվականիին տեղադրվել է Արշավիր Շավարշյանի կիսանդրին (քանդակագործ՝ Գաբրիել Եփրոյան

Ուսումնասիրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շավարշյանը հայ մանկավարժության պատմության գիտական ուսումնասիրության հիմնադիրներից է։ 1932 թվականից զբաղվել է հայ մանկավարժության պատմության առանձին խնդիրների և դեմքերի ուսումնասիրությամբ։ Հեղինակ է «Հայ մանկավարժներ» (գիրք 1-2, 1958-1961) մենագրության, մաեմատիկայի և երկրաչափությանը վերաբերող մի շարք դասագրքերի, խնդրագրքերի, մեթոդական ուղեցույցների և բազմաթիվ գիտական հոդվածների[6][7] ու աշխատությունների[8].

  • Հայ գիրք, 2012։ 1921-1930 թթ.
  • Մաթեմատիկա Գ տարի, Հայպետհրատ, 1933 թ.:
  • Հեքիաթներ, 1937։ տիտղթ. (խմբ.՝ Արշ. Շավարշյան)
  • Հայ մանկավարժներ ։ XIX-XX դդ.(1920 թ.) Գիրք Բ, 1961։ տիտղթ. (կազմ. և խմբ.՝ Արշավիր Մեսրոպի Շավարշյան)
  • Թվաբանական խնդիրների եվ վարժությունների ժողովածու։ Մաս 1, Տարրական դպրոցի յերրորդ դասարանի համար, 1937։ տիտղթ. (թարգմ. Ա. Շավարշյան)
  • Բուգոսլավսկայա, Ն. Մաթեմատիկական գրագիտություն, 1921։ տիտղթ. (Թարգմ.`Ա.Շ.)
  • Կյանք և հաշիվ (1928-1933 թ.)
  • Գրաֆիկ աշխատանքները դպրոցում (1935 թ.)
  • Ղ.Աղայանը որպես մանկավարժ (1939 թ.)
  • Աշակերտների առաջադիմության գնահատման նորմաները մաթեմատիկայից ։ V-VII դաս., 1941: տիտղթ. (Խմբ.՝ Ա.Մ. Շավարշյան)
  • Աշակերտների առաջադիմության գնահատման նորմաները մաթեմատիկայից ։ V-VII դաս., 1941: տիտղթ. (Խմբ.՝ Ա.Մ. Շավարշյան)
  • Իսահակ Հարությունյանը որպես մանկավարժ (1953 թ.)
  • Առաքել Բահաթյանի մանկավարժական հայացքները (1957 թ.)
  • Հովհ.Տեր-Միրաքյան
  • Ուսուցիչը հայ գեղարվեստական գրականության մեջ
  • Երեխայի կամքի դաստիարակումը ընտանիքում
  • Լև Տոլստոյի մանկավարժական գործունեությունը և մանկավարժական հայացքները
  • Կոմպլեքսային թեմաների դասավանդումը (1926 թ.)
  • Ա.Աստիճանի դպրոցի վերամշակված ծրագիրը (1926 թ.)
  • Ժողովրդական կրթությունը սովետական Հայաստանում (1945 թ.)
  • Միահամուռ ջանքերով բարձրացնել դպրոցականների կարգապահությունը (1955 թ.)
  • Դպրոցականի կուլտուրական վարքի դաստիարակումը (1956 թ.)
Երիտասարդության դաստիարակությունը միշտ էլ եղել է իմ մանկավարժական երկարամյա գործունեության նվիրական սուրբ ասպարեզը և այդպիսին էլ կմնա քանի դեռ աշխատանքի թեկուզ մի կաթիլ ուժ կա իմ մեջ, քանի դեռ բաբախում է իմ սիրտը։ Այս է եղել և մնում է իմ կյանքի խորհուրդը։
- Ա.Մ.Շավարշյան

Պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 456.
  2. Իսաբեկյան, Էդուարդ (1994). Իգդիր. Երևան: Արևիկ. ISBN 5-8077-0425-8.
  3. «Երևանի Պրոֆեսոր Ա. Շավարշյանի անվան հ.40 հիմնական դպրոց». yerevan40.schoolsite.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2018-12-04T17:38:53Z-ին.
  4. «Zarkfoundation - Արշավիր Շավարշյան». zarkfoundation.com.
  5. Հայկական համառոտ հանրագիտարան, 2003
  6. «Կոհա առցանց քարտարան › Հեղինակավորի որոնում › Շավարշյան, Արշավիր Մեսրոպի 1884-1960 (Personal Name)». armunicat.nla.am. Վերցված է 2018-12-04T17:53:41Z-ին.
  7. «ԵՊՀ գրադարան քարտարան, Շավարշյան, Արշավիր Մեսրոպի». 89.249.207.20. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.(չաշխատող հղում)
  8. «Կոհա առցանց քարտարան › Որոնման արդյունքներ համար 'kw,wrdl: շավարշյան'». haygirk.nla.am. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արշավիր Շավարշյան» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արշավիր Շավարշյան» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 456