Սարգիս Լոլե
Սարգիս Լոլե |
---|
Սարգիս Լոլե Գիզոյի կամ Լևոն ()[1], Օսմանյան կայսրության ականավոր հայ ճարտարապետ։ Լոլեն եղել է Մարդինի (թուրքերեն՝ Mimarbași) գլխավոր ճարտարապետը և պատասխանատու է եղել 19-րդ դարի վերջից մինչև 20-րդ դարի սկզբի քաղաքի ճարտարապետության մեծ մասի համար, նաև հարևան քաղաք Դիարբեքիրում[2][3]։
Իր ճարտարապետական հմտությունների և նվաճումների շնորհիվ Լոլեն հայտնի է որպես Մարդինի «Միմար Սինան»[4]։
Նա աշխատել է պահպանել քաղաքի միատարրությունը՝ միավորելով դասական, քրիստոնեական (եկեղեցական) և իսլամական ճարտարապետության տարրերը[5]։ Նա Մարդինում ոչ միայն կառուցել է նոր դպրոցներ, դատարաններ, զորանոցներ, առանձնատներ և եկեղեցիներ, այլ նաև վերանորոգել է քաղաքի տարբեր մեդրեսեներ և մզկիթներ։ Չնայած որ Լոլեն աշխատում էր պետության հսկողության ներքո, միևնույն է նրա ընկերությունը մասնավոր էր գործում, նա նաև կառավարում էր Մարդինի ճարտարապետական լանդշաֆտի մենաշնորհը[6]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սարգիս Լոլեն ճարտարապետության մասին շատ բան է սովորել իր հորից և հայտնի չէ, արդյոք նա ստացել է որևէ մասնագիտական կրթություն։ Իր կառույցները նա նկարել է ավազի վրա[8]։
Օսմանյան կայսրության կայսերական ճարտարապետների գրասենյակի կողմից Լոլեն Մարդինի գլխավոր ճարտարապետ է նշանակվել։ Այս պաշտոնը նա ժառանգել է իր հորից[8]։ Լոլեյի ճարտարապետական ոճը բարդ է համարվում նրանով, որ այստեղ վերածննդի և գոթական ճարտարապետության տարրերը միախառնված են տեղեկան իսլամական ճարտարապետությանը։
Թեև նա աշխատել է Բեյրությում, սակայն Եվրոպայում չի ճանապարհորդել[7]։ Ինչպես Օսմանյան կայսրությունան շատ հայ ճարտարապետներ, ինչպիսիք են Բալյանը և Նաֆիլյանը, Լոլեն նույնպես նախընտրել է չաշխատել հայկական ճարտարապետության վրա[9]։
Լոլեն ունեցել է մի շարք աշակերտներ, որոնք նրա մահից հետո շարունակել են իր ճարտարապետական ժառանգությունը։
Աշխատել է նաև Լիբանանում, հատկապես Բեյրութ և Զահլե քաղաքներում։ Այս ձեռքբերումների շնորհիվ նա դարձել էր շատ հարուստ անձնավորություն, սակայն այդ ամբողջ գումարը անցել է Լիբանանի իր ժառանգներին[10]։
2011 թվականին Մարդինի քաղաքապետի հանձնարարությամբ թուրքական կառավարությունը առաջարկել է վերականգնել Սարգիս Լոլեյի գերեզմանաքարը և թաղամաս անվանակոճել նրա անունով։ Մարդինում Լոլեյի անունով փողոց է եղել, սակայն թյուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանի կարծիքով, այդ արարքը արվել է զուտ հրապարակայնության նպատակով։ Թուրքական կառավարությունը հայտնել է, որ կապ կհաստատի Լոլեյի հետնորդների հետ, որոնք ապրում են Հալեպում և Բեյրութում, որպեսզի ստանա նրա գերեզմանաքարը վերականգնելու համաձայնությունը[11]։
Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լոլեն ունեցել է մեկ որդի՝ Քորք Էրտաս Քալֆա (Corç Ertaş Kalfa): Ինչպես հայրը, այնպես էլ որդին եղել է Մարդինի ճարտարապետ[12][13]
Աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լոլեյի ամենահայտնի ճարտարապետական գործերից են.[7][10]
- Մարդինի փոստային բաժանմունք/Șahtana տուն[7]
- Մարդինի թանգարան[14]
- Աղջիկների արհեստագործական ուսումնարան
- Șehidye Mosque մինարե
- Մարդինի Սուրբ Հովսեփ հայկական կաթոլիկ եկեղեցի
- Չինարի Գյոզելշեյխի առանձնատռուն, Դիարբեքիր
- Դիարբեքիրի Հայկական կաթոլիկ եկեղեցի
- Բեյրութի ամերիկյան համալսարան
- Ամերիկա հյուրանոց, Զահլե
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Perka 2003, էջ. 32
- ↑ Biner 2020, էջ. 37;
- ↑ Wharton 2015, էջ. 94;
- ↑ Alp 2017, էջ. 22
- ↑ Wharton 2015, էջ. 94
- ↑ Wharton 2016, էջեր. 124–125
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Wharton 2015, էջ. 95
- ↑ 8,0 8,1 Wharton 2016, էջ. 126
- ↑ Wharton 2015, էջ. 98
- ↑ 10,0 10,1 Wharton 2016, էջ. 127
- ↑ Ispiryan 2011
- ↑ Incedayi 2016
- ↑ Çağlayan 2017, էջ. 122
- ↑ Yașari 2019
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Biner, Zerrin Ozlem (2020). States of Dispossession: Violence and Precarious Coexistence in Southeast Turkey (1 ed.). Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 9780812296594.
- Wharton, Alyson (2016). Alison Ohta; J.M. Rogers; Rosalind Wade Haddon (eds.). Armenian Architects Reshaping the Ottoman East in the Hamidian Era (1876–1909). United Kingdom: Gingko Library. էջեր 124–137. ISBN 9781909942905.
{{cite book}}
:|work=
ignored (օգնություն) - Wharton, Alyson (2015). Gharipour Mohammad (ed.). Identity and Style: Armenian-Ottoman Churches in the Nineteenth Century. Vol. 3. Brill. էջեր 76–105. ISBN 978-90-04-28022-9.
{{cite book}}
:|work=
ignored (օգնություն) - Perka, A. Ş. (2003). «Tarih ve toplum: aylık ansiklopedik dergi» [History and Society: Monthly Encyclopedic Journal] (թուրքերեն). 40. Istanbul: İletişim Yayınları. ISSN 1019-4681.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - Incedayi, Deniz (2016). «Mimar.ist Sayı 55» [Architecture Number 55] (թուրքերեն). Chamber of Architects: Istanbul Metropolitan Branch. ISSN 1302-8219.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - Çağlayan, Murat (2017). Mardin ortaçağ anıtları ve yapım teknikleri [Mardin medieval monuments and construction techniques] (թուրքերեն). Turkey: Hiperyayın. ISBN 9786052015285.
- Yașari, Irem (2019). «Mardin: A short trip to a mystical realm». Daily Sabah. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
- Ispiryan, Andranik (2011). «Թուրքիայի վարչապետը փորձում է հայ ճարտարապետի գերեզմանի նորոգումն օ» [The Prime minister of Turkey to repair tomb of Armenian architect]. News.am. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
- Alp, Mesut (2017). Mardin: From Tales to Legends (PDF). Turkey: European Union-Mardin Sustainble Tourism Project. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2022 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.