Ալբերտ Թավխելիձե

Ալբերտ Թավխելիձե
Ծնվել է	դեկտեմբերի 16, 1930; Թիֆլիս, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	փետրվարի 27, 2010 (79 տարեկան); Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Տրոեկուրովյան գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ, Վրաստան և Ռուսաստան
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, քաղաքական գործիչ և միջուկային ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)	ՄՀՄԻ, Մոսկվայի պետական համալսարան և Թբիլիսիի պետական համալսարան
Գործունեության ոլորտ	Դաշտի քվանտային տեսություն
Պաշտոն(ներ)	Վրաստանի խորհրդարանի պատգամավոր
Անդամակցություն	Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Թբիլիսիի պետական համալսարան և Մոսկվայի պետական համալսարան
Գիտական աստիճան	ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր և ակադեմիկոս
Տիրապետում է լեզուներին	վրացերեն և ռուսերեն
Գիտական ղեկավար	Նիկոլայ Բոգոլյուբով
Եղել է գիտական ղեկավար	Վալերի Ռուբակով
Պարգևներ	; և
	Albert Nikiforovich Tavkhelidze Վիքիպահեստում

Ալբերտ Նիկիֆորի Թավխելիձե (վրաց.՝ ალბერტ თავხელიძე, դեկտեմբերի 16, 1930(1930-12-16), Թիֆլիս, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - փետրվարի 27, 2010(2010-02-27), Մոսկվա, Ռուսաստան), խորհրդային վրացի ֆիզիկոս, գիտնական, Ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր (1963), պրոֆեսոր (1966): Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս (1990), Վրաստանի գիտությունների ակադեմիայի նախագահ (1986-2005)։ ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ (2003)^[2]։

Կենսագրություն

Ալբերտ Թավխելիձեն ծնվել է 1930 թվականին Թիֆլիսում։ 1953 թվականին ավարտել է Թբիլիսիի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետը։ 1956 թվականին ակադեմիկոս Ն. Բոգոլյուբովի ղեկավարությամբ ավարտել է Վ. Ա. Ստեկլովայի անվան Մաթեմատիկական ինստիտուտի ասպիրանտուրան, որտեղ էլ պաշտպանել է թեկնածուական աստենախոսությունը։ 1956 թվականից աշխատել է Դուբնայի (ՌԴ) միջուկային հետազոտությունների միացյալ ինստիտուտում նախ որպես գիտաշխատող, ապա` տարրական մասնիկների տեսության ամբիոնի վարիչ, տեսական ֆիզիկայի լաբորատորիայի տնօրենի տեղակալ։ 1963 թվականին պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն։ 1965-1970 թվականներին ղեկավարել է Բարձր էներգիայի ֆիզիկայի ինստիտուտի թեորետիկ ֆիզիկայի բաժինը, 1967-1971 թվականներին` Ուկրաինական ԽՍՀ ԳԱ տեսական ֆիզիկայի տարրական մասնիկների ֆիզիկայի բաժինը։ 1970-1986 թվականներին հիմնադրել և ղեկավարել է ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի միջուկային հետազոտությունների ինստիտուտի հիմնադիր և տնօրեն։ 1971 թվականին Ա. Մ. Ռազմաձեի անվան Թբիլիսիի մաթեմատիկական ինստիտուտում բացել է թեորետիկ ֆիզիկայի բաժին, որը գլխավորել է 1971-2005 թվականներին։ 1977-1994 թվականներին եղել է իր իսկ նախաձեռնությամբ հիմնադրված Թբիլիսիի պետական համալսարանի բարձր էներգիայի ինստիտուտի գիտական ղեկավար, 1994-2005 թվականներին` տնօրեն։ 1986-2005 թվականներին եղել է Վրաստանի գիտությունների ակադեմիայի նախագահը^[3]։

1995-2005 թվականներին եղել է Վրաստանի ԳԱ ինֆորմատիզացիայի խորհրդի և Վրաստանում բարձրագույն կրթության կազմակերպիչը և նախագահը։ Այս ժամանակահատվածում Գիտությունների ակադեմիան զինվեց համակարգիչներով, ունեցավ համացանցային հասանելիություն, ապահովվեց ցանցային բազայով, համակարգչային և տեղեկատվական ռեսուրսներով։ 1976-1990 թվականներին եղել է Մոսկվայի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի քվանտային վիճակագրության ամբիոնի պրոֆեսոր, 1986-2005 թվականներին` Թբիլիսիի պետական համալսարանի պրոֆեսոր։

1969-1991 թվականներին եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ «Թեորետիկ և մաթեմատիկական ֆիզիկա» ամսագրի խմբագրի տեղակալ, «Վրաստանի ԳԱ տեղեկագրի» գլխավոր խմբագիր։

1967 թվականին ընտրվել է Վրաստանի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ, 1974 թվականից` իսկական անդամ, 1984 թվականին ընտրվել է ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ, 1990 թվականից` իսկական անդամ, 2003 թվականից` ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ^[2], 1995-2005 թվականներին` Գիտությունների ակադեմիայի միջազգային ընկերակցության փոխնախագահ։

Երիտասարդ գիտնականների համար կազմակերպել է մի շարք խոշոր միջազգային կոնֆերանսներ, սեմինարներ և դպրոցներ։

1987-1990 թվականներին եղել է Վրացական ԽՍՀ գերագույն խորհրդի 11-րդ գումարման պատգամավոր, Վրացական ԽՍՀ գերագույն խորհրդի նախագահության անդամ, 1989-1991 թվականներին` ԽՍՀՄ ժողովրդական պատգամավոր։

Մահ

Մահացել է 2010 թվականի փետրվարի 27-ին^[4]։ Թաղված է Մոսկվայի Տրոեկուրովյան գերեզմանատանը^[5]։

Գիտական աշխատանքներ

Ավելի քան 200 գիտական հրապարակումների հեղինակ է։ Հիմնական աշխատությունները վերաբերում են դաշտի քվանտային տեսությունում դիսպերսիոն առնչություններին և մոտավոր հավասարումներին, ֆերմիոնների զանգվածներին և համաչափության ինքնաբերական խախտման երևույթին, քվանտային քրոմադինամիկային, ադրոնների քվարկային կառուցվածքին։

Кварки и составные модели элементарных частиц (Физика высоких энергий и теория элементарных частиц, 1966);
Приближение прямолинейных путей в квантовой теории поля (1974);
Структура основного состояния в калибровочных теориях: двумерная квантовая электродинамика (Теоретико-групповые методы в физике, 1980. Т. 2);
Мезонная фабрика - новый мощный инструмент исследований (1983).

Ծանոթագրություններ

↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ ^2,0 ^2,1 Ալբերտ Նիկիֆորի Թավխելիձեի կենսագրությունը ՀՀ ԳԱԱ կայքում
↑ «visit-e». science.org.ge. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 25-ին.
↑ «Obituary of Albert Nikiforovich Tavkhelidze» (անգլերեն). doi:10.1063/pt.4.1840/full/. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
↑ Могила А.Н. Тавхелидзе на Троекуровском кладбище

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալբերտ Թավխելիձե» հոդվածին։

[_39ab63e6b3fd34c4-1] Mathematics Genealogy Project — 1997.

[ՀՀ_ԳԱԱ-2] 2,0 ^2,1 Ալբերտ Նիկիֆորի Թավխելիձեի կենսագրությունը ՀՀ ԳԱԱ կայքում

[3] «visit-e». science.org.ge. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 25-ին.

[4] «Obituary of Albert Nikiforovich Tavkhelidze» (անգլերեն). doi:10.1063/pt.4.1840/full/. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)

[5] Могила А.Н. Тавхелидзе на Троекуровском кладбище

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]