Պավիան անուբիս
| Պավիան անուբիս | |
 Պավիան անուբիս | |
 Պավիան անուբիս (արու) | |
| Դասակարգում | |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Կաթնասուն (Mammalia) |
| Կարգ | Պրիմատներ (Primates) |
| Վերնաընտանիք | Cercopithecoidea |
| Ընտանիք | Կզակապիկներ (Cercopithecidae) |
| Ենթաընտանիք | Cercopithecinae |
| Ցեղ | Պավիաններ (Papio) |
| Տեսակ | Պավիան անուբիս (P. anubis) |
| Միջազգային անվանում | |
| Papio anubis | |
| Տարածվածություն և պահպանություն | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Քիչ մտահոգող տեսակ  Տաքսոնի տարածվածությունը | |
Պավիան անուբիս կամ դոգերյան պավիան (լատին․՝ Papio anubis), մարմոզետների ընտանիքին պատկանող պրիմատների տեսակ (Cercopithecidae)։ Տեսակի անվանումը տրվել է կապիկների և շատ հաճախ շան գլխով պատկերված հին եգիպտական աստված Անուբիսի արտաքին նմանության համար։ Նախկինում արջի և գվինեական պավիանների հետ այն համարվել է բաբուինների տարատեսակ։ Նշվում է, որ անուբիսները կարող են խաչասերվել բաբուինների հետ[1]։
Արտաքին տեսք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անուբիսի մորթին գորշ-դեղնականաչ է, արուներն ուսերին և մեջքի վերին մասում ունեն բաշ։ Երկարավուն դունչը, ինչպես նաև հետևի հատվածը ծածկված չէ մազերով և ունի սև գունավորում։ Այս կենդանիների մարմնի երկարությունը հասնում է 48-76, իսկ պոչինը՝ 38-58 սանտիմետրի։ Հիմքում պոչն ուղղված է դեպի վեր, իսկ մեջքը կորացած է դեպի ներքև[2]։ Ինչպես բոլոր բաբուինների, այնպես էլ այս տեսակի մոտ սեռական երկձևությունը դրսևորվում է չափերի տարբերությամբ։ Արուները կշռում են մինչև 25, իսկ էգերը՝ 15 կիլոգրամ։ Արուները, ի տարբերություն էգերի, օժտված են մեծ ժանիքներով[3][4]։
Տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անուբիսների արեալը բաբուինների շարքից ամենամեծն է և ընդգրկում է Կենտրոնական Աֆրիկայի մեծ մասը։ Այն տարածվում է Մալիից մինչև Եթովպիա, իսկ հարավում ձգվում է մինչև Տանզանիա։ Ինչպես բոլոր բաբուինները, անուբիսները հիմնականում բնակվում են սավաննաներում, սակայն կարող են հանդիպել նաև անտառներում և այլ բնակավայրերում[5]։
Վարքագիծ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անուբիսը, ինչպես Հին աշխարհի բոլոր կապիկները, ակտիվ են ցերեկային ժամերին՝ իրենց ժամանակի մեծ մասն անցկացնելով գետնի վրա։ Նրանք շարժվում են չորս ոտքի վրա՝ կոր պոչը վեր պահելով։ Գիշերը մագլցում են ծառերի կամ դժվարամատչելի ժայռերի վրա՝ գիշերելու նպատակով։ Անուբիսներն ապրում են խմբերով, որոնք բաղկացած են 15-150 (սովորաբար 40-80) անհատներից։ Այս խմբերը հիմնականում ներառում են արուներ և էգեր։ Նման խմբերի ներսում հաստատվում է հստակ հիերարխիա՝ բարդ սոցիալական վարքագծով։
Անուբիսներն ամենակեր են, սակայն սննդի մեծ մասը բուսական է։ Այն ներառում է մրգեր, խոտաբույսեր, արմատներ, պալարներ։ Անուբիսի որսը ներառում է փոքր ողնաշարավոր կենդանիներ (պրիմատներ և արտիոդակտիլներ), թռչունների ձվեր և միջատներ։
Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անուբիսի բազմացումը տեղի է ունենում ամբողջ տարվա ընթացքում։ Էգերի մոտ բեղմնավորման փուլում սեռական օրգաններն ուռչում են։ Խմբում յուրաքանչյուր արու կարող է զուգավորվել յուրաքանչյուր էգի հետ, ինչը, սակայն, հանգեցնում է արուների միջև կռիվների։ Բացի այդ, արուներն ավելի նուրբ մեթոդներ ունեն էգին զուգավորվելու համոզելու համար։ Նրանք փորձում են «ընկերանալ», հարդարել էգերի մորթին, սնունդ տրամադրել կամ խնամել սերունդներին։
Մոտ 180 օր տևած հղիությունից հետո էգը ծնում է, որպես կանոն, մոտ 1 կիլոգրամ քաշով մեկ ձագ։ Մեկ տարեկանում կաթից կտրվում է, իսկ սեռական հասունացումը տեղի է ունենում 5-8 տարեկանում։ Արուները սովորաբար լքում են հարազատ խումբը, իսկ էգերը հաճախ մնում են նրա մեջ ամբողջ կյանքի ընթացքում։ Վայրի բնության մեջ անուբիսի կյանքի տևողությունը կարող է տատանվել 25-30 տարիների միջև[6]։
Անուբիս և մարդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անուբիսները լայն տարածում ունեն և որոշ չափով հարմարվել են մարդկանց։ Բաբուինների խմբերը երբեմն մտնում են պլանտացիաներ ու դաշտեր՝ ավերելով դրանք, ինչի պատճառով նրանց հաճախ որսում են։ Որոշ տարածքներում նրանց սպառնում է կենսամիջավայրի ոչնչացումը, բայց ընդհանուր առմամբ դրանք վտանգված չեն համարվում ԲՊՄՄ-ի կողմից։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Անուբիս -
Հորանջող Անուբիս -
Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Wilson, Don E.; Reeder, DeeAnn M. (2005). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (անգլերեն). JHU Press. ISBN 978-0-8018-8221-0.
- ↑ Lemasson, A.; Palombit, R. A.; Jubin, R. (2008 թ․ ապրիլի 1). «Friendships between males and lactating females in a free-ranging group of olive baboons (Papio hamadryas anubis): evidence from playback experiments». Behavioral Ecology and Sociobiology (անգլերեն). 62 (6): 1027–1035. doi:10.1007/s00265-007-0530-z. ISSN 1432-0762.
- ↑ Strandburg-Peshkin, Ariana; Farine, Damien R.; Couzin, Iain D.; Crofoot, Margaret C. (2015 թ․ հունիսի 19). «Shared decision-making drives collective movement in wild baboons». Science (New York, N.Y.). 348 (6241): 1358–1361. doi:10.1126/science.aaa5099. ISSN 0036-8075. PMC 4801504. PMID 26089514.
- ↑ «Estimation of Body Weights From Craniometric Variables in Baboons» (PDF).
- ↑ Nyssen, Jan; Jacob, Miro; Frankl, Amaury, eds. (2019). «Geo-trekking in Ethiopia's Tropical Mountains». GeoGuide (բրիտանական անգլերեն). doi:10.1007/978-3-030-04955-3. ISSN 2364-6497.
- ↑ coss (2021 թ․ ապրիլի 5). «Baboons Behaving Badly». Inquiry | Office of the Vice President for Research (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 1-ին.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer Verlag 2003 ISBN 3-540-43645-6
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պավիան անուբիս» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պավիան անուբիս» հոդվածին։ |
| ||||||||||
