Ախիջանենց Աղազար դի Խաչիկ
| Ախիջանենց Աղազար դի Խաչիկ | |
|---|---|
| 1690[1] - 1750[1] | |
| Ծննդավայր | Նոր Ջուղա[1] |
| Մահվան վայր | Ղզլար, Աստրախանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1] |
| Կոչում | գեներալ[1] |
| Զորամաս | Հայկական էսկադրոն[1] |
| Մարտեր/ պատերազմներ | Q86674288?[1] |
Ախիջանենց Աղազար դի Խաչիկ (1690[1], Նոր Ջուղա[1] - 1750[1], Ղզլար, Աստրախանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1]), հայ ազատագրական շարժման և հայոց զորքի վերստեղծման ականավոր գործիչ, առաջին հայ գեներալը ռուսական բանակում (ռուսական աղբյուրներում հայտնի է Լազար Խրիստոֆորով անունով)։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է Նոր Ջուղայում, վաճառականի ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Խաչիկ աղան, եղել է Նոր Զուղայի հայ համայնքի ղեկավարներից։ Ախիջանենց Աղազարը իր սկզբնական կրթությունն ստացել է տեղի Ամենափրկիչ վանքի դպրոցում։
1721-1722 թվականներին պարսկա-աֆղանական պատերազմի ժամանակ մասնակցել է Նոր Ջուղայի հայերի ինքնապաշտպանության ջոկատների կազմակերպմանը։ Հենց այդ ջոկատների շարքերում էլ նա ձեռք է բերել իր առաջին ռազմական գիտելիքներն ու փորձը։ Երբ Աֆղանստանի էմիր Միր Մահմուդը գրավեց Նոր Ջուղան, Ախիջանենց Աղազարը 1722 թ.-ի աշնանն իր զինված ջոկատով անցավ Գիլանում գործող ռուսական զորքերի կողմը՝ հայ ժողովրդի մղած ազատագրական պայքարին նպաստելու։
Ռուսներին համագործակցող հայերից կազմված ջոկատների ղեկավարներ Պետրոս դի Սարգիս Գիլանենցի և Այվազ Աբրահամովի հետ համաձայնության է եկել հայկական ջոկատները միավորելու վերաբերյալ։ Հայկական էսկադրոնի առաջին հրամանատարի՝ Պետրոս դի Սարգիս Գիլանենցի զոհվելուց հետո (1724 թ.) զորամասի ղեկավարությունը ստանձնել է Ախիջանենց Աղազարը։ Նրա ջանքերի շնորհիվ Հայկական էսկադրոնի մարտական ուժերի թիվը հասել է 700 հոգու, որոնց զինման, հանդերձավորման ու պարենավորման գործը հոգացել է մինչև 1728 թ.-ը։ Իր զորամասով ակտիվ մասնակցել է ռուսական զորքերի Կասպիական արշավանքի (1722–1735 թթ.) բոլոր ճակատամարտերին։ Խիզախության, հավատարիմ ծառայության համար արժանացել է պարգևների։
Ռուսաստանի Զինվորական կոլեգիայի հատուկ միջնորդությամբ, Աննա Յոհանովնա կայսրուհու հրամանով, նրան փոխգնդապետի աստիճանից 1734 թվականին միանգամից շնորհվել է գեներալ-մայորի կոչում։ Ախիջանենց Աղազարը վայելել է զինվորների հարգանքը և ռուսական բարձրաստիճան հրամանատարության վստահությունը, եղել է ռուսական զորքերի հետ համագործակցող հայկական ու հայ-վրացական բոլոր զորաբաժինների սպայական կազմի ճանաչված ղեկավարը։ Նա միացնող օղակ է եղել Կասպից ծովի ավազանում գտնվող ռուսական զինված ուժերի հրամանատարության և Հայաստանում մարտական գործողություններ ծավալած հայոց զորքերի միջև։ Երեք անգամ (1734 թ., 1736 թ., 1742 թ.) այցելել է Պետերբուրգ։ Մահացել է Ղզլար քաղաքում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Собрание актов, относящихся к обозрению истории армянского народа, т. 1, М., 1833
- Бутков П. Г., Материалы для новой истории Кавказа с 1722 по 1803 годы, ч. 1, СПБ, 1869
- Эзов Г. А., Сношения Петра Великого с армянским народом, СПБ, 1898
- Армянское войско в ХVIII веке. Из истории армяно-русского военного содружества (Исслед. н док.), Подготовил к изд. А. Н. Хачатурян, Е., 1968.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 200)։ 
|
| ||||||
